 |
Từ khi Mỹ rút khỏi Đài
Loan, rồi mặc kệ, không giúp Miền Nam Việt Nam trong việc bảo vệ Hoàng Sa chống
Trung Quốc, và sau đó là bỏ rơi Miền Nam, TQ hết bị ngăn chận nên đã thực sự
tràn xuống Biển Đông và đang thâu tóm trọn vẹn khu vực này, tiến trình theo
đúng như thuyết Đôminô. Nhưng Xoay Trục khó có thể hoàn thành mau lẹ và
thành công nếu không có sự cộng tác của Việt Nam, vì đây là “địa
điểm chiến lược quan trọng nhất” như Bộ Quốc Phòng Mỹ đã xác
định ngay từ đầu thập niên 50 (xem ‘Khi Đồng Minh Nhảy Vào,’ Chương 2).
Vì vậy Mỹ muốn thúc
đẩy hợp tác quân sự chặt chẽ hơn đối với Việt Nam.
Thông cáo chung về
chuyến viếng thăm Việt Nam của TT Trump tháng 11, 2017 xác định hai điểm:
· Hai bên “khẳng
định kế hoạch hợp tác quốc phòng Việt – Mỹ trong giai đoạn 2018-2020.”
Ta thấy giai đoạn 2018-2020 là trùng hợp với khung thời gian Mỹ đặt ra cho
mục tiêu hoàn thành bước đầu của chiến lược Xoay Trục khi 60%
của hải lực Mỹ sẽ có mặt ở Thái Bình Dương.
· Hai bên “hoan
nghênh hàng không mẫu hạm Mỹ lần đầu tiên tới thăm một hải
cảng của Việt Nam trong năm 2018.”
Lưu ý độc giả một điểm
có ý nghĩa: cho tới nay, chúng tôi thấy tất cả truyền thông quốc tế đều loan
tin sai lầm rằng “đây là hàng không mẫu hạm đầu tiên cập bến Việt Nam kể từ năm
1975” hay “kể từ sau cuộc chiến,” hay “kể từ khi chiến tranh kết thúc cách đây
hơn 40 năm.”
Không đúng, đây
là lần đầu tiên kể từ trước tới nay. Trong Chiến tranh Việt
Nam, nhiều hàng không mẫu hạm Mỹ như USS Constellation, Hancock, Ticonderoga có
tham chiến, nhưng chỉ đậu ở Subic Bay (Phi Luật Tân), Yokosuka (Nhật Bản) hay
thả neo ở ngoài khơi, chưa bao giờ vào Đà Nẵng (hay Cam Ranh). Năm 1964 chỉ có
một hàng không mẫu hạm USS Cardchở quân trang, quân cụ và thiết bị
vào Sài Gòn (và bị đánh bom). Nhưng tầu này nhỏ, thuộc vào loại hộ tống Bogue, cũ
kĩ vì sản xuất từ năm 1941.
Đưa nhiều hàng không
mẫu hạm, chiến hạm vào Biển Đông thì cần phải có cơ sơ hỗ trợ từ đất liền – hải
cảng, sân bay, bảo trì, tiếp vận xăng nhớt, thực phẩm, tiện nghi. Những cơ sở
ấy thì thực tế nhất, tiện lợi nhất là vùng duyên hải của Việt Nam – đặc biệt là
Cam Ranh và Đà Nẵng. Đây là hai nơi mà Mỹ đã xây cất, xử dụng trong nhiều năm
nên đã quá quen thuộc.
Nhưng tại sao Mỹ không
đưa hàng không mẫu hạm vào Cam Ranh có vịnh nước sâu mà lại đem vào Đà Nẵng? Về
phương diện logistic, tầu Carl Vinson quá lớn, khó mà thả neo ở Hải cảng Quốc
Tế Cam Ranh.
Lại nữa, có thể vì lý do Thành phố Đà
Nẵng có giá trị tượng trưng cho vai trò của người Mỹ ở Việt Nam . Ngoài ra, còn
có khả năng là sẽ có đông dân chúng Việt Nam chào đón USS Carl Vinson, giống
như nhiều người Việt đã leo lên chiến hạm Mỹ do hạm trưởng người Mỹ gốc Việt
lái tới Đà Nẵng, hoan hỉ đón tiếp.
Xác định xong về cuộc
viếng thăm là có hành động cụ thể ngay: tại Hà Nội ngày 25 tháng 1, Bộ trưởng
Quốc Phòng Jim Mattis đã chính thức tuyên bố là sự việc này sẽ diễn ra vào
tháng Ba.
Trong mấy năm vừa qua,
đã có tầu ngầm và chiến hạm Mỹ ra vào Cam Ranh, nhưng đây là lần đầu tiên một
Hàng Không Mẫu Hạm tiến vào hải phận và cập cảng Đà Nẵng.
