18 juin 2019

Rào cản thực hiện chính sách ngoại giao nước lớn đặc sắc Trung Quốc



 
Chủ tịch Trung Quốc, Tập Cận Bình đang vướng phải rào cản khi nỗ lực thúc đẩy chính sách ngoại giao nước lớn đặc sắc Trung Quốc (Ảnh: AP).
 (GDVN) - Chính sách ngoại giao nước lớn đặc sắc Trung Quốc đã làm dấy lên lời cảnh báo và phản ứng dữ dội từ phía các quốc gia dân chủ tiên tiến, đặc biệt là Mỹ.

Tại Đối thoại Shangri-La 2019, nhiều học giả đã nêu lên câu hỏi khiến phái đoàn Trung Quốc không khỏi băn khoăn: "Trung Quốc đang trỗi dậy, vậy tại sao không thể kết thêm nhiều bạn mới và tại sao tiếng nói của Trung Quốc không được lắng nghe?".


Các quan chức Trung Quốc phải tìm cách để cân bằng giữa yêu cầu thể hiện sự cứng rắn để trấn an người dân trong nước và nhiệm vụ truyền đi thông điệp hòa giải với khán giả quốc tế, những người đang rất cảnh giác trước các chính sách quốc phòng, đối ngoại của Bắc Kinh.

Mặc dù Trung Quốc đã và đang theo đuổi hoạt động ngoại giao quy mô lớn theo hướng “hoạt động ngoại giao nước lớn đặc sắc Trung Quốc”, nhắm tới mục tiêu tái cấu trúc trật tự quốc tế và với trụ cột là việc xây dựng “quan hệ quốc tế kiểu mới” và “cộng đồng nhân loại chung vận mệnh” nhưng khó có thể nói rằng chính sách đó có triển vọng tươi sáng khi Trung Quốc đang đối mặt với một loạt vấn đề nan giải.

Bài viết sẽ phân tích một số rào cản cho việc thực hiện “chính sách ngoại giao nước lớn đặc sắc Trung Quốc”, được Chủ tịch Tập Cận Bình nỗ lực thúc đẩy sau khi lên cầm quyền.

Trước tiên, chính sách ngoại giao này của Trung Quốc đã làm dấy lên lời cảnh báo và phản ứng dữ dội từ phía các quốc gia dân chủ tiên tiến, đặc biệt là Mỹ.

Trung Quốc chỉ trích trật tự quốc tế hiện tại mà ở đó các quốc gia phương Tây và Mỹ giữ vai trò lãnh đạo là không công bằng và không phù hợp.

Trung Quốc lập luận xây dựng quan hệ quốc tế kiểu mới sẽ giúp gia tăng sức mạnh và tiếng nói của các quốc gia đang phát triển.

Tuy nhiên, theo quan điểm của các nước dân chủ tiên tiến, vốn đã và đang nỗ lực duy trì và củng cố trật tự quốc tế tự do và cởi mở như một cộng đồng chung toàn cầu thì nhận xét của Trung Quốc như vậy dường như mang tính khiêu khích.

Trên hết, Mỹ đã và đang ngày càng cảnh giác trước những hành động của Trung Quốc có liên quan đến trật tự quốc tế.

Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ năm 2017 đã chính thức nhận định Trung Quốc là một thế lực đang tìm cách thay đổi nguyên trạng của trật tự quốc tế hiện tại bằng cách ép buộc, chỉ trích nước này một cách gay gắt rằng họ đang tìm cách “thay thế Mỹ trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”.

Thái độ thận trọng mang tính chiến lược được tăng thêm của Mỹ đối với Trung Quốc có lẽ đã làm nền cho lập trường gay gắt của chính quyền Tổng thống Donald Trump về các vấn đề thương mại Mỹ-Trung.

Các quốc gia Tây Âu khác cũng quan ngại rằng ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với các quốc gia Trung và Đông Âu (CEE) có thể làm giảm lực hướng tâm của Liên minh châu Âu (EU).

Để tìm cách xoa dịu mối lo ngại này, Thủ tướng Trung Quốc, Lý Khắc Cường, trong khi quảng bá chiến lược Vành đai và Con đường (BRI) tại Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-CEE năm 2018, đã nhấn mạnh BRI sẽ giúp ích cho sự phát triển cân bằng trong khu vực và tiến trình hội nhập châu Âu.

Đồng thời, Thủ tướng Lý Khắc Cường cũng cho rằng sự hợp tác Trung Quốc-CEE sẽ giúp thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các quốc gia châu Âu riêng lẻ.

Thứ hai, nhiều nước đang phát triển có dấu hiệu tỏ ra lo lắng và nghi ngờ trước việc Trung Quốc tăng cường thúc đẩy BRI.

Dù các dự án của BRI đã triển khai một cách suôn sẻ ở nhiều nơi nhưng khả năng nảy sinh rắc rối cũng gia tăng. Đáng chú ý là dự án xây cảng Hambantota ở Srilanka.

Các cơ sở hạ tầng cảng trong dự án này được phát triển là nhờ có nguồn tài trợ lớn của Trung Quốc nhưng vì dự án này thiếu tính hợp lý về kinh tế và nhiều lý do khác nên Srilanka gặp khó khăn trong việc hoàn trả các khoản vay, dẫn tới việc các công ty Trung Quốc đã được trao giấy phép thuê cảng này trong thời hạn 99 năm.

Để tránh vỡ nợ từ các khoản vay BRI, Srilanka đã phải nhượng cho Trung Quốc thuê cảng trong thời hạn 99 năm. Ảnh: Bloomberg


Điều đó đã dẫn tới việc những dự án như vậy bị chỉ trích là bẫy nợ của Trung Quốc.

Một lý do khác giải thích cho sự mất niềm tin đối với Trung Quốc là việc nước này vì theo đuổi BRI mà bỏ qua những tiến trình dân chủ ở các quốc gia đối tác, do đó thiếu tính minh bạch.

Cách tiếp cận không ràng buộc trong đầu tư khiến tham nhũng bùng nổ, đồng thời khiến các chính phủ dồn gánh nặng lên chính đất nước mình với các khoản nợ không có khả năng chi trả.

Khi Tổng thống mới Srilanka đắc cử năm 2015, ông đã chỉ trích gay gắt các dự án trong khuôn khổ BRI, vốn được chính quyền trước đó thúc đẩy.

Ngoài ra, năm 2018, sau khi lên nắm quyền, Thủ tướng Malaysia, Mahathir Mohamad cũng đã đình chỉ hai dự án lớn nhất của Trung Quốc đầu tư vào Malaysia: một dự án xây dựng đường sắt trị giá 20 tỷ USD và một dự án tuyến đường ống khí đốt trị giá 2,3 tỷ USD. Lý do đưa ra là Malaysia không có đủ khả năng chi trả.

Xu hướng của Trung Quốc dựa vào quan hệ với các nhân vật có thẩm quyền để thúc đẩy BRI khiến nước này hầu như không chú ý tới các tiến trình và trách nhiệm giải trình với công dân. Do đó, trở ngại xuất hiện cũng là điều dễ hiểu cho chính họ.


Tài liệu tham khảo:

1. //thediplomat.com/2018/08/malaysias-canceled-belt-and-road-initiative-projects-and-the-implications-for-china/

2. //vnexpress.net/the-gioi/the-kho-khi-ket-ban-tren-the-gioi-cua-trung-quoc-3935501.html#cvar=A

3. //www.scmp.com/comment/opinion/article/3013800/trade-war-shows-chinas-economic-dream-dying-beijing-now-has-choice

4. //www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-03-06/problem-xis-china-model

5. //www.globaltimes.cn/content/1153826.shtml


Thanh Bình