Ngô Nhân Dụng
Các cuộc bầu cử
tổng thống ở Mỹ thường không thay đổi chính sách ngoại giao; vì đại đa số cử
tri chọn lá phiếu dựa trên các vấn đề trong nước. Đối với ông Donald Trump thì
hơi khác, vì cả thế giới đang sửng sốt và không biết ông sẽ thay đổi chính sách
ngoại giao của Mỹ như thế nào. Điều khiến mọi người lo lắng nhất là ông Trump
đã nói nhiều điều khác hẳn những quan điểm “truyền thống” của đảng Cộng Hòa.
Ông chống tự do mậu dịch; muốn giảm bớt những cam kết an ninh của Mỹ trên thế
giới từ Châu Âu tới Đông Bắc Á Châu; ông còn khen Vladimir Putin và cả Saddam
Hussein là những nhà lãnh đạo tài giỏi mà không chê họ vi phạm nhân quyền. Ngay
sau khi ông Trump đắc cử, một cố vấn gần gũi nhất của Vladimir Putin là Sergei
Glazyev nói với hãng thông tấn Itar-Tass rằng chắc chính phủ Trump sẽ bãi bỏ
chính sách của ông Obama cấm vận kinh tế Nga.
Nhưng bang giao
quốc tế không phải là điều tổng thống tân cử Donald Trump quan tâm nhất. Khi
gặp gỡ hai vị lãnh đạo đảng Cộng Hòa ở Quốc Hội ông chỉ nêu lên ba điểm ưu tiên
của chính quyền sắp tới: Hệ thống bảo hiểm y tế, di dân, và tạo công việc làm.
Không nói gì tới vai trò của Mỹ trên thế giới.
Nhưng các nước ở
miền Đông Châu Á như Việt Nam, và đặc biệt là Trung Quốc, thì đang hồi hộp chờ
coi chính sách ông Trump sẽ thi hành. Hồi hộp, vì không ai có thể đoán chắc ông
sẽ làm gì! Trước khi “nhảy dù” vào tranh cử tổng thống năm 2016 ông không làm
chính trị, không bao giờ phải bàn chuyện thế giới. Trong một năm tranh cử thì
ông chỉ nói đến việc tăng thuế nhập cảng hàng Trung Quốc và không muốn vay tiền
của nước này. Ông cũng phản đối Cộng sản Trung Quốc bành trướng thế lực ở Biển
Đông, nhưng đồng thời lại tỏ ý không muốn quân đội Mỹ phải gánh chịu việc bảo
vệ an ninh tại các nước đồng minh, từ khối NATO đến Nhật Bản, Nam Hàn, nếu các
nước đó không chia sẻ chi phí như ông muốn.
Trong cuộc tranh
cử, ông Trump chỉ nhắc đến Việt Nam khi đả kích hàng nhập cảng giá rẻ làm nhiều
công nhân Mỹ mất việc. Sau khi mạt sát Trung Cộng, ông Trump kể thêm tên Nhật Bản
và Việt Nam cũng là những nước “hạ giá đồng tiền của mình để “ăn cắp”
công việc của người Mỹ. Trong thực tế, chính quyền cộng sản Việt Nam chỉ muốn
nâng giá trị đồng tiền, còn đồng nguyên của Trung Hoa thì đã tăng giá trong mấy
năm qua. Ông Trump cũng chống hiệp ước tự do mậu dịch đã ký với Nam Hàn, nói
rằng nó sẽ làm mất 100,000 công ăn việc làm ở Mỹ.
Điều người Việt
Nam quan tâm nhất là vị tổng thống Mỹ tương lai có thay đổi chính sách “chuyển
trục qua Châu Á” của đương kim Tổng Thống Obama hay không? Chủ trương này cộng
với Hiệp Ước Hợp Tác Châu Á Thái Bình Dương (TPP) là hai quyết định chiến lược
của nước Mỹ có ảnh hưởng tới Việt Nam. Ông Trump đã dọa xóa bỏ TPP, nhưng còn
chuyển trục thì sao?
Phải công nhận,
đối với nước Mỹ, Việt Nam chỉ là một bộ phận nằm trong toàn diện Châu Á. Từ
1945 đến 1970, vấn đề chiến lược của Mỹ là đối phó với Cộng Sản Quốc Tế. Khi đó
họ còn coi Nga Xô và Trung Cộng là một khối, nghĩ Việt Nam có thể là một nút
chặn không cho khối cộng sản lan tràn khắp Đông Nam Á. Sau đó, khi các nước
Đông Nam Á không còn lo bị cộng sản nổi dậy cướp chính quyền, Mỹ chỉ còn lo
khai thác thế chia rẽ giữa hai nước cộng sản đàn anh, nút chặn Việt Nam không
cần nữa, sẵn sàng buông bỏ nếu tiền chi ra tốn quá. Sau khi Cộng Sản Liên Xô
sụp đổ, nước Mỹ, chiến lược của Mỹ ở Châu Á chỉ xoay quanh vấn đề nước Trung
Hoa đang lên. Các chính phủ Mỹ muốn Trung Quốc phát triển theo kinh tế thị
trường và dân chủ hóa, nhưng không muốn một nước Tầu độc tài đóng vai ông trùm
vùng Á Đông. Việt Nam vẫn chỉ là một phần nhỏ nằm trong chính sách chung của họ
đối với Trung Quốc. Trong bài này, chúng tôi sẽ bàn về kinh tế, thương mại,
những vấn đề chuyện an ninh, quân sự sẽ bàn sau.
Một sự kiện làm
mọi người ở Châu Á kinh ngạc là sau khi ông Trump nói những lời gay gắt nhất
chống Trung Cộng về “âm mưu” cướp công việc làm của công nhân Mỹ, thì một cố
vấn thân cận của ông là James Woolsey lại nêu lên ý kiến nước Mỹ nên tham gia
vào Ngân Hàng Châu Á Phát Triển Hạ Tầng (AIIB) do Trung Quốc sáng lập. Mỹ và
Nhật Bản là hai nước duy nhất trong nhóm G-7 không vào AIIB. Chính quyền Obama
coi đó là một âm mưu bành trướng ảnh hưởng của Trung Cộng qua đường đem tiền
cho vay. Đồng tiền chung của các nước góp vốn nhưng Trung Cộng sẽ dùng để ban
ơn phát huệ, xâm nhập và mở rộng thương mại.
Ông James
Woolsey được ông Trump mời làm cố vấn các vấn đề an ninh quốc gia từ Tháng Chín
năm nay. Trên Nhật báo South China Morning Post ở Hồng
Kông, vào Thứ Sáu tuần trước ông Woolsey mô tả quyết định của Tổng Thống Obama
tẩy chay AIIB là một “sai lầm chiến lược.” Ông còn tiên đoán tổng thống Trump
sẽ có thiện cảm với kế hoạch “Nhất Đới Nhất Lộ” của Tập Cận Bình, trái ngược
với ông Obama. “Nhất Đới” là chủ trương lập “Một Vòng Đai” xuyên từ Trung Quốc
qua vùng Trung Á sang tới Châu Âu, đi theo “Con Đường Tơ Lụa” thời xưa. “Nhất
Lộ” là “Đường Tơ Lụa Trên Biển” đi qua vùng Đông Nam Á sang quá Trung Đông.
James Woolsey là
một nhà kinh doanh trong công nghiệp chế tạo vũ khí, đã từng làm việc với hầu
hết các tổng thống Mỹ từ thời Ronald Reagan. Ông được bổ nhiệm làm thứ trưởng
bộ Hải Quân thời James Carter, và làm giám đôc Trung Ương Tình Báo (CIA) thời
Bill Clinton; nhưng ông cũng là người sáng lập nhóm Tân Bảo Thủ, trong nỗ lực
cổ động tấn công Iraq thời Tổng Thống George W. Bush (ông Trump nói ông chống cuộc
chiến này).
