Vũ Ngọc Yên
Trung thành với tư tưởng chỉ đạo “Nước Mỹ đầu tiên- American-First ", Tổng thống Donald
Trump công bố vào ngày 01. 03. 2018 quyết định tăng mức thuế quan mới đối với 2 mặt hàng thép(25%) và nhôm (10%) nhập cảng từ Ba Tây, Gia Nã Đại, Mễ Tây Cơ, Nhật
Bản, Trung Quốc, Liên minh châu Âu(EU). Trump
biện minh lý do tăng thuế quan là muốn bảo vệ các ngành này trong
nước. Ông giải thích “Mỹ bị hầu hết các đối tác thương mại dối gạt
qua các chính sách mậu dịch, thoả ước thương mại
nên phải gánh chịu
thâm thủng thương mại thường niên khoảng 800 tỷ USD. Việc “khờ dại“ này phải chấm dứt“. Trump
loan tin lạc quan chiến thắng trong cuộc tranh chấp kinh tế qua mạng tin
Twitter “khi một quốc gia thực tế thua lỗ hàng tỷ USD trong giao thương với
một quốc gia khác thì chiến tranh thương mại tốt và dễ dàng chiến thắng. When a country (USA) is losing
many billions of dollars on trade with virtually every country it does business
with, trade wars are good, and easy towin. . “. Trump đe dọa sẽ tăng thuế nhập khẩu xe hơi.
Các quốc gia liên hệ công bố trả đũa thương mại
Bình luận viên Jennifer Rubin của báo Washinton Post nhận xét “Trump đã khởi động một cuộc chiến tranh thương mại“.
Nhiều nước liên hệ đã tỏ bất bình về quyết định cuả Trump và tuyên bố sẽ trả đũa. Ngoại trưởng Gia Nã Đại
Chrystia
Freeland ra tuyên bố lên án bất kỳ ý định nào của Mỹ nhằm đánh thuế thép và nhôm
của Gia Nã Đại.
Tại Đức, Hiệp hội ngành thép của Đức đã lên tiếng chỉ trích quyết
định áp thuế nhập khẩu thép của Trump, đồng thời kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) cần có
động thái chống lại biện pháp đơn phương này. Chủ tịch ủy hội Liên minh EU Jean-Claude
Juncker tuyên bố không chấp
nhận những biện pháp áp đặt quan thuế đối với công nghệ Âu châu. EU lên kế hoạch nâng thuế quan đối với các sản phẩm chẳng hạn
rượu Bourbon Whiskey, xe Harley-Davidson, quần Jean , bơ, cam Florida. .
.
Về phía Trung quốc, Thứ
trưởng Zhang Yesui tuyên bố nước này không muốn có một cuộc chiến
tranh thương mại với Mỹ song sẽ không làm ngơ và để cho các lợi ích của Bắc Kinh
bị phương hại. Zhang phê bình quyết định của chính quyền Mỹ đã dựa
trên những phán đoán, nhận xét sai
lầm nên sẽ gây hại cho bang giao giữa hai nước. Zhang
nhắc nhở « thương thảo và hai bên mở cửa thị trường là con
đường tốt nhất“. Từ
ngày Trump nhậm chức, quan hệ thương mại Mỹ-Hoa đã không được tốt đẹp.
Trump cáo buộc Trung Quốc trợ cấp, phá
giá dẫn đến cạnh tranh không công
bằng trên thị trương thế giới làm thiệt hại cho Mỹ . Chính thức Mỹ
nhập cảng khoảng 2 % thép từ Trung quốc. Nhưng các
chuyên gia cho rằng lượng hàng Trung quốc vào Mỹ theo đường vòng dưới
tên các quốc gia khác ở mức rất cao.
Kế hoạch áp thuế đối với sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu
không chỉ gặp phải sự chỉ trích của cộng đồng quốc
tế, mà còn gây ra những phản ứng trong nội
bộ chính giới Mỹ. Nhiều thượng nghị sĩ cộng hoà lên tiếng chỉ
trích. Orrin Hatch bang Utah cho quyết
định của Trump không khôn ngoan. Pat Toomey, bang Pennsylvania kết án là
một lỗi lầm và Ben Sasse, bang
Nebraskas cho là khùng.
Giám đốc ngân khố liên bang
Mỹ (FED) bà Lael
Brainard cảnh báo đường lối tăng thuế quanđối với các quốc gia láng
giềng Mễ, Gia Nã Đại sẽ tạo bât ổn kinh tế. Chủ tịch Hạ viện Mỹ Paul Ryan bày tỏ
quan ngại, cho rằng chủ trương này sẽ gây
ra cuộc chiến thương mại, đồng thời hối thúc
NhàTrắng từ bỏ dự định này
Cố
vấn kinh tế của chính
quyền Gary Cohn đã đệ đơn
từ chức nhằm phản đối kế hoạch áp mức thuế mới
đối với thép
và nhôm nhập. Cohn là người cổ võ chính sách tự do thương
mại và toàn cầu hóa.
