THƯ
GÓP Ý
K/g: Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng
Tôi tên Trần Huỳnh Duy Thức, 50 tuổi, hiện đang ở
tù tại Trại giam số 6 theo tội danh được gọi là “hoạt động nhằm lật đổ chính
quyền nhân dân” vì đã góp ý với nhà nước về những nguy cơ và chính sách phát
triển quốc gia.
Hôm nay tôi tiếp tục góp ý vì nhận thấy những nguy
cơ này đang ngày càng nghiêm trọng. Nguy hại nhất chính là nguy cơ tụt hậu của
dân tộc, mãi nhìn các dân tộc khác vượt qua sau mỗi cột mốc bản lề chuyển đổi
thời đại. Dân tộc chúng ta đã không tiến lên được mà còn bị đẩy lùi xa sau các
cột mốc Cách mạng công nghiệp 2.0, Cách mạng công nghiệp 3.0 của Thời đại kinh
tế công nghiệp, rồi phải chìm vào những cuộc chiến giành độc lập.
Thế giới đã bắt đầu chuyển sang Thời đại Kinh tế
tri thức với cột mốc đầu tiên là Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 vốn đã được nhiều
quốc gia chuẩn bị từ nhiều năm trước. Việt Nam gần như chỉ mới biết đến nó vào
cuối năm ngoái. Nhưng sự muộn màng này không đáng lo bằng sự chậm chạp trong việc
hiểu đúng quy luật vận động của nó và thái độ không sẵn sàng thay đổi để tôn trọng
quy luật để tiến cùng Thời đại. Thất bại của nhiều dân tộc chính là ở thái độ
như vậy khi Dòng chảy của Thời đại tiến tới. Thái độ đó dẫn tới sự ngộ nhận hoặc
cố tình không hiểu đúng các đặc trưng của thời đại, bỏ qua các đặc trưng mềm
mang tính quyết định và tập trung vào các đặc trưng cứng mang tính hệ quả như
công nghệ và phương thức sản xuất nói chung. Họ không chịu nhìn nhận rằng các
thời đại được tạo nên bởi những dòng chảy được hợp thành bởi 2 trào lưu mềm và
cứng, trong đó trào lưu mềm mang tính quyết định và phải đi trước vì nó thay đổi
đặc trưng mềm của xã hội, dẫn đến quan hệ sản xuất mới và mối quan hệ tiến bộ
giữa con người cũng như năng lực vận động của họ trong xã hội nói chung. Không
hội nhập trào lưu mềm mà chỉ tập trung vào trào lưu cứng dẫn đến những cuộc
cách mạng không được đặt trên những nền tảng vận động vững chắc của xã hội. Kết
quả là sự sụp đổ.
Biểu hiện dễ thấy của những quốc gia thúc đẩy hoặc
hội nhập thành công vào dòng chảy của các thời đại là xã hội của họ rất cởi mở,
không chỉ chấp nhận mà còn dễ dàng dung hợp sự khác biệt. Đó là tác dụng của
trào lưu mềm. Chính phủ đang nói rất nhiều làm sao biến Việt Nam thành một quốc
gia khởi nghiệp như Israel. Các mô hình kinh tế của họ đang được học tập. Nhưng
bí quyết quan trọng nhất của quốc gia non trẻ này là ở xã hội cởi mở – nơi người
dân có thể chỉ trích bất kỳ vị lãnh đạo nào của đất nước không chỉ bằng những
góp ý chính sách mà còn bằng sự chế giễu họ công khai. Bí quyết này chỉ có được
nhờ mô hình chính trị cởi mở nhưng mới mẻ của dân tộc Do Thái, chứ không phải
nhờ văn hóa bảo thủ lâu đời của họ.
Một xã hội cởi mở như vậy thì mới có thể tạo ra hoặc
chấp nhận những ý tưởng mới, đột phá về công nghệ và mô hình kinh doanh. Không
có cởi mở về chính trị thì sự cởi mở về kỹ thuật, kinh tế rất hạn chế. Nói đến
Cách mạng công nghiệp 4.0 – Nền kinh tế số hóa thì không thể thiếu tiền tệ kỹ
thuật số, chính là các loại tiền ảo như Bitcoin. Không phải tự nhiên mà những
nơi đã ra đời hoặc công nhận pháp lý đối với tiền tệ kỹ thuật số là những quốc
gia cởi mở nhất thế giới như Mỹ, Thụy Điển và mới đây là Singapore. Thực ra
Chính phủ Singapore đã chuẩn bị cho tiền tệ kỹ thuật số từ 9 – 10 năm trước.