Đề nghị Mỹ gia
nhập AIIB của ông Woolsey đã được dư luận Trung Quốc hoan nghênh. Sau khi ông
Trump thắng cử. Giáo Sư Vương Huy Diệu (王辉耀, Wang Huiyao),
thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Toàn Cầu Hóa ở Bắc Kinh nói rằng Trung Quốc có thể
mời Mỹ tham gia AIIB sau khi Tổng Thống Trump nhậm chức. Ông Ngụy Kiến Quốc (魏建国,Wei Jianguo), một cựu thứ trưởng thương mại, thì tuyên bố rằng nếu ông
Trump đưa Mỹ vào AIIB thì các cuộc trao đổi về đầu tư và thương mại giữa hai
nước sẽ gia tăng đáng kể, “Triển vọng hợp tác giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ lớn
vô cùng.”
Chưa biết ông
James Woolsey sẽ đóng vai trò nào trong chính phủ Trump sắp tới. Cũng không
biết ông Donald Trump có thiện cảm với Nhất Đới Nhất Lộ đến mức nào. Một điều
ai cũng biết là ứng cử viên Donald Trump đã hứa với các cử tri rằng ông sẽ tăng
thuế nhập cảng trên hàng Trung Quốc lên 45%, và sẽ giảm bớt vay nợ nước Tàu dể
khỏi bị bắt chẹt. Hai lời hứa này ông sẽ thực hiện hay không?
Trong cuộc đời
kinh doanh, ông Trump là người chuyên vay nợ, làm giầu nhờ dùng vốn của các
ngân hàng. Trong thập niên 1970 ông đã khai thác sóng bài, xây những casino lớn
nhất tại thành phố Atlantic. Ông bỏ ra rất ít vốn, số vay nợ thường lớn gấp
bội, kể cả tiền nợ những nhà xây cất và cung cấp thiết bị cho ông. Tất nhiên
ông không đứng tên đi vay, mà dùng tên các công ty. Có khi ông chấp nhận trả
lãi suất 14% dù biết không thể trả được. Các casino của ông, như Taj Mahal,
Trump Plaza, Trump Castle, đã khai phá sản bốn lần, cũng như Plaza Hotel ở New
York. Các casino phá sản nhưng ông kiếm lời rất nhiều vì bỏ ít vốn mà lại đòi
được trả thù lao rất cao. Những người góp vốn hoặc cho ông vay đã bị mất tổng
công an một tỷ rưỡi mỹ kim. Có khi ông dùng tiền vay cho casino để trả nợ cá
nhân. Ông Trump từng khoe rằng Atlantic City là một “con bò sữa vắt ra tiền”
của ông!”
Nếu ông Tổng
Thống Trump quyết định ngưng vay tiền từ Bắc Kinh thì thị trường tài chánh
thế giới sẽ ngạc nhiên. Khi chính phủ Mỹ đi vay nợ bằng cách phát hành
công trái, những “nhà đầu tư” có tiền đổ xô vào mua vì họ tin kinh tế Mỹ vững
chắc. Nhờ nhiều người muốn cho vay và họ cạnh tranh nên chính phủ Mỹ được quyền
trả lãi suất thấp nhất thế giới. Vào Tháng Tám năm 2016, Mỹ vay Trung Quốc
$1,185 tỷ, là 30% tổng số nợ $3,948 tỷ từ các nước khác. Nếu chính phủ Mỹ gạt
bỏ không vay Trung Quốc nữa, thì những“nhà đầu tư” còn lại bớt bị cạnh tranh,
lãi suất có thể tăng lên. Khi lãi suất công trái tăng thì các loại lãi suất
khác ở Mỹ cũng tăng, một trở ngại cho người tiêu thụ cũng như các nhà sản xuất.
Có chính quyền nước nào tính đi vào con đường đó hay không?
Những lời ông
Donald Trump đả kích Trung Cộng đều nhắm vào mục tiêu là các cử tri tin rằng
hàng nhập cảng, từ các nước nói chung, khiến công nhân Mỹ thất nghiệp. Lời hứa
hẹn đánh thuế hàng Trung Quốc lên 45% được cử tri vỗ tay hoan hô không thua gì
lời hứa sẽ xây bức trường thành trên biên giới Mexico dài 3,100 km, sẽ tốn $25
tỷ.
