Gánh nặng quê nghèo
Bài 3: Sức tàn lực kiệt
Thực trạng lạm thu trong
các chiến dịch thu nộp sản phẩm quả khiến người nông dân ở nhiều vùng quê thuộc
huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) điêu đứng.
 |
| Trưởng thôn Nguyễn Hải Sơn và Chủ nhiệm HTX Trần Văn Thái |
Bức xúc đến nỗi, có ông trưởng thôn, dù nằm trong đội ngũ những người thực thi “chiến dịch” cũng phải thốt lên, có những khoản thu rất vô lý...
Xã thu, thôn thu, HTX
cũng thu…
Kim Lộc là xã thuần nông, một vùng đất học nổi tiếng ở
huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Bao thế hệ giáo sư, tiến sĩ, bao bậc hiền tài
trong thiên hạ được nuôi nấng từ hạt lúa, củ khoai ở miền quê rát bỏng gió Lào
này. Ruộng đồng, thóc lúa là
lẽ sống.
Người nông dân ở đây sẵn
sàng đi cày từ lúc nửa đêm, mang áo tơi ra đồng đội cái nắng chang chang rát
bỏng để có được những hạt thóc cơ cực, nhọc nhằn. Tưởng đã là khổ lắm, những
hạt thóc thẫm mặn mồ hôi ấy nào có dễ ăn.
Nó phải gánh chịu bao
nhiêu là khoản thu của xã, của thôn, của HTX dịch vụ nông nghiệp mỗi kỳ chính
quyền địa phương thực hiện "chiến dịch thu nộp sản phẩm". Hạt thóc
chưa kịp đổ bồ tiếng loa gọi đóng nộp sản phẩm đã kêu ra rả.
Chiến dịch thu nộp ngân
sách năm nay ở xã Kim Lộc bắt đầu từ ngày 12/6 kéo dài đến 22/6/2015. Một trong
những “chiến dịch” dài hơi nhất so với các địa phương khác trong huyện Can Lộc.
Nắng hạn tháng Bảy. Công
sở xã Kim Lộc nằm chơ vơ giữa cánh đồng ba bề đều là ruộng. Sức nóng từ kết quả
thu nộp sản phẩm thậm chí còn muốn lấn át cả cái nóng của ông trời.
Đã hơn mười ngày từ thời
điểm “chiến dịch” thu nộp sản phẩm lớn nhất trong năm kết thúc, vậy mà những
người thực thi nhiệm vụ vẫn chưa thể tổ chức sơ kết để báo cáo kết quả. Nguyên
nhân rất rõ, còn khá nhiều hộ gia đình chưa thực hiện việc đóng nộp đầy đủ,
“gây cản trở” cho công tác thu ngân sách.
Chủ tịch UBND xã Trần
Văn Hữu dù ngồi phòng điều hòa mát lạnh nhưng giọng vẫn đầy vẻ lo âu: “Mới chỉ
đạt được khoảng 70% so với chỉ tiêu, cán bộ xã, thôn đang tiếp tục vận động các
hộ dân còn lại”. Kể cũng lạ.
Nông dân Kim Lộc vốn rất
cách mạng, chấp hành đầy đủ mọi chủ trương, chính sách Nhà nước. Vậy thì tại
sao chỉ có 70% số dân trong xã thực thi việc đóng nộp sản phẩm đúng thời hạn
“chiến dịch”? Vì sao vẫn còn hàng trăm hộ dân đang "chống đối" chủ
trương thu nộp sản phẩm của xã?
Bảng tổng hợp phương án
thu các quỹ năm 2015 của UBND xã Kim Lộc do Trưởng ban Tài chính xã Lê Thanh
Tâm tổng hợp, Chủ tịch UBND xã Trần Văn Hữu ký duyệt đã đề ra mục tiêu, nhất
định phải thu được số tiền 672.287.098 đồng trong “chiến dịch” lần này.
Từng cột thu chi tiết,
rõ ràng như muốn thể hiện tính quyết liệt của chính quyền địa phương. Chúng tôi
cũng xin mạn phép không đánh giá con số trên nhiều hay ít.
Chỉ biết cả Kim Lộc có
1.184 hộ, gần 3.400 nhân khẩu, 6,4% hộ nghèo, 6,7% hộ cận nghèo, đời sống người
dân chủ yếu dựa vào 420 ha đất lúa, năng suất vụ được mùa khoảng 2,5 tạ/sào và
giá lúa chưa đầy 6 ngàn đồng/kg...
Có người buột miệng than
thở, ở vùng đất học này, nếu không thoát ly được thì chỉ có làm ruộng và làm
thuê là khả dĩ.
