50 năm sau ngày bắt đầu Cách
mạng Văn hóa tại Trung Quốc, bà Yu Xiangzhen chưa hết cảm thấy tội lỗi về những
điều bà đã gây ra.
 |
| Bà Yu Xiangzhen từng là một Hồng vệ binh. Ảnh: CNN |
Yu
Xiangzhen, một cựu biên tập viên đã về hưu, người mới chỉ là một cô bé 13 tuổi
khi Cách mạng Văn hóa bắt đầu tại Trung Quốc, cho biết mình đã sống cả đời
trong sự ám ảnh của cảm giác tội lỗi.
Năm 1966, bà
Yu là một trong số nhiều Hồng vệ binh của Chủ tịch Mao Trạch Đông. Bản thân bà
và hàng triệu học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông khác đã lên án
giáo viên, bạn bè, gia đình mình. Họ cướp phá nhiều ngôi nhà, phá hoại tài sản
của người khác.
Những cuốn
sách giáo khoa ngày nay giải thích Cách mạng Văn hóa - với hàng trăm nghìn
người bị sát hại và hàng triệu người khác bị lạm dụng và tổn thương tâm lý -
như một phong trào chính trị được chủ tịch Mao khởi xướng và lãnh đạo "một
cách sai lầm". "Nhưng trên thực tế, đó là một thảm kịch khủng khiếp
mà tất cả chúng ta đều chịu trách nhiệm", bà Yu nhấn mạnh.
Ký ức đau
buồn
Ngày
16/5/1966, khi bà Yu đang luyện chữ cùng 37 bạn học khác thì một giọng nói vang
lên từ loa phóng thanh của trường, công bố quyết định của chính phủ về việc
triển khai "Cách mạng Văn hóa". Lúc đó, bà Yu mới chỉ 13 tuổi.
"Các
bạn học sinh thân mến, chúng ta phải theo sát Chủ tịch Mao", giọng đọc
trên loa kêu gọi. "Hãy ra khỏi lớp học! Cống hiến bản thân mình cho Cách mạng
Văn hóa!"
Ngay sau lời
kêu gọi, hai cậu bạn học của bà Yu chạy ào ra khỏi cửa, hướng về phía sân
trường và hét lên một điều gì đó. Bà Yu thì đi chậm rãi hơn, nắm tay người bạn
thân nhất Haiyun cùng những người khác rời phòng học. Và đó là ngày cuối cùng
bà được đến trường một cách bình thường.
Là những
Hồng vệ binh bà Yu cùng những Hồng vệ binh khác sẽ buộc những ai bị xem là
"tư sản" hoặc "người theo chủ nghĩa xét lại" phải chịu
những hình phạt tàn nhẫn về tinh thần cũng như thể chất.
Và điều
khiến bà Yu ân hận nhất là những gì đã làm với cô giáo Zhang Jilan.
"Tôi là
một trong những học sinh tích cực nhất khi lớp học tổ chức một buổi đấu tố bà
Zhang", bà Yu nhớ lại. "Tôi bịa ra những cáo buộc vô căn cứ, nói rằng
bà ấy là một giáo viên nhẫn tâm, một phụ nữ lạnh lùng, mà tất cả đều sai".
Những người
khác cáo buộc cô giáo là tín đồ Thiên chúa giáo bởi vì tên của bà có chữ
"Ji", có thể liên quan tới đạo Thiên chúa. Những chỉ trích vô căn cứ
của bà Yu và những người khác trong lớp sau đó được viết thành những biểu ngữ
chữ lớn - một cách phổ biến để phê bình "những kẻ thù của giai cấp"
và truyền bá thông điệp tuyên truyền. Những biểu ngữ này phủ kín cả bức tường
bên ngoài phòng học.
Không lâu
sau đó, giáo viên của bà Yu bị đưa tới chuồng bò - một nơi giam giữ tạm dành
cho những người trí thức cùng "các nhân tố tư sản" - và phải chịu đủ
hình thức lạm dụng, nhục mạ.
Mãi đến năm
1990 bà Yu mới gặp lại cô giáo của mình. Trong một cuộc họp lớp và đi chơi Vạn
lý Trường thành, bà Yu và các bạn khác trong lớp đã chính thức nói lời xin lỗi
cô giáo Zhang - người lúc đó đã ngoài 80 tuổi, về những gì họ gây ra cho bà.
Họ hỏi cô
giáo mình về chuyện gì đã xảy ra trong chuồng bò. "Cũng không có gì quá
tệ", người giáo viên nói. "Tôi bị bắt phải bò như một con chó trên
mặt đất".
