-Nguyễn Đăng
Quang-
 |
| Đồng Tâm: Cảnh sát cơ động được thả về |
Sự kiện Đồng Tâm ở Mỹ Đức, thành phố
Hà Nội (14-22/4/2017) phải được gọi đúng tên và bản chất của nó. Đó không phải
là sự cố, mà là một biến cố xã hội! Vâng, nó là biến cố mang tên Đồng Tâm. Rồi
đây biến cố này sẽ được ghi vào sử sách nước nhà như một bước ngoặt mang đến sự thay đổi về nội trị của Việt Nam
trong nhiều lĩnh vực: từ thể chế kinh tế, mô hình xã hội,
chính trị nội bộ đến luật pháp (chắc chắn Luật Đất đai sẽ phải thay đổi, sẽ phải
áp dụng hình thức “đa sở hữu” đất đai trong đó có “sở hữu tư nhân” thay vì duy
nhất một hình thức sở hữu là “sở hữu toàn dân” mù mờ và tai hại như hiện thời)! Đồng Tâm là biến cố nội trị của Việt
Nam, song nó còn liên quan đến chính sách đối ngoại của Việt Nam nữa!
Báo chí và dư luận đã bàn luận khá đầy đủ về biến cố này.
Năm năm trước (2012), chính quyền cảm thấy hãnh diện vì đã thắng được người dân
khi sử dụng “phương thức bạo lực cực đoan” trong các biến cố xã hội, như vụ Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng (Hải
Phòng), vụ Ecopark ở Văn Giang (Hưng Yên) và ngay cả vụ Dương Nội (quận Hà Đông, Hà Nội). Nhưng mấy năm gần
đây, tình thế đã thay đổi, không còn như xưa nữa! Trong biến cố Đồng Tâm, chính quyền không dám mạo hiểm với
“phương thức vũ lực truyền thống” như trước, mà thay vào đấy là “phương thức hòa giải ôn
hòa”! Tình hình chính trị nội bộ và bối cảnh xã hội hiện nay ở Việt Nam đang diễn
biến khá nhanh và khó lường. Đây chính
là yếu tố chủ yếu khiến chính quyền không dám sử dụng “phương thức bạo lực cực
đoan” được nữa. Thay vào đó, chính quyền phải tính đến “phương thức hòa giải ôn
hòa”!
Đây là sự lựa chọn khôn ngoan. Phương thức WIN-WIN, tức các bên cùng thắng, là phương thức tối ưu lúc này,
không thể khác! Trong bối cảnh tình hình trong nước và quốc tế khá phức tạp như hiên thời, tôi cho rằng,
việc tháo ngòi nổ Đồng Tâm như vừa qua, ngoài yếu tố nội trị như đã phân tích, tôi thấy thấp thoáng có
“yếu tố về Hoa Kỳ” khá đậm nét. Tôi nói “yếu tố về Hoa Kỳ” chứ không phải “yếu
tố của Hoa Kỳ”. Nếu nói vậy thì chẳng nhẽ Hoa Kỳ lại can thiệp thô thiển vào
công việc nội bộ của Việt Nam ư? Không,
tôi không nghĩ như vậy. Nhưng tôi muốn nhấn mạnh, biến cố Đồng Tâm đã được tháo
ngòi, song vấn đề quan trọng hơn là “Bản cam kết 3 điểm” của Chủ tịch Thành phố
Hà Nội Nguyễn Đức Chung phải được thực thi một cách nghiêm túc và phải thật
thành tâm, có vậy mới góp sức làm cho quan hệ Việt Nam và Mỹ dịch chuyển suôn xẻ
và đúng hướng trên lộ trình vừa mới được thiết lập. Nếu không, chắc chắn nó sẽ
có tác dụng ngược và hoàn toàn bất lợi cho phía Việt Nam! Tại sao tôi lại nói vậy?
Xin mời quý độc giả xem xét 2 động thái dưới đây:
1/. Như đã được chính thức loan báo, sáng ngày
20/4/2017 tại Washington, trong cuộc gặp với Ngoại trưởng Rex Tillerson và Cố vấn An ninh Quốc gia H.R.
