Thiện Tùng
9/7/2020
 |
| Trần Bạch Đằng (thường gọi: Tư Ánh) |
Cách
đây 44 năm (1976), khi đất nước Việt Nam
thu về một mối, học giả Trần Bạch Đằng có đề xuất ý kiến “VN
nên áp dụng mô hình Liêng bang”. Ý kiến ấy chẳng những không được chấp
nhận mà còn bị Đảng CSVN phê phán gay gắt, cho ông ngồi chơi xơi nước.
Trần
Bạch Đằng là nhà hoạt động thực tiễn, năng động, sáng tạo, luôn phát hiện những
vấn đề mới mang tính chất lý luận. Vì vậy, về người nổi tiếng thế giới xếp Ông
hạng 43.411, về Văn thế giới xếp Ông hạng 35.
Mới đây, tôi đọc bài “Rồi Cộng hòa Liên bang Trung
hoa sẽ đến”
trên trang Trần Nhương. Đó là câu nhận định của giáo sư Trương
Thiên Phàm thuộc Đại học Bắc Kinh, học giả hàng đầu về luật Hiến pháp Trung Quốc,
trả lời phỏng vấn của nhà báo Maximilian Steinbeis khi ông sang Mỹ rồi Đức
nghiên cứu cách hoạt động của mô hình Liêng bang. Từ đó tôi nghĩ, hơn lúc nào hết, Việt Nam nên áp
dụng mô hình Liêng bang.
Maximilian Steinbeis: Thưa giáo sư
Trương, ông đến Học viện Khoa học để nghiên cứu cách hoạt động của mô hình liên
bang tại Đức, trước đây ông cũng từng sang Hoa Kỳ nghiên cứu đề tài này. Trung
Quốc có trên 2.000 năm kinh nghiệm cai quản một lãnh thổ khổng lồ với hàng trăm
triệu cư dân từ một trung tâm quyền lực duy nhất. Vì sao, sau một thời gian dài
như vậy, mô hình liên bang lại thú vị đối với Trung Quốc?
Trương Thiên
Phàm: “Tôi chỉ có thể nói rằng
mô hình liên bang được một số trí thức Trung Quốc quan tâm nghiêm túc, trong
khi chính quyền thì chưa bao giờ chấp nhận. Nhưng một lúc nào đó trong tương
lai, rồi Trung Quốc sẽ ra một hiến pháp liên
bang và áp dụng thể chế liên bang, vì hệ thống hiện nay không thể hoạt động. Vì
vậy, kinh nghiệm của Đức, của Mỹ…,
với thể chế liên bang rất quan trọng với Trung Quốc.
Chính quyền Trung Quốc
lúc nào cũng có vấn đề, nhưng trong những năm gần đây thì ngày càng nhiều, do
các chuyển đổi kinh tế và xã hội thời đại này. Tần Thỉ Hoàng, vị hoàng đế đầu tiên thống nhất Trung Quốc vào
khoảng năm 220 trước Công
nguyên (TCN), chấm dứt thời Chiến quốc
trường kỳ và tàn bạo, đã áp dụng một mô hình tập quyền rất đơn giản mà thực ra
cho đến nay vẫn tiếp tục tồn tại. Thời đó Trung Quốc đã là một đất nước khổng lồ,
tuy dân số ít hơn hiện nay nhiều. Mô hình cai trị
đó hết sức tập quyền, nhưng không thật hiệu quả vì những giới hạn vật chất. “Thiên cao, hoàng đế viễn”, câu thành ngữ của chúng tôi đã nói, tức địa phương có đủ sân
chơi để tự tung tự tác. Nếu mọi chuyện ổn thỏa thì giới chức địa phương cứ việc
bình chân, nhưng khi có sự cố và chính quyền trung ương phải để mắt đến thì họ
bị trừng phạt. Kết quả là ở bên dưới, chúng tôi tương đối có đa dạng, nhưng chẳng
qua chỉ vì trung ương không đủ sức với tay tới từng vụ việc cụ thể ở địa phương
mà thôi”.. v.v…
Trông
người lại nghĩ tới ta, vì lợi ích cục bộ, Đảng CSVN ta đang tập quyền cao độ,
khó có thể chấp nhận áp dụng mô hình liêng bang, dầu diễn cảnh hiện tại không
khác chi Trung quốc: “Thiên cao, hoàng đế viễn”
– tạm dịch: Hoàng đế ở trên cao không thể thấy/thấu hết mọi việc từ xa”. VN ta
đang trong diễn cảnh: Địa phương có đủ sân chơi, trên
nói dưới không nghe, trống đánh xuôi kèn thổi ngược, tự tung tự tác hoặc thụ động chờ chỉ đạo
giáo điều bên trên, không khai thác tốt tiềm năng về tài nguyên và sức lao động.
Nhìn đâu cũng thấy tiêu cực, xử lý lớp nầy lớp khác mọc lên..v.v… Nều không sớm
giải quyết thảm trạng nầy khó tránh khỏi rối loạn, ắt rơi vào CCCP: “Các cha cứ phá” / “Các con cứ phá / Các cháu cứ phá / Của còn cứ
phá / Còn chi cho phá?!” – sẽ sụp đổ.
So với hơn chục
nước lớn Việt Nam là nước nhỏ, nhưng so với nhiều nước
còn lại Việt Nam cũng là nước lớn về dân số và diện tích. