Thử tưởng tượng dân Mỹ nổi điên thế nào nếu TT
Trump hết nhiệm kỳ, viết cái đơn xin nhà công vụ là tòa Nhà Trắng hiện nay do
cống hiến lớn lao, đưa nước Mỹ “great again”.
Theo thông lệ Hoa Kỳ, gia đình TT và Phó tổng
thống được ở dinh cơ do chính phủ trả tiền trong thời gian tại nhiệm. Tổng
thống ở trong Nhà Trắng, nhưng Phó tổng thống phải ở ngoài vì lý do an ninh,
hai người không thể ở cạnh nhau.
Dinh thự của Phó tổng thống nằm ở trong khu
gọi là đài thiên văn Hải quân Mỹ (United States Naval Observatory) ở phía đông
bắc thủ đô Washington DC, được bảo vệ cẩn mật không khác gì Nhà Trắng.
Hết nhiệm kỳ, Tổng thống hay Phó tổng thống
đều phải về “quê” hưởng thú điền viên. Tổng thống được hưởng lương hưu khoảng
200 ngàn đô la/năm, tương đương với lương của Giám đốc quốc gia của Ngân hàng
Thế giới.
Phó tổng thống không được hưởng lương hưu một
cách tự động như Tổng thống mà phụ thuộc vào số năm làm tại Hạ viện hay Thượng
viện. Phó tổng thống phải có ít nhất 2 năm làm việc mới được hưởng chế độ hưu.
Tại Việt Nam, đối với người khá giả, chuyện
mua nhà bằng bao tải tiền là hết sức bình thường. Nhà có giá hàng trăm ngàn đô
hay vài triệu đô vẫn dùng tiền mặt. Mua đứt bán đoạn, ít khi vay ngân hàng để
trả góp. Người giàu dư tiền mặt chẳng cần ngân hàng, người nghèo không đủ tín
chỉ để ngân hàng cho vay.
Đối với người Mỹ làm công ăn lương thì việc sở
hữu một ngôi nhà thật của mình là rất khó. Họ chỉ có thể vay ngân hàng để mua
nhà trả góp. Ngân hàng sẽ kiểm tra khả năng tài chính và cho vay để mua một
ngôi nhà mà tiền trả hàng tháng bằng khoang 1/3 tháng lương.
Họ khôn chán, ngoài chi trả tiền nhà (mua trả
góp hay thuê) thì gia đình còn phải chi tiền cho ăn uống, đi lại, xe hơi và các
nhu cầu khác. Cho vay vượt khả năng tài chính thì ngân hàng sẽ mất tiền vì
người vay vỡ nợ.
Một ngôi nhà giá 500 ngàn đô la có thể ước
tính ra lương của chủ là bao nhiêu. Cứ cho là mỗi tháng phải chi 2 ngàn đô la
cho cả tiền lãi và gốc cho cái nhà thì lương phải cỡ 6 ngàn đô la/tháng. Ngân
hàng cho vay khoảng 450 ngàn và trả trong vòng từ 20 đến 30 năm vì 50 ngàn
(10%) là tiền trả trước, nếu không có thì lãi suất rất cao.
Trong suốt cuộc đời làm việc nếu may mắn sẽ
trả hết nợ lúc về hưu. Phần đông lúc hưu phải bán nhà to mua nhà bé hay chuyển
vào căn hộ rẻ tiền mới đủ chi trả. Người ta ước tính khoảng 25% dân Mỹ thực sự
làm chủ ngôi nhà của mình, còn lại họ nợ ngân hàng tới lúc rời bỏ thế giới này.
Năm 2016, ông Joe Biden, PTT khi đó, định bán
nhà để chữa bệnh ung thư cho con. Nhưng phần ông lấy về sau khi bán sẽ không
được bao nhiêu vì phần còn nợ ngân hàng phải trả lại ngân hàng. Có lẽ ông Joe
Biden bán nhà riêng vì muốn ở nhà bé hơn, chi phí thấp hơn.
Năm 2008, khi tranh cử cùng với Tổng thống
Obama, Joe Bidden thông báo về lương năm của hai ông bà là 245 ngàn đô la trong
10 năm liền. Làm Phó tổng thống lương của ông là 230 ngàn đô la.
Như ông nói với báo chí, ông không có tiền
tiết kiệm hay cổ phiếu, hết nhiệm kỳ sẽ sống dựa hoàn toàn vào tiền hưu trí do
một số năm tại nhiệm ở Quốc hội Hoa Kỳ.
Năm đó (11-2016), trong chương trình phỏng vấn
của Đài CNN, ông Joe Biden cho biết có lần chia sẻ với cấp trên trong một bữa
ăn trưa cùng nhau rằng, nếu con trai Beau Biden buộc phải từ chức Tổng chưởng
lý bang Delaware vì căn bệnh ung thư não, ông Biden và phu nhân Jill sẽ phải
bán nhà để chi trả viện phí.
Khi đó Tổng thống Obama đã có một lời đề nghị
xúc động “Tôi sẽ đưa anh tiền, bất cứ điều gì anh cần, tôi sẽ giúp đỡ. Đừng bán
nhà, anh Joe. Tôi không nghĩ chúng ta phải dùng cách này. Hãy hứa với tôi điều
đó” – ông Biden trích lại lời của Tổng thống Obama trong cuộc phỏng vấn.
Đối với người Mỹ thì điều đó không có gì ngạc
nhiên nếu Phó tổng thống phải bán nhà chữa chạy cho con. Bởi trong một hệ thống
quản lý minh bạch, những gì thuộc về tài sản chung không được động đến.
Tiền thuế của dân không thể dùng cho mục đích
cá nhân, không thể là cái kho vàng lộ thiên để các quan chức đào bới. Người
thân trong gia đình bị ốm đau, Phó tổng thống phải tự bỏ tiền chi trả. Không có
bệnh viện nào chữa chạy miễn phí cho con của một người chỉ vì ông ta là Phó
tổng thống.
Với lương 230 ngàn đô la/năm, ông Biden khó mà
đủ tiền trả viện phí cho con, nếu như biết rằng mỗi lần chạy xạ tốn kém từ 5
nghìn đến 10 nghìn đô la tùy ca bệnh. Dù được bảo hiểm chi trả 80% nhưng phần
20% còn lại cũng là con số rất lớn nếu việc đó kéo dài vài năm. Nếu phải bán
nhà chẳng có gì ngạc nhiên vì cái nhà đang ở vượt quá chi trả của gia đình.
Tuyên ngôn Độc lập Mỹ đã viết “mọi người sinh
ra đều có quyền bình đẳng”, nghĩa là bình đẳng về cơ hội, bình đẳng về trách
nhiệm và bình đẳng trước pháp luật.
Dân thường phải bán cơ nghiệp chữa chạy cho
con thì tại sao Phó tổng thống không phải làm chuyện đó?
Nếu có thông lệ hóa giá nhà công vụ hay “xin”
thì liệu Joe Biden có cần bán nhà.