Ảnh minh họa chụp tại ngoại thành Hà Nội tháng 3 năm 2016. |
Nông thôn
hiện nay không còn an toàn trong cuộc sống, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường
Trần Hồng Hà nhìn nhận như vừa nêu trong phiên chất vấn tại Quốc hội hôm
15/11/2016. Trước đó hai tuần, cũng tại diễn đàn Quốc hội, ngày 2/11/2016
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường nêu ý kiến là
cần sửa Luật Đất đai 2013 hủy bỏ qui định về hạn điền, những nội dung nằm trong
Điều 129, điều 130.
Luật giới
hạn mức giao đất tối đa cho sản xuất cây trồng ngắn ngày là từ 2 tới 3 ha cho
một hộ gia đình, tùy theo vùng. Ông Bộ trưởng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn
nói rằng, nút thắt cản trở sản xuất lớn là vấn đề hạn điền, nền nông nghiệp vẫn
dựa trên qui mô hộ nhỏ lẻ, manh mún, do đó năng suất lao động, năng suất kinh
tế và đời sống thu nhập của nông dân vẫn rất khó khăn. Do vậy cần sửa luật bỏ
hạn điền và hợp pháp hóa sự tích tụ đất đai.
Hai vị Bộ
trưởng của Chính phủ cho thấy sự tệ hại của khu vực nông thôn nơi qui tụ 70%
dân số Việt Nam. Theo đó, nông thôn hiện nay không an toàn vì bị ô nhiễm
môi trường trầm trọng và sản xuất nông nghiệp thì chỉ giúp nông dân có cái ăn
không đủ trang trải cuộc sống hàng ngày.
Cần cải cách kinh tế đồng bộ
Chính phủ
Việt Nam đã phê duyệt Đề án tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị
gia tăng và phát triển bền vững từ tháng 6/2013. Lý do nào khiến kế hoạch tái
cơ cấu nông nghiệp chưa có tiến triển. TS Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện
Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, hiện là chuyên gia
tư vấn về tái cơ cấu nông nghiệp, từ Hà Nội nhận định:
Tái cơ cấu nông nghiệp không thể đi
một mình được mà nó phải đi với tái cơ cấu nền kinh tế, công nghiệp phải chuyển
sang ủng hộ nông nghiệp, kinh tế đô thị cũng phải phối hợp với kinh tế nông
thôn.
-TS Đặng Kim Sơn
Vì thế bản
thân tái cơ cấu nông nghiệp không thể đi một mình được mà nó phải đi với tái cơ
cấu nền kinh tế, công nghiệp phải chuyển sang ủng hộ nông nghiệp, kinh tế đô
thị cũng phải phối hợp với kinh tế nông thôn, còn không nó sẽ tách rời ra hai
mảng và người dân xu hướng chung là họ sẽ di cư ra khỏi nông thôn đi về thành
thị. Như thế không chỉ riêng nông thôn có khó khăn mà thành thị cũng tắc nghẽn,
quá tải, không thể nào phát triển bền vững được.”
Được biết,
Nghị quyết Tam Nông, Nông nghiệp – Nông dân – Nông thôn được Trung ương Đảng
Cộng sản Việt Nam khóa 10 ban hành từ ngày 5/8/2008, đến nay đã hơn 8 năm nhưng
toàn bộ hệ thống chính trị đã không thực hiện được một số mục tiêu chủ yếu. Đó
là Đổi mới mạnh mẽ cơ chế, chính sách để huy động cao các nguồn lực, phát
triển nhanh kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông
dân. Với mục tiêu ưu tiên là Xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo
hướng hiện đại, đồng thời phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn.
Ảnh minh họa chụp tại Bến Tre tháng 9 năm 2015. RFA |
Ngoài Nghị
quyết Tam Nông của Trung ương Đảng năm 2008, đến tháng 6/2013 Thủ tướng Chính
phủ đã phê duyệt Đề án tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia
tăng và phát triển bền vững. Tuy vậy đến tháng 11/ 2016 mọi việc vẫn gần như
dậm chân tại chỗ.
Tháng
10/2016, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình, một giới chức cao cấp
của Đảng, lần đầu tiên nói chuyện gỡ nút thắt hạn điền và cho phép tích tục đất
đai. Sau ông Bình, các giới chức chính phủ và báo chí dòng chính cũng khởi động
vấn đề này qua nhiều vận động cụ thể. Giờ đây kẻ tội đồ, làm nông dân nghèo khổ
và cản trở sản xuất nông nghiệp hiện đại theo qui mô lớn, lại chính là một số
qui định của Luật Đất đai 2013.