McMaster, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã
trao thư của Chủ tịch nước Trần Đại
Quang mời Tổng thống Donald Trump tham dự Hội nghị cấp cao APEC lần thứ 29 được
tổ chức vào tháng 11/2017 ở Đà Nẵng và thăm chính thức Việt Nam. Cố vấn An ninh
Quốc gia H.R. McMaster khẳng định Tổng thống Donald Trump sẽ thăm Việt Nam và
tham dự Hội nghị cấp cao APEC 2017 tại Đà Nẵng. Trong buổi gặp trên, phía Mỹ cũng
đã chuyển thư của Tổng thống Donald
Trump mời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Hoa Kỳ. Mọi người có thể cho là chuyện
này đâu có liên quan đến Đồng Tâm. Vâng, có thể như thế, và nếu ai nói vậy thì cũng không
sai. Người viết bài này sẽ bàn thêm chuyện
tế nhị này cùng quý vị ở phần cuối bài viết.
2/. Động thái tiếp theo là, ngay
sau đấy, trong cuộc họp báo chiều 20/4/2017 tại Hà Nội, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam lên tiếng về vụ
việc đang xảy ra ở Đồng Tâm. Đây là hiện tượng lạ, chưa có tiền lệ từ trước đến
nay! Trước khi nói về “hiện tượng lạ” này, tôi xin lưu ý điều sau
đây: Trong 8 ngày xảy ra biến cố Đồng Tâm (từ 15 đến 22/4/2017), các Bộ ngành
có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến biến cố Đồng Tâm đều án binh bất động,
tất cả đều im lặng, không một cơ quan nào lên tiếng về trách nhiệm và sự dính
dáng của mình trong biến cố này cả! Đầu tiên là Bộ Quốc phòng, rồi đến Bộ Công
an, xong đến Bộ Tài nguyên-Môi trường, Bộ
Thông tin-Truyền thông, v.v… tất cả đều giữ im lặng một cách khó hiểu, cứ như
đang ngóng chờ điều gì đó! “Wait and see” mà!
Điều đó có thể là đây: Đó là lời
tuyên bố có tính định hướng của Bộ Ngoại giao chiều ngày 20/4/2017 về tình hình
Đồng Tâm, sau khi đã có tin chính thức từ thủ đô Washington D.C! Người phát
ngôn Bộ Ngoại giao tuyên bố như sau: “Hiện
nay các cơ quan chức năng Thành phố Hà Nội đang giải quyết tình hình theo
đúng quy định của pháp luật, và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên liên
quan”. Nhiều người hiểu
tuyên bố này là một tín hiệu không chỉ cho nội bộ mà còn là một
thông điệp đối ngoại rất rõ của chính phủ Việt Nam! Tôi thấy nhận định đó là
đúng, nhưng xin phép được nói sâu hơn ở phần cuối. Bây giờ tôi xin mở ngoặc nói
về mặt đối nội qua phân tích thuật ngữ “bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các
bên liên quan”. Các bên liên quan ở đây tức là người dân, là quyền lợi chính đáng của người dân. Điều
này phải được xét đến và bảo đảm thực chất, chứ không thể bỏ qua như trước đây.
Mấy năm trước, người ta chỉ bảo đảm quyền lợi của chính quyền và nhà đầu tư
thôi, chứ họ đâu có nghĩ đến quyền lợi của người dân! Câu tuyên bố trên có thể
là pháo hiệu để cấp có thẩm quyền là Chủ tịch Thành phố Hà Nội ngày 22/4/2017 phải
đích thân về tận thôn Hoành trực tiếp thương thảo với người dân và giải quyết
biến cố Đồng Tâm chỉ trong có vỏn vẹn có 2 tiếng đồng hồ theo phương thức
WIN-WIN, tức các bên cùng thắng! Người dân thắng và chính quyền không thua!
