Nguyen Ngoc Chu
 |
| Bí thư Thành uỷ Hà Nội Vương Đình Huệ |
1. MỘT NGUYÊN TẮC QUAN TRỌNG CỦA TIẾP NHẬN
THÔNG TIN
Trong tiếp nhận thông tin, có một nguyên tắc rất
quan trọng: Tiếp nhận cái có lợi, bỏ qua cái không lợi; Tiếp nhận cái đúng, bỏ
qua cái chưa đúng. Bởi thế, không nhất thiết luôn luôn phải phê phán hay tranh
luận đúng sai ở mọi thông tin đưa ra.
2. VỀ MỤC TIÊU “TRUNG TÂM KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
HÀNG ĐẦU ĐÔNG NAM Á”
Chiều ngày14/7/2020, Bí thư Thành uỷ Hà Nội
Vương Đình Huệ chủ trì cuộc làm việc với Ban cán sự Đảng bộ KH&CN với sự
tham dự của ông Nguyễn Đức Chung, Chủ tịch UBND TP và Bộ trưởng bộ KH&CN
Chu Ngọc Anh, cùng lãnh đạo các bộ, sở, vụ của hai đơn vị. Mục đích nghe thấy của
buổi làm việc là đưa Hà Nội trở thành “Trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu
Đông Nam Á”( https://vnexpress.net/ha-noi-se-tro-thanh-trung-tam-khoa-hoc-hang-dau-dong-nam-a-4130398.html).
Hà Nội không thể trở thành “Trung tâm khoa học
công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” chỉ sau một buổi làm việc. Nhưng dẫu sao buổi làm
việc chiều ngày 14/7/2020 cũng vẽ ra một mục tiêu.
Chúng ta từng vẽ ra nhiều mục tiêu. Và rất nhiều
mục tiêu chưa thành hiện thực. Cụ thể như mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước
công nghiệp vào năm 2020 - đến bây giờ đã được thời gian kiểm nghiệm, là hoàn
toàn thất bại. Còn mục tiêu xây dựng CNXH thì “Thời kỳ quá độ chưa biết mấy chặng”
(https://thanhnien.vn/thoi-su/qua-do-len-chu-nghia-xa-hoi-bao-lau-co-may-chang-duong-can-tiep-tuc-lam-ro-1235976.html);
Và “Con đường đi lên CNXH đang phải làm sáng tỏ
hơn nữa” (https://thanhnien.vn/thoi-su/ong-vo-van-thuong-lam-sang-to-hon-nua-con-duong-len-chu-nghia-xa-hoi-o-nuoc-ta-1251759.html)
, thì không biết bao giờ tới đích.
Thực ra thì “Con đường đi lên CNXH” không cần
phải làm sáng tỏ nữa. Bởi vì “Con đường đi lên CNXH” đã được chính nơi khởi
sinh CNXH là Liên Xô, và các nước CNXH ở Đông Âu, đã chứng minh là vô vọng, mà
phải quay về “Con đường TBCN”.
3. HAI ĐIỂM TÍCH CỰC
Nhưng dẫu sao thì mục tiêu đưa Hà Nội trở
thành “Trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” cũng có hai điểm tích
cực.
Một là, lấy khoa học và công nghệ làm mục tiêu
phấn đấu. Chứ không như vẫn đang lấy bất động sản làm phồn vinh, lấy đầu tư nước
ngoài làm cứu cánh, lấy dịch vụ làm động lực, lấy xây dựng làm tăng trưởng, vay
mượn của người làm sáng chế của mình như hiện nay.
Đây là một xác định chiến lược đúng. Chỉ khi
Hà Nội tự sở hữu khoa học công nghệ ở tầm cao hàng đầu, thì mới có thể giàu có
thực sự, thay cho giàu có phụ thuộc. Hơn thế nữa, chỉ khi Hà Nội tự sở hữu khoa
học công nghệ ở tầm cao hàng đầu, thì mới có cơ hội trở thành cường quốc, vì dựa
trên “phát minh tế bào” của chính mình, chứ không phải dùng nhờ “phát minh tế
bào” của nước khác.
Hai là, đây là một mục tiêu tiếp cận được,
khác với mục tiêu đưa Hà Nội “đuổi kịp Singapore” là mục tiêu không tiếp cận được
(https://tuoitre.vn/thu-tuong-ha-noi-se-duoi-kip-hongkong-singapore-20180617132332091.htm).
Phải thấy sự khác biệt giữa tiềm lực khoa học
và sự phồn vinh. Đi đúng hướng thì Hà Nội sẽ đạt được tiềm lực khoa học mạnh
hơn Singapore, nhưng sẽ không đạt được mức thu nhập giàu có như Singapore. Lấy
Tel Aviv hay Jerusalem của Israel mà so sánh với Singapore để làm thí dụ kiểm
nghiệm.
4. GIẢI PHÁP
Nhưng khoa học Hà Nội đang bị giam cầm trong một
cái cũi. Đã thế, khoa học Hà Nội đang bị chỉ đạo bởi những con chim sẻ không thể
bay cao, đang bị dẫn dắt bởi những chú cuốc chỉ giỏi lủi mà không bao giờ cất
cánh được.