Kinh nghiệm Đài Loan Hàn Quốc
Theo ông
Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch tỉnh An Giang một người đi lên vị trí lãnh đạo
từ kinh nghiệm nông thôn và khi về hưu cũng trở về cuộc sống ở nông thôn, thì
vấn đề hạn điền chưa hẳn là gút thắt quan trọng nhất trong việc tích tụ đất
đai, tổ chức sản xuất lớn và hiệu quả. Ông nói:
“Nhiều nước,
vùng lãnh thổ như Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc thì đất của người ta cũng đâu có
nhiều. Qui mô hộ cá thể cũng nhỏ, nhưng tổ chức của người ta tốt, nó liên kết
chiều ngang về khối lượng mà nó lại liên kết chiều dọc là làm tăng giá trị sản
phẩm lên, thì nó giải quyết được hai vấn đề đó. Cho nên đất ít hay đất nhiều
không phải chuyện lớn mà là vấn đề tổ chức sản xuất. Ở đây tổ chức sản xuất vừa
qua chưa bảo đảm được hai yếu tố đó.”
Hiến pháp
sửa đổi năm 2013 vẫn kiên định đất đai là sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện
chủ sở hữu, tức là Nhà nước không công nhận quyền tư hữu về đất đai, đây là ý
thức hệ cộng sản. Luật Đất đai 2013 làm rõ thêm người dân chỉ có quyền sử dụng
đất với thời hạn 50 năm với các qui định về hạn điền. Ông Nguyễn Minh Nhị tiếp
lời:
Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc thì đất
của người ta cũng đâu có nhiều. Qui mô hộ cá thể cũng nhỏ, nhưng tổ chức của
người ta tốt, nó liên kết chiều ngang về khối lượng mà nó lại liên kết chiều
dọc là làm tăng giá trị sản phẩm.
-Ông Nguyễn Minh Nhị
Ông Nguyễn
Minh Nhị cho rằng điều hệ trọng mà chính phủ Việt Nam chưa làm, đó là tái cấu
trúc mô hình quản lý ngành nông nghiệp, tức là một người chịu trách nhiệm. Ông
nói:
“Vừa qua
thiếu cái đó cho nên trong thực hiện chính sách luật pháp hay đặc biệt trong tổ
chức sản xuất thì bị trục trặc. Bởi vì tôi không biết đó là ai, ai là người đầu
tiên chịu trách nhiệm cũng như ai là người cuối cùng chịu trách nhiệm. Nếu sắp
tới không giải quyết được cái này thì sẽ vẫn không phát triển được…”
Chế độ chính
trị ở Việt Nam theo cơ chế chịu trách nhiệm tập thể, thành ra trong nhiều
trường hợp trở nên không có ai chịu trách nhiệm. Vấn đề này cũng phù hợp với
những gì ông Nguyễn Minh Nhị vừa đề cập trong phạm vi nông nghiệp, nông thôn.
Những tín
hiệu từ Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam về việc chuẩn bị sửa Luật Đất đai
2013, bãi bỏ hạn điền và hợp pháp hóa việc tích tụ đất đai, làm gợi nhớ tới
phản biện của giới học giả chuyên gia trong thời gian soạn thảo Luật này. Lúc
đó báo chí đã đưa khá nhiều tin bài về việc không nên qui định hạn điền và thời
gian sử dụng đất, vì nó sẽ cản trở phát triển nông nghiệp nông thôn hiện đại.
Tuy vậy dưới sự chỉ đạo của Đảng, Quốc hội Việt Nam đã bỏ qua cơ hội cải cách,
vẫn làm luật theo tư duy kinh tế hộ nông dân nhỏ lẻ, gọi là bảo vệ ruộng đất
cho nông dân đề phòng giai cấp tư bản mới thao túng ruộng đất.
Đối với TS
Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Phát triển Nông nghiệp nông
thôn, giải pháp cho nông nghiệp – nông dân – nông thôn hiện nay là phải
đẩy nhanh tái cơ cấu nông nghiệp, thứ hai là phải phối hợp tái cơ cấu nông
nghiệp với phát triển nông thôn mới và thứ ba là phải thúc đẩy tái cơ cấu nền
kinh tế đồng bộ với tái cơ cấu nông nghiệp và phát triển nông thôn.
TS Đặng Kim
Sơn gọi đó là một thách thức lớn cho Việt Nam, khi phải thực hiện những cải
cách đó đồng bộ với nhau và thực hiện trong thời gian không kéo dài. Theo lời
ông, nếu các nỗ lực này vẫn chậm trễ thì trong tương lai kinh tế Việt Nam sẽ
gặp rất nhiều khó khăn.
Nguồn: Theo RFA