Chính phủ Mỹ có
thể tăng thuế nhập cảng nhưng sẽ bị Trung Cộng và nhiều nước khác kiện trước
WTO, tổ chức mậu dịch thế giới. Trong khuôn khổ WTO, hàng nhập cảng thương bị
đánh thuế khoảng 5%. Vụ kiện sẽ kéo dài nhưng các nước khác sẽ phản ứng ngay
bằng những biện pháp ngăn chặn hàng nhập cảng và đầu tư từ nước Mỹ. Một số xí
nghiệp và công nhân ở Mỹ sẽ được lợi nhưng mọi người Mỹ khi tiêu thụ sẽ phải
mua hàng đắt hơn, các công ty đang xuất cảng, từ Genral Motors đến Microsoft,
Boeing, John Deere, Procter and Gamble sẽ bị các nước nhập cảng trả đũa. Nhiều
công ty, ngân hàng Mỹ sẽ vận động Quốc Hội chống việc tăng thuế, các đại biểu
khó lòng cưỡng lại.
Nếu ý kiến của
cố vấn James Woolsey được ông Trump nghe theo, thì lời hứa đánh thuế nặng trên
hàng Trung Quốc sẽ được giảm bớt nồng độ sau khi ông Trump nhậm chức. Ông mang
bản chất một doanh nhân, ngay cả một liên minh quân sự đã kéo dài 70 năm như
NATO cũng được ông định giá bằng tiền.
Các chính phủ Mỹ
từ 40 năm nay vẫn đặt nhân quyền làm một trọng tâm trong bang giao với các nước
khác (và đang bị một đồng minh là Phillipines đòi đoạn giao), nhưng Donald
Trump chưa bao giờ đặt ra vấn đề đó. Ông đã từng nói về cuộc tàn sát ở Thiên An
Môn năm 1989 như một cuộc “dẹp loạn.” Ông tuyên bố: “Tôi không ủng hộ chuyện
đó. Tôi chỉ nói rằng đây là một chính quyền dũng mạnh đã dám sử dụng sức mạnh của
họ. Và họ đã dẹp yên đám nổi loạn (the riot).”
Tuy nhiên, dù
ông Trump không tăng thuế nhập cảng hàng Trung Quốc, ông vẫn có thể dùng món võ
đe dọa khi mặc cả với Bắc Kinh trên các vấn đề khác. Nếu Mỹ đánh thuế 45%, hàng
hóa Tàu xuất cảng sang Mỹ sẽ giảm bớt gần 89%, mất $420 tỷ, gần 5% tổng sản
lượng nội địa (GDP) Trung Quốc. Nếu đánh 30%, nước Tàu sẽ mất gần 4% GDP, nếu
chỉ tăng lên tới 15% cũng mất gần 2%. Chính Cộng Sản Trung Quốc đang tìm cách
cải tổ cơ cấu kinh tế để nâng cao phần tiêu thụ nội địa, bớt lệ thuộc vào việc
xuất cảng. Nhiều nhà phân tích Trung Hoa còn lo ngại rằng nếu ông Trump rút lại
lời hứa tăng thuế thì đảng Cộng Sản sẽ có lý do để trì hoãn việc cải tổ cơ cấu,
phe bảo thủ trong đảng sẽ mạnh hơn!
Dù ông Trump có
tăng thuế hàng Tàu hay không, một lời hứa của ông được Bắc Kinh hoan nghênh
nhiệt liệt là việc xóa bỏ TPP, Hiệp Ước Hợp Tác Châu Á Thái Bình Dương; trong
dó có Việt Nam, Australia, Malaysia, Nam Hàn,… mà không mời Trung Quốc. Ông
Trương Triết Hân (张哲欣, Zhang Zhexin)
thuộc Viện Nghiên Cứu Các
Vấn Đề Quốc Tế ở Thượng Hải nói rằng hành động đó sẽ cho Trung Quốc thêm cơ hội
tiến hành các kế hoạch liên kết mậu dịch với các nước trong vùng Đông Á mạnh
hơn. Vấn đề TPP ảnh hưởng tới Việt Nam sẽ được bàn trong một bài sau.
Nguồn: Theo Người Việt