Khi nghe
thấy điều này, bà Yu òa khóc. Khi đó bà chưa đầy 14 tuổi nhưng đã khiến cuộc
sống của bà Zhang bi thảm. Hai năm sau khi được xin lỗi, bà Zhang qua đời.
 |
| Một nhóm Hồng vệ binh gồm các học sinh sinh viên. Ảnh: AFP |
Bất an
Trong những
ngày cao trào của Cách mạng Văn hóa năm 1968, mỗi ngày đều có nhiều người bị
đánh đến chết ngay trước công chúng trong các phiên đấu tố. Những người khác tự
tìm đến cái chết bằng cách nhảy lầu. Không ai có thể an toàn, và nỗi sợ hãi bị
những người khác tố giác, mà trong nhiều trường hợp chính là những người bạn
thân nhất và thành viên trong gia đình, luôn ám ảnh bà Yu.
Ban đầu, bà
Yu quyết tâm trở thành một Hồng vệ binh nhỏ mẫn cán, nhưng có điều gì đó khiến
bà thấy bất an. Khi thấy một học sinh dội cả một xô hồ lên người hiệu trưởng
năm 1966, bà Yu cảm thấy có điều gì đó không ổn. Bà trở về ký túc xá một cách
lặng lẽ, với cảm giác bất an và tội lỗi, nhưng bà Yu cho rằng mình chưa đủ tinh
thần cách mạng.
Sau đó, khi
bà được đưa cho một sợi thắt lưng và bị yêu cầu đánh một "kẻ thù cách
mạng", bà Yu bỏ chạy và bị những Hồng vệ binh khác gọi là một kẻ đào
ngũ. Cũng trong mùa hè năm đó, bà Yu lần đầu được thấy chủ tịch Mao – mặt trời
đỏ của những Hồng vệ binh, tại quảng trường Thiên An Môn, cùng với một triệu
đứa trẻ khác, cũng háo hức không kém.
Bà Yu nhớ
khi đó cảm thấy vui mừng khó tả. Nhưng cũng không quá lâu sau, bà nhận ra sự ly
tưởng hóa chủ tịch Mao một cách mù quáng chính là một dạng tôn thờ còn cuồng
tín hơn cả sự sùng bái.
Cha của bà
Yu, một cựu phóng viên chiến tranh của Tân Hoa Xã, đã bị gài bẫy và vu cáo là
điệp viên, và bị đấu tố. Nhưng trong gia đình, ông đã cảnh báo bà Yu và anh em
rằng phải "nghĩ kỹ trước khi hành động".
"Đừng
làm gì để sau này các con phải hối tiếc cả đời", bà Yu kể lại lời cha.
Dần dần, bà
Yu bắt đầu cảm thấy ghét vợ của ông Mao, Giang Thanh, người giữ vai trò lãnh
đạo chủ chốt của Cách mạng Văn hóa. Bà miễn cưỡng cúi chào khi tổ lao động của
mình tổ chức nghi thức bày tỏ sự tôn kính bắt buộc hàng ngày trước chân dung
Mao Trạch Đông.
'Sữa sói'
Bà Yu tin
rằng thế hệ của mình đã lớn lên bằng "sữa sói": "Chúng tôi sinh
ra với sự thù hận, và được dạy dỗ để đấu tố và thù hận mọi người", cựu
biên tập viên nói. "Một vài người bạn Hồng vệ binh của tôi cho rằng họ chỉ
là những đứa trẻ ngây thơ bị dẫn dắt lầm lạc. Nhưng chúng tôi đều sai".
Bà Yu cảm
thấy đau lòng khi nhiều người trong thế hệ của bà chọn cách lãng quên quá khứ,
và một số thậm chí còn gọi đó là "những ngày xưa tốt đẹp", khi họ có
thể đi khắp đất nước như những người có đặc quyền, những Hồng vệ binh vô tư lự.
Bà Yu thừa
nhận bà phải chịu trách nhiệm về nhiều thảm kịch và các vụ hành hạ, và chỉ có
thể bày tỏ hối tiếc với những người đã mất đi người thân trong Cách mạng Văn
hóa.
"Nhưng
tôi không muốn xin tha thứ. Tôi muốn kể sự thật về Cách mạng Văn hóa với tư
cách một người đã trải qua những ngày điên rồ và hỗn loạn, để cảnh báo mọi
người về sự hủy diệt khủng khiếp, để mọi người có thể tránh lặp lại nó",
bà Yu chia sẻ.
Hoàng Nguyên