Thứ hai, phô trương lực lượng: hàng không mẫu hạm
là tiêu biểu cho sức mạnh hải và không lực Mỹ. Nó được gọi là một “không quân
nhỏ” (small air force) lưu động.
USS Carl Vinson thuộc loại “Nemitz,” một siêu mẫu hạm loại mới (2009), chạy
bằng nguyên tử. Nó chính là tầu chỉ huy của Đội Mẫu Hạm Tấn Công Số I (Carrier
Strike Group 1) mới thành lập, có trụ sở tại San Diego. Đây là một phần
của Đệ Tam Hạm Đội, mạnh mẽ nhất thế giới, thường thả neo ở các đại
dương khác chứ không phải ở Thái Bình Dương (trách nhiệm của Đệ Thất Hạm Đội). Tầu này thực sự
chứa những khí giới gì ngoài những phi đội khu trục thì còn là một bí mật quân
sự - nhưng có thể Trung Quốc cũng đã biết.
Hiện tại tất cả thế
giới chỉ có 19 hàng không mẫu hạm đang hoạt động (và 6 cái
đang được sản xuất). Trong số 19 tàu này thì Mỹ đã chiếm tới 10 cái, tức là hơn
một nửa. Số còn lại thì hầu hết thuộc các nước đồng minh của Mỹ như Anh Quốc (4
cái), Pháp (2), Ý (1). Nước Nga chỉ có một cái còn đang hoạt động là Admiral
Kuznetsov. Nga có 4 cái khác nữa nhưng thuộc vào loại Kiev (như Minks,
Novorossiysk): tất cả đều đã “về hưu.”
Như vậy, nếu số mẫu
hạm của Mỹ cộng với của các đồng minh thì hải lực tổng hợp này thực sự bá chủ
cả bốn đại dương.
Thứ ba, gửi tín hiệu cho Trung
Quốc. Mặc dù Trung Quốc đã lên hàng cường quốc, nhưng về mặt hải lực thì còn
rất yếu kém. Đó là vì chỉ mới có được một con tầu cũ tên là Varyag mua lại của
Ukraine năm 1998 rồi đưa về tân trang tại xưởng đóng tầu Đại Liên (Dalian) ở đông bắc TQ,
đổi tên là Liêu Ninh. Tầu được đưa vào hoạt động năm 2012, mục đích là để
tập luyện.
Hè 1974 chúng tôi có
dịp thăm viếng Trung Tâm Hành Quân của Đệ Thất Hạm Đội ở Honolulu và được chỉ
dẫn về các hoạt động chính yếu của một hàng không mẫu hạm. Các chuyên gia cho
thấy: việc điều khiển một hàng không mẫu hạm trên đại dương, nhất là giữa
một cuộc chiến là hết sức phức tạp, nó đòi hỏi nhiều kỹ năng và kinh
nghiệm. Nguyên công tác “roping” (buộc giây, thả neo) đã rất phức tạp. Rồi đến
việc điều khiển từng lớp khu trục cất cánh, hạ cánh, đến công tác phòng không,
chống tầu ngầm, điều hợp với các tầu hộ tống, với trung tâm hành quân và các
lực lượng hỗ trợ từ trên bờ.
Ngoài số lượng, TQ
chưa bao giờ có kinh nghiệm về hải chiến lớn chứ chưa cần nói tới
hàng không mẫu hạm. Trong Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), khi đoàn quân của
Tướng Mỹ Douglas MacArthur từ ngoài khơi đổ bộ vào hải cảng chiến lược Inchon
(phía tây của Nam Hàn, khoảng 100 dặm về phía nam vĩ tuyến 38 và 25 dặm từ
Seoul) vào ngày 15/9/1950, quân đội TQ và Bắc Hàn phải vội vã cuốn gói rút về
qua vĩ tuyến 38.
Tới Trận Hoàng Sa: tuy
là nhỏ mà TQ cũng đã bị Hải Quân VNCH gây tổn thất nặng nề. Ngược lại, Mỹ thì
đã cókinh nghiệm về đại hải chiến và xử dụng hàng không mẫu hạm từ cả một
thế kỷ: trong Đệ Nhất, rồi Đệ Nhị Thế Chiến, tới chiến tranh Triều
Tiên, chiến tranh Việt Nam, và ngày nay, chiến tranh vùng Trung Đông. TQ có
nhiều tiền, có thể mua tất cả những khí giới tối tân trên thế giới này nhưng
không thể nào mua được một thế kỷ kinh nghiệm về đại hải chiến.
Mở ra một chương lịch
sử mới?
Như chúng tôi đã có
dịp đề cập trước đây, trong chuyến công du tại Hà Nội năm 2016, TT Barrack
Obama đã gợi ý về trang sử mới này khi ông trích Nguyễn Du trong truyện
Kiều:
"Rằng trăm năm
cũng từ đây.