Ông Chủ tịch UBND xã Kim
Lộc có vẻ hơi lạc quan khi nhận định “mức thu này thấp so với các xã khác”, bởi
có một ông trưởng thôn khi làm việc với chúng tôi đã phải thốt lên rằng, có
những khoản thu ông cảm thấy vô lý và tội dân.
 |
| Chủ tịch UBND xã Kim Lộc Trần Văn Hữu |
Hết chiến dịch rồi nhưng các bản phương án thu của xã Kim Lộc bây giờ vẫn đang nằm rải rác khắp 6 thôn Thượng Xá, Phúc Tân, Kim Thịnh, Yên Tràng, Lũy và Đình Hồ. Việc vận động nhân dân đóng nộp chắc chắn sẽ còn phải tiếp tục bởi mục tiêu do xã đề ra chưa đạt.
Để tìm hiểu kỹ càng hơn
về các khoản thu, chúng tôi vào thôn Kim Thịnh giữa trưa nắng vô cùng khủng
khiếp, dễ chừng phải hơn 40 độ C. Nắng đến mức người với người gặp nhau chẳng
thèm bắt chuyện. Vậy mà khi nhắc đến chiến dịch thu nộp sản phẩm, bức xúc như thể
bị dồn nén lâu ngày được thể tuôn ào ào kể cả khi chưa biết chúng tôi là nhà
báo.
Cầm phương án thu nộp
được phóng to do xã phát về trên tay, trưởng thôn Kim Thịnh, ông Nguyễn Hải Sơn
đồng thời chìa luôn bản danh sách hàng chục hộ dân trong thôn đang nợ sản. Bản
danh sách mà ông bảo “toàn những trường hợp không có gì”.
Quả thật, có tận mắt
chứng kiến các loại khoản thu mà nông dân nơi vùng quê khó nhọc này phải nộp
mới thật sự hãi. Quỹ, phí, thuế trên các bảng phương án được chia thành hai cột
ghi đầy đủ tên các hộ dân, số nhân khẩu, các loại quỹ và số thóc, số tiền cần
phải đóng nộp… Một cột tính các khoản thu bằng tiền còn một cột tính bằng thóc
quy tiền.
Nặng nề nhất vẫn là phần
thu của xã. Ở cột tính các khoản thu bằng thóc, một hộ dân Kim Lộc phải đóng 3
loại quỹ: Quỹ tình nghĩa (2kg/lao động); Quỹ phòng chống thiên tai (1kg/lao
động); Quỹ bảo vệ trẻ em (2kg/lao động).
Đặc biệt ở chỗ, có những
hộ gia đình không có ruộng, nhưng vẫn phải gánh chịu các khoản thu bằng thóc
như thường. Giá thóc rẻ nên các khoản thu trên thực tế không nhiều lắm, có lẽ,
những khoản thu tính bằng tiền mới đẩy người nông dân đến mức điêu đứng.
Tổng cộng có các loại,
quỹ an ninh quốc phòng (40.000 đồng/hộ); tu bổ giao thông (5.000
đồng/khẩu); khuyến học (3.000 đồng/khẩu); trả cán bộ không chuyên trách (30.000
đồng/khẩu); xây dựng trường mầm non (100.000 đồng/khẩu); khuyến nông (5.000
đồng/sào) và cả thuế đất phi nông nghiệp...
Rồi đến phần HTX, phần
thôn. Ở thôn bây giờ khoản thu xây dựng rất nặng. Xây hội quán, xây dựng đường
bê tông. Toàn tính theo khẩu cả. Ở xã Kim Lộc có thôn thu đến 300.000 đồng mỗi
khẩu để xây hội quán.
Xã có 6 thôn nhưng có
đến ba HTX nông nghiệp hoạt động. Cột kẻ ô thu bằng thóc lúa chi chít phần phải
nộp. Nhà ít hai ba chục cân, nhà nhiều bảy tám chục cân, không thôn nào được
thoát.
Thôn Kim Thịnh có 222 hộ
dân, 557 nhân khẩu trong độ tuổi phải thu (từ 6 tháng tuổi đến 60 tuổi). Mục
tiêu phải thu đủ 203.518.636 đồng. "Có những khoản thu như xây dựng trường
học, không chỉ người dân trong thôn mà nông dân cả xã không đồng tình và kịch
liệt phản đối. Nhưng rồi họ vẫn phải đóng.
Nghị quyết HĐND xã đã
thông qua, bất cứ người nào có khẩu ở trên địa bàn đều nằm trong diện phải thu,
những hộ xin giấy tạm vắng bỏ đi miền Nam làm ăn cả gia đình, kể cả hộ có ruộng
hay không có ruộng. Bắt thu thì chúng tôi thu, tội dân thôi chứ chúng tôi cũng
chẳng được gì ", trưởng thôn Nguyễn Hải Sơn phàn nàn.
Trường hợp hộ Phan Đình
Công quả là đáng tội. Nhà Công có 6 người, không có ruộng chia nên phải mượn
của bà Xanh Y 1,8 sào cấy lúa lấy gạo ăn.