Cùng lúc đó, ý tưởng xây dựng một đơn vị tiền tệ kỹ thuật số cho Việt Nam là
VN$ (Vietnam dollar) đã bị bóp chết trong trứng nước. Ngay đến bây giờ rồi mà
những phát biểu của các quan chức ngân hàng vẫn còn kỳ thị và gây sợ hãi đối với
các loại tiền ảo. Có rất nhiều nỗi sợ như vậy đối với các ý tưởng mới hiện nay
trong xã hội Việt Nam, nhất là những gì liên quan đến mô hình phát triển.
Chính phủ đang phát động cả nước nắm bắt cuộc Cách
mạng công nghiệp 4.0. Bộ Chính trị cũng đã tổ chức học tập đặc trưng của cuộc
Cách mạng này. Nhưng tôi nhận thấy đặc trưng mềm đã bị bỏ qua.
Tôi có thể hiểu được khao khát của ông về một chính
quyền đạo đức. Nhưng lịch sử dân tộc và thế giới đã chứng minh rằng đức trị
không tạo ra được các nhà nước và xã hội đạo đức, mà còn kìm hãm các dân tộc ở
mãi trong nền Kinh tế nông nghiệp lạc hậu. Pháp trị là đặc trưng của Thời đại
Kinh tế công nghiệp. Còn pháp quyền là đặc trưng của Thời địa Kinh tế tri thức.
Không thể sử dụng đức trị để thành công trong Thời đại mới đang hình thành mạnh
mẽ này được. Đức trị không làm xã hội cởi mở mà ngược lại, chìm trong sự phẫn uất
và thù địch. Con người không thể phấn chấn để làm nên những điều tốt đẹp khi
thường xuyên bị sôi sục bởi sự lên án về đạo đức, tham nhũng hoặc những tư tưởng
sai trái. Kết quả là xã hội bị trói chặt vào những tư tưởng cũ kỹ, thì sao mà
phát triển được. Từ thời Duy Tân Minh Trị cho đến tận bây giờ, các quan chức Nhật
Bản vẫn hay bị chỉ trích về lối sống. Nhưng khó phủ nhận được họ là những người
đã kiến tạo nên các nền tảng phát triển để nhân dân Nhật tạo nên kỳ tích. Chìa khóa của giải pháp nằm ở
quyền chỉ trích. Khi nó còn được bảo đảm thì hành xử của quan chức và cả
nhà vua còn được đặt trong giới hạn nhân dân có thể kiểm soát. Trong lịch sử Nhật,
khi quyền này bị hạn chế cũng là lúc chủ nghĩa đức trị lên ngôi dẫn đến sự lụn
bại của nước Nhật bởi những cuộc chiến tranh được phát động với danh nghĩa bảo vệ đạo đức.
Tôi
và nhiều người dân trên khắp thế giới rất mong đất nước hội nhập thành công và
vượt lên trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, đưa dân tộc Việt Nam nhanh đến
thịnh vượng và văn minh. Nhưng điều này, lúc này, đang tùy thuộc vào những người
nắm quyền hành tối cao như ông. Tôi nghĩ ông cũng muốn như vậy. Nhưng sự thành
công chỉ đến khi quy luật phát triển được tôn trọng. Chính quy luật này tạo nên
Dòng chảy không thể đảo ngược của Thời đại. Tôn trọng quy luật đó thì phải thúc
đẩy trào lưu mềm trước thông qua những cải cách chính trị cởi mở mạnh mẽ. Đây
là cơ hội dành cho những người như ông làm nên lịch sử. Ngược lại, không tôn trọng
quy luật mà cố gắng dồn sức lực cho trào lưu cứng thì thất bại là không thể
tránh khỏi và bị lịch sử vượt qua.
Lịch sử thế giới cho thấy, khi người dân nói ra được
nguyện vọng của mình thì dân tộc tạo ra sức mạnh thần kỳ. Cuộc cách mạng Tháng
8, Cuộc tổng tuyển cử 1946 và Hiến pháp 1946 là những điều như vậy. Nhưng Việt
Nam vẫn chưa có kỳ tích phát triển vì Hiến pháp 1946 đã không được tiếp tục bằng
một cuộc trưng cầu ý dân như bản Hiến pháp này dự kiến. Ý nguyện nhân dân cần
phải được tiếp tục để dân tộc Việt Nam hóa rồng sánh vai cường quốc năm châu.
Hơn lúc nào hết, một cuộc trưng cầu dân ý về Hiến pháp để nhân dân quyết định
thể chế chính trị của đất nước cần được thực hiện. Ai làm cho nhân dân nói ra
được nguyện vọng của mình thì sẽ làm nên lịch sử.
Chúc ông sức khỏe và kính chào.
Mùa đông tháng 12, 2016
Trần Huỳnh Duy Thức