Viễn
tượng của chiến lược America-First
Tổng
thống Trump lấy lý do tăng quan thuế cho hàng nhập cảng vì Mỹ bị nhiều quốc gia đối tác đối xử bất công. Trump
nêu trường hợp thương mại trong lãnh vực xe hơi. Đức xuất cảng
xe và phụ liệu xe qua Mỹ trị giá 28, 6 tỷ USD , nhưng chỉ nhập hàng tương tự trị giá 6, 4
tỷ USD . Vể thuế xe, Mỹ đánh thuế nhập 2, 5% trong khi EU áp
đặt 10% . Theo số liệu Tổ chức thương mại
thế giới WTO trong năm 2016, Cấp
thuế tính trung bình cho mọi sản phẩm nhập khẩu vào Mỹ là 3, 5 % , vào Liên minh EU 5, 2% , vào Trung quốc thậm chí lên đến 9, 9 %.
Tuy nhiên trong thương mại hai chiều lượng hàng rất
nhiều và có nhiều mức thuế khác biệt và được thanh toán bù trừ. Có
thể Mỹ không được công bằng ở mặt hàng xe, nhưng trong mặt hàng khác
EU lại bị thiệt thòi, chẳng hạn Mỹ đánh thuế 350 % vào hàng thuốc lá, 28, 2 % đối với Áo khoác, trong khi ở EU chi có 75 % và 12%.
Trong WTO mọi thành viên đều có thể đưa vấn đề
thuế quan ra tranh cãi và nhờ tổ chức này tài phán, cũng tại đây Mỹ
có ảnh hưởng lớn ở các quyết định quan trọng. Trong lịch sử các quyết
định đơn phương như trường hợp của Trump là có hại cho mọi bên đối
tác.
Quyết định tăng thuế quan được giới sản xuất thép
nhôm Mỹ chào mừng. Tuy nhiên sản
phẩm sau sẽ đắt đối với người tiêu thụ vì thuế nhập cảng do người
nhập hàng trong nước Mỹ thanh toán. Chuyên gia kinh tế cảnh báo hiệu
ứng « gậy ông đập lưng ông“của chiến lược America-First sẽ
diễn ra hàng loạt ở mọi ngành. Đại diện các ngành xe, sản xuất nước
giải khát, và xây cất loan báo sẽ tăng giá sản phẩm. Chủ tịchhọc
viện sản xuất đồ hộp ăn uống Robert Budway nói « cuối cùng người tiêu thụ phải nhận lãnh hậu quả của những quyết định sai lẩm «. Tại Mỹ khoảng 6, 5 triêu người làm việc trong ngành chế biến thép nhôm, nhưng chỉ có vài trăm ngàn công nhân trong
lãnh vực sản xuất.
Phát ngôn nhân Quỹ tiền tệ quốc tế (IWF)Gerry
Rice cảnh báo quyết định của Trump không nhữngphương hại
cho các quốc gia đối tác, mà còn
cho cả nước Mỹ. Ngòai ra Trump viện cớ thay đổi mức quan thuế vì quyền lợi quốc gia. Điểu
này có thể làm các quốc gia khác trong tương lai bắt chước gây nhiều
trở ngại cho hợp tác kinh tế.
Từ lâu Trump có quan niệm Mỹ là «nạn nhân“ trong thương mại tư do. Vào năm 1990 Trump tuyên bố, nếu ngày nào trở
thành Tổng Thống Mỹ, ông sẽ đánh
thuế nặng vào mỗi chiếc xe Mercedes nhập vào Mỹ. Và 27 năm sau Trump
thực sự trở thành Tổng Thống. Sau ngày nhậm chức, Trump dọa áp dụng
thuế biên giới cho mỗi chiếc xe nhập từ Mễ Tây Cơ. Tháng giêng 2018 Mỹ
dọa tăng thuế mạnh đối với máy giặt và thiết bị solar nhập từ Nam
Hàn và Trung Quốc và nay tăng mức thuế quan đối với thép nhôm. Các sự
kiện này cho thấy những người chủ trương chính sách thương mại cứng
rắn trong chính quyền Trump như Bộ trưởng thương mại Wilbur Ross và chủ
tịch hội đồng thương mại quốc gia Peter Navarro đã thắng phe ôn hòa như
Ngoại trưởng Rex Tillerson và Cố vấn kinh tế Gary Cohn.
Nói chung truyền thông, báo chí quốc tế nhận định
quyết định của Trump chỉ phản ảnh quyết tâm thúcđẩychínhsáchbảohộkinh tế làm đảongượcchủ trương tự
do hóathươngmạicủa
Hoa Kỳmà lãnh đạo hai chính đảng Dân Chủ và Cộng Hòa theo
đuổi trong nhiều thập kỷ qua. Không ai tin nước Mỹ sẽ vĩ đại trở lại
nhờ các chính sách tự phong toả và bảo hộ thương mại của Trump .
Vũ Ngọc Yên