Cho nên, muốn đưa Hà Nội trở thành “Trung tâm
khoa học công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” thì trước hết phải phá cái cũi đang
giam cầm khoa học và phải thay thế những người đứng đầu.
Giải pháp để Hà Nội trở thành “Trung tâm khoa
học công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” là một giải pháp phức hợp, không thể trình
bày hết ở đây. Nên chỉ mạo muội gạch mấy đầu dòng chính.
4.1. TÔN TRỌNG TỰ DO HỌC THUẬT
Là tiêu chí bao trùm để phát minh khoa học được
tự do sinh sôi, nảy nở. Mọi sự trói buộc về học thuật sẽ không cho tư tưởng được
tự do phát triển, thì sẽ không bao giờ có được những phát minh lớn.
Trong khoa học, tư tưởng không bị trói buộc bất
cứ dưới hình thức nào là yêu cầu tiên quyết để khoa học phát triển. Tất cả những
lĩnh vực bị trói buộc tư tưởng sẽ trở thành ‘nguỵ khoa học’.
4.2. PHÁ BỎ CƠ CHẾ QUẢN LÝ LẠC HẬU
Phá bỏ cơ chế quản lý lạc hậu hiện nay là tiêu
chí bao trùm thứ 2 để giải phóng cho khoa học được tự do phát triển. Cơ chế quản
lý lạc hậu đang là gông cùm trói buộc sự phát triển của khoa học và công nghệ.
4.3. ỨNG DỤNG THỰC TIỄN LÀ MỤC TIÊU ÁP ĐẢO
Ứng dụng thực tiễn là tiêu chí bao trùm thứ 3
– buộc khoa học phát triển đúng hướng. Mọi nghiên cứu đều xuất phát từ nhu cầu
thực tiễn. Không ứng dụng được trong thực tiễn thì không nghiên cứu. Đây cũng
là đòi hỏi tiên quyết.
Cho nên, mọi nghiên cứu đều xuất phát từ yêu cầu
cụ thể của thực tiễn, phải được khách hàng yêu cầu, phải được khách hàng trả tiền,
hoặc phải bán được cho khách hàng. Mọi nghiên cứu mà chi trả từ ngân sách nhà
nước, chỉ đóng thành đề tài nghiệm thu bỏ tủ, phải hoàn toàn dẹp bỏ và nghiêm cấm.
Phải thực hiện nghiêm ngặt tiêu chí này để
“quay ngoắt 180 độ”- hướng đại bộ phận các nhà nghiên cứu khoa học đích thực
vào phục vụ thực tiễn. Làm tốt tiêu chí này sẽ thúc đẩy sản xuất, sẽ nâng cao
hiệu quả lao động, sẽ có phát minh sáng chế hữu ích mới. Làm tốt tiêu chí này sẽ
nâng cao mặt bằng ứng dụng công nghệ trong sản xuất và đời sống. Làm tốt tiêu
chí này, sẽ tiết kiệm một khoản lớn ngân sách nhà nước. Làm tốt tiêu chí này, sẽ
loại bỏ hết các nhà nguỵ khoa học, loại bỏ hết các GS TS rởm. Làm tốt điều này
sẽ xoá bỏ các đề tài nghiên cứu nhảm nhí vô nghĩa, cùng với đó là không cho
phép sinh ra hàng ngàn các GS TS rởm mới.
4.4. TẬP TRUNG VƯỢT TRỘI CHO NGHIÊN CỨU QUỐC
PHÒNG
Từ khi mở ra nền kinh tế thị trường hoang dã,
người dân đổ xô vào làm giàu, còn lãnh đạo chạy theo tăng trưởng kinh tế ở xổi,
mà hoàn toàn bỏ quên mất cơ sở nền tảng, từ chối tham vọng tự hùng cường. Kết
quả là đua nhau chạy theo nền kinh tế bất động sản, nền kinh tế dịch vụ, nền
kinh tế vay mượn, mà yếu ở nền kinh tế tự chủ, tự sáng chế, tự sản xuất.
Đất nước đang đối mặt với sự xâm lược chủ quyền
biển đảo, lãnh thổ, và vùng đặc quyền kinh tế mỗi ngày một hung tợn từ nhà cầm
quyền Trung Quốc cộng sản. Hơn bao giờ hết, Việt Nam cần các nghiên cứu sáng chế
độc lập trong lĩnh vực quân sự. Đây là nhiệm vụ cấp thiết bắt buộc. Có tham vọng
thì mới đạt được. Ở điểm này, Việt Nam phải học một phần nào đó từ 2 miền Nam Bắc
Triều Tiên. Việt Nam rất cần những vũ khí hiện đại có sức công phá lớn chính
xác cao, do tự chính mình sản xuất. Để làm được việc này, Việt Nam cần có một
nhà lãnh đạo đầy hoài bão và tham vọng, đầy sinh lực và trí tuệ - tương xứng với
tiềm lực của quốc gia 100 triệu dân.
4.5. KHOANH VÙNG NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT ĐỘT PHÁ
Muốn có ứng dụng thì phải có lý thuyết. Nhưng
đó phải là những nghiên cứu lý thuyết đột phá, dẫn đầu. Đó chính là những
nghiên cứu mang đến các phát minh sáng chế công nghệ vượt trội, đưa đến các loại
máy móc vũ khí hiện đại, được vinh danh bởi các giải thưởng khoa học danh giá
như Nobel…
Với Việt Nam, phải chọn lọc và khoanh vùng các
nghiên cứu lý thuyết. Không thuộc hướng đột phá thì không nghiên cứu. Không đạt
mức dẫn đầu khu vực và thế giới thì không triển khai. Làm tốt điều này, sẽ loại
bỏ các nghiên cứu lý thuyết vụn vặt, không ứng dụng được. Làm tốt tiêu chí này
sẽ sinh ra các nhà khoa học lớn với những phát minh lớn. Chỉ số ít những bộ óc
“siêu mạnh” mới bước vào đấu trường “siêu lý thuyết”.
4.6. SẮP XẾP LẠI CÁC CƠ QUAN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Hiện nay, theo thống kê chưa đầy đủ thì Hà Nội
có tất cả 124 trường đại học, 113 viện nghiên cứu, 14 phòng thí nghiệm trọng điểm
quốc gia cùng với hàng nghìn doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Chưa đầy đủ là
vì, chẳng hạn, thống kê này chưa nói đến hàng chục bệnh viện, thực chất là những
trung tâm nghiên cứu và thực nghiệm tuyệt hảo trong lĩnh vực y học.
Muốn trở thành “Trung tâm khoa học công nghệ
hàng đầu Đông Nam Á” thì Hà Nội nhất thiết phải có một cuộc cách mạng về sắp xếp
lại các cơ sở nghiên cứu khoa học và công nghệ. Để tài này cần trình bày chi tiết
ở một diễn đàn khác.
4.7. BỔ NHIỆM LẠI NHỮNG NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU
Trong khoa học, không có tiêu chí đảng phái,
tín ngưỡng, tôn giáo, giới tính. Đứng đầu các cơ sở nghiên cứu khoa học dứt
khoát phải là những nhà khoa học giỏi đầu ngành.
Bởi thế phải xoá bỏ các rào cản hiện nay trong
bổ nhiệm lãnh đạo các cơ sở nghiên cứu. Trong số đó, cụ thể là những người đứng
đầu các cơ sở nghiên cứu khoa học, các trường đại học, các viện nghiên cứu, các
bệnh viện … không được ràng buộc phải là đảng viên. Hơn thế nữa, lãnh đạo các bộ
như: Bộ KH&CN, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, Viện Hàn lâm KH & CN,
Viện Hàn lâm KH & XH - không cần đòi hỏi phải là đảng viên.
4.8. XOÁ BỎ MỌI HÌNH THỨC KHEN THƯỞNG GIẢ TẠO
VÀ DANH HÃO
Một trong những đòn đánh nặng nề làm gãy cột sống
của Khoa học Việt Nam chính là trăm thứ hình thức khen thưởng giả tạo và những
chức danh hão. Chạy đua học hàm học vị và đủ các loại danh hiệu cùng huân huy
chương - chính là dịch hạch tàn phá sự trung thực trong nghiên cứu khoa học ở
Việt Nam. Căn bệnh này có nguồn gốc từ Liên Xô, nhưng phát triển bệnh hoạn hơn
rất nhiều trong môi trường xã hội Việt Nam hiện nay. Đây cũng là một đề tài rộng
lớn cần một cuộc đại phẫu ở một dịp khác.
Còn nữa những đề xuất khác. Một giải pháp toàn
diện cần được trình bày và truy xét cẩn thận ở một diễn đàn chuyên đề với sự
đóng góp của nhiều nhà khoa học giỏi và tâm huyết.
5. CÚ VỒ MỒI CỦA HỔ
Mong muốn Hà Nội trở thành “Trung tâm khoa học
công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” là một mong muốn xác đáng. Mục tiêu đưa Hà Nội
trở thành “Trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu Đông Nam Á” là một mục tiêu có
thể đạt được. Nhưng chưa phải là trong cơ chế hiện nay với sự dẫn dắt của những
người hiện nay đang dẫn dắt. Muốn có những phát minh long trời lở đất, thì trước
hết phải có bước chuyển mình long trời lở đất.
Thập niên 70 của thế kỷ trước, Cố giáo sư Tạ
Quang Bửu đã đặt mục tiêu cho Toán học Việt Nam trở thành “Trường phái thế giới”
ở 2 lĩnh vực Tối ưu và Kỳ dị. Ở một mức độ nào đó, mục tiêu này đã thành hiện
thực.
Còn Cố TBT Lê Duẩn cũng từng đã nghĩ đến bom
nguyên tử. Nhưng những người sau Ông chỉ nghĩ đến những điều khác.
Muốn có cú vồ mồi của hổ, thì đầu đàn phải là
một con hổ.
Dẫu sao thì cũng là một mơ ước xác đáng. Phải
mơ ước để rồi thay đổi.