Trong “chiến dịch” lần
này tính tổng cộng gia đình Công phải đóng tới 3.991.000 đồng. Nặng nề nhất là
các khoản, xây hội quán 1.200.000 đồng, xây dựng trường mầm non 500.000 đồng,
trả công cho cán bộ không chuyên trách 150.000 đồng...
Sức tàn lực kiệt
Vì sao nông dân Kim Lộc
có những trường hợp cả gia đình phải dắt díu nhau rời làng vào tận miền Nam
kiếm miếng cơm manh áo? Vì sao có những trường hợp nợ tiền sản triền miên gần
như không có khả năng đóng nộp?
Nhằm nhen nhóm hi vọng
phần nào trả lời được những câu hỏi ấy, nhóm PVNNVN đã nhờ ông Trần Văn Thái, Chủ nhiệm HTX Đông
Trường, ông Nguyễn Hải Sơn, Trưởng thôn Kim Thịnh và bà Lưu Thị Hải, Kế toán
HTX Đông Trường làm một phép tính chi tiết về một hộ nông dân làm ruộng thuần
túy ở địa phương để xem thử họ có gánh nổi các khoản thu trong "chiến dịch
thu nộp sản phẩm" hay không. Xin lưu ý, phép tính được lập thành biên bản
vào ngày 1/7/2015 tại Hội trường HTX dịch vụ nông nghiệp Đông Trường.
 |
| Phương án thu các loại quỹ năm 2015 ở xã Kim Lộc |
Gia đình ông Phan Nhân Thuyết (1948) và vợ Nguyễn Thị Phúc (1953) là một hộ nông dân thuần túy ở thôn Kim Thịnh. Hai ông bà sống nhờ đồng ruộng cùng con trai, con dâu và cháu. Họ được chia 7,5 sào. Phép tính của ông chủ nhiệm HTX, ông trưởng thôn và bà kế toán như sau:
|
Danh sách nợ
sản của trưởng thôn Kim Thịnh, ông Nguyễn Hải Sơn có hơn 20 hộ dân. Đáng ra
phải gửi bản danh sách này cho đài truyền thanh thông báo rộng rãi các trường
hợp chậm nộp cho toàn dân được biêt, nhưng ông Sơn ậm ờ cho qua chuyện.
“Báo cáo của thường trực HĐND xã đến năm 2020, bình quân thu nhập 60 triệu đồng/người, họ lấy mô ra thì tui nỏ biết, chứ làm ruộng bây giờ khó sống lắm", ông Sơn kể thế. |
Chi phí đầu tư cho một
sào ruộng ở xã Kim Lộc thông thường cần 10kg đạm u rê, nhân giá mỗi cân
10.600 đồng = 106.000 đồng, 5kg kali giá 40.000 đồng, 100.000 đồng thuốc BVTV,
150.000 đồng công làm đất, 70.000 đồng tiền tuốt, 120.000 đồng tiền máy gặt,
2kg giống lúa thuần 60.000 đồng, 300.000 đồng tiền công cấy…
Chưa kể công, để đầu tư
sản xuất 7,5 sào ruộng, gia đình ông Thuyết cần ít nhất 8.482.000 đồng. Trong
trường hợp được mùa, năng suất vào khoảng 250kg thóc/sào, bán sạch sành sanh
theo giá lúa hiện thời sẽ được 8.400.000 đồng.
Theo phương án thu của
xã Kim Lộc năm nay, gia đình ông Thuyết phải gánh thêm 6kg quỹ tình nghĩa, 3 kg
quỹ phòng chống thiên tai, 6kg quỹ bảo vệ trẻ em, 40.000 đồng quỹ ANQP, 30.000
đồng quỹ tu bổ giao thông, 30.000 đồng quỹ khuyến học, 500.000 đồng tiền xây
dựng trường học, 63.000 đồng quỹ khuyến nông, 30.000 đồng thuế nhà đất, 180.000
đồng quỹ cán bộ không chuyên trách, 1.200.000 đồng xây dựng nhà văn hóa…
Tổng cộng hết 2.163.000
đồng. Đấy là còn chưa cộng 405.000 đồng cho các khoản thu của xóm và 124.000
đồng từ HTX dịch vụ nông nghiệp Đông Trường.
Cuối cùng, phép tính của
ông chủ nhiệm, bà kế toán và ông trưởng thôn cho kết quả: Lấy tổng thu nhập trừ
chi phí đầu tư và đóng nộp cho xã, thôn, HTX thì âm 2.658.000 đồng. Xin thưa
rằng, với một gia đình nông dân thuần túy, không vay mượn, làm thuê, làm mướn thì
chỉ có nước bỏ làng đi biệt xứ.
Thế đấy. Nên xin đừng
hỏi vì sao người nông dân viết đơn trả ruộng, tại sao có những ngôi nhà hoang,
cả gia đình bỏ đi tha phương cầu thực, có khi biền biệt đến mấy năm mới về lại
một lần.