Của tin gọi một chút
này làm ghi"
 |
| Lính Hạm đội 7 Hoa Kỳ thi bóc tỏi cùng bệnh nhân tại TT điều dưỡng tâm thần Đà Nẵng |
Tiếp theo, TT Trump đã đi thẳng vào vấn đề và phát biểu “Chúng ta
đã gắn kết dần với nhau để tìm được những mục tiêu chung,
những lợi ích chung. Và đó là điều đang diễn ra. Chúng tôi
tới đây hôm nay để tái khẳng định những gắn kết đó.”
Thông cáo chung cũng
xác định việc “mở rộng quan hệ đối tác toàn diện giữa
hai nước trên cơ sở ...các lợi ích chung và mong muốn chung.”
Tại Hà Nội ngày 25
tháng 1 vừa qua, Bộ trưởng QP Jim Mattis đã cám ơn Việt Nam về sự phát triển
của quan hệ đối tác ấy, qua việc hàng không mẫu hạm tới Đà
Nẵng (nguyên văn: “Thank you for increasing partnership, with our aircraft
carrier coming into Danang here in March” ).
Thứ tư, tác động vào đồng
minh: qua hành động này, Mỹ cũng muốn gián tiếp trấn an các quốc gia đồng minh
tại Á Châu . Họ đang lo ngại về quyết tâm của Mỹ. Lại nữa, cho tới nay chính
sách ngoại giao của TT Trump chưa rõ ràng về Biển Đông. Bây giờ, với việc tầu
USS Carl Vinson cập bến Đà Nẵng - lần đầu tiên trong lịch sử Việt
Nam (nhắc lại, lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam chứ không phải
từ khi cuộc chiến kết thúc năm 1975 như truyền thông thế giới đã loan tin) -
bất chấp sự phản đối của TQ, đồng minh Á Châu sẽ thấy – từng bước một - chính
quyền Trump có lập trường bảo vệ Biển Đông - bằng hành động -
và cứng rắn hơn thời TT Obama nhiều.
Đã không phải là ngẫu
nhiên mà TT Trump lại tăng thuế mạnh tới 25% vào nhập cảng thép (phần lớn là từ
TQ) cùng một thời điểm với sự có mặt của siêu hàng không mẫu hạm ở Đà Nẵng -
ngay sát Hoàng Sa và chỉ cách căn cứ hải quân lớn của TQ trên 400 km.
Thứ năm: lợi ích chiến
thuật: đó là để chính thế hệ trẻ của hải quân Mỹ - những quân nhân mới vào cuộc
sau chiến tranh Việt Nam, gồm cả trên hai lữ đoàn trên USS Carl Vinson có dịp
làm quen với bãi biển, hải cảng và sân bay Đà Nẵng.
Cách đây 6 năm, khi thấy Mỹ trực tiếp giúp Việt Nam dọn dẹp, làm sạch chất độc
da cam tại sân bay Đà Nẵng vào mùa hè 2012 (mà không phải trên dẫy Trường Sơn),
chúng tôi cho rằng Mỹ khó mà quên được cái địa danh Đà Nẵng.
Rõ ràng là bang giao mang tính chiến lược và tiến tới toàn diện Việt - Mỹ
đã đi được một bước đáng ghi nhận.
Tuy nhiên, bước ấy dài hay ngắn thì còn tùy thuộc vào việc có hay không
những hành động có thực chất tiếp theo. Cụ thể, ta có để đặt câu hỏi liệu sẽ
có những cuộc tập trận giả, thao diễn quân sự Việt - Mỹ có tầm cỡ lớn với sự
tham gia của Hải Đội Tấn Công USS Carl Vinson trong năm 2018 hay không?
Hôm nay, ngày 6/3/1018 thấy trên mạng chiếu cảnh người dân Đà Nẵng bắt nhịp
với ban nhạc Hạm Đội 7 hát bài “Nối Vòng Tay Lớn” tôi không
thể không nghĩ tới khả năng rằng: biết đâu biết đâu đấy, một trang sử mới của
bang giao Việt-Mỹ đã thực sự bắt đầu - như cựu TT Obama đã có dịp gợi ý:
“Rằng trăm năm cũng từ đây?”
Muốn cho chương lịch sử này kéo dài và bền vững thì nó phải dựa trên căn
bản dài lâu và vững chắc.
Căn bản ấy chính là quyền lợi hỗ tương của cả hai nước: chống lại tham vọng
chiếm trọn Biển Đông của Trung Quốc và bảo vệ tuyến hàng hải vào hàng quan
trọng nhất thế giới ($3,000 tỷ lưu thông mỗi ngày) – hai mục tiêu hoàn toàn là
tự vệ chứ không phải khiêu khích hay tấn công. Tuyến hàng hải này nằm chỉ cách
vùng duyên hải của Việt Nam 12 hải lý.
Việt Nam, lại một lần nữa có cơ hội đóng vai trò địa chính trị chiến
lược trên thế giới, nhờ vào vị trí nhìn ra Biển Đông của Đà Nẵng.
GSTS Nguyễn Tiến Hưng