Tôi xin trở lại với những tiến
triển trong quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ trong thời gian hiện nay. Như chúng ta đã biết, Tổng thống Donald Trump đã
chuyển thư mời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc
thăm chính thức Hoa Kỳ. Tôi nghĩ Thủ tướng Phúc sẽ sớm sang thăm Mỹ, có thể
ngay trong tháng 5/2017 này, vì ngay từ đầu năm nay, ông Phúc đã
tuyên bố là “sẵn sàng thăm Mỹ”! Tiếp đến, tháng 11/2017, Tổng thống Donald
Trump sẽ thăm Việt Nam và dự Hội nghi thượng đỉnh APEC 2017 ở Đà Nẵng. (Ông Donald Trump thăm VN trước khi
hay sau khi tham dự Hội nghị APEC, điều này phụ thuộc chủ yếu vào phía Mỹ, chứ không phải
phía VN. Nhưng nếu Tổng thống Mỹ sắp xếp thăm VN trước, rồi sau đó tham dự APEC
29 thì điều này sẽ làm cho nước chủ nhà cảm
thấy vinh hạnh và đẹp mặt hơn!). Và theo thông lệ của nghi thức ngoại giao,
trong chuyến thăm VN tới, Tổng thống Mỹ sẽ mời Chủ tịch nước Trần Đại Quang
thăm chính thức Hoa Kỳ. Tôi chắc ông Trump sẽ mời đích danh ông Trần Đại Quang
chứ không mời ông Nguyễn Phú Trọng, cho dù thời điểm đó ông Trọng có thể thành
công trong nỗ lực giữ vững được chiếc ghế Tổng Bí thư. Chắc chắn Chủ tịch nước
VN sẽ vui vẻ nhận lời mời của Tổng thống Mỹ, và chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của
Chủ tịch Trần Đại Quang có thể sẽ diễn ra vào khoảng giữa năm 2018. Hẳn chuyến
thăm này của Chủ tịch Trần Đại Quang sẽ khác rất nhiều so với chuyến đi Mỹ của
ông Nguyễn Phú Trọng với tư cách là Tổng Bí thư ĐCSVN hồi tháng 7/2015 trước
đây!
Tôi cầu mong tiến trình trên được
diễn ra đúng như kế hoạch đã định. Nhưng chúng ta thử tưởng tượng xem, nếu vì
lý do nào đó, ví như chính phủ Mỹ thấy “các cam kết riêng” hoặc “thỏa thuận
miệng” (nếu có) mà bị vi phạm, hay do sức ép nội bộ, chẳng hạn như của nhóm Vietnam Caucus gồm những nghị sỹ Mỹ xừng xỏ
hay từ Đạo luật Nhân quyền Magnitsky nổi tiếng mà không ít cá nhân ở Việt Nam e
ngại, phía Mỹ buộc phải nói “Sorry, chúng tôi rất tiếc là không thể nghênh tiếp
ngài Nguyễn Xuân Phúc đến thăm Hoa Kỳ như dự kiến được!” hoặc “Chính phủ Hoa Kỳ
lấy làm tiếc và thành thực xin lỗi chính phủ VN là Tổng thống Donald Trump không
thể đến thăm VN và tham dự Hội nghị thượng đỉnh APEC 2017 như dự định trước đây
được!”. Đây chỉ là giả định, khó có khả năng xảy ra, song không phải là không
thể xảy ra! Trong mối quan hệ song phương Việt Nam-Hoa Kỳ, cả 2 bên đều có lợi
ích và cần lẫn nhau, song tôi nghĩ VN cần Hoa Kỳ nhiều hơn là Hoa Kỳ cần VN! Do
vậy tôi tin VN sẽ cố gắng không để kịch bản như trên xảy ra. Tôi tin chắc như vậy!
Trước luồng dư luận cho rằng “Bản cam kết 3 điểm” mà ông Chung ký với người dân Đồng Tâm là không khả thi và rất dễ bị bội ước,
vì ông Chung chỉ là người đứng đầu cơ
quan hành pháp của Thủ đô, ông cam kết như vậy là lạm quyền, ông không thể quyết
định những vấn đề thuộc thẩm quyền của ngành tư pháp được. Nói như vậy không
sai, nhưng tôi không nghĩ ông Chung sẽ hành xử như vậy. Cam kết của ông Chung
không chỉ là cam kết của cá nhân ông Chung với tư cách là người đứng đầu chính
quyền Thành phố Hà Nội, mà còn hơn thế nữa! Việt Nam sẽ không dại gì mà dễ dàng làm mất đi lợi
ích đối ngoại rất lớn đang hiển hiện ở ngay trước mắt mình!
Cách đây 2 ngày tôi có đọc trên
mạng một bài báo rất hay của tác giả Hiệu Minh, một chuyên gia hàng đầu về công
nghệ thông tin, hiện đang sống và làm việc ở thủ đô Hoa Kỳ (Washington D.C).
Bài báo có nhan đề: “Donald Trump tháo ngòi nổ ở…Đồng Tâm?”. Tôi xin mạn phép
anh Hiệu Minh được lấy tiêu đề bài báo trên của anh làm lời kết cho bài viết
này của tôi. Xin cảm ơn anh Hiệu Minh
nhiều.
Hà Nội, ngày 25/4/2017.
N.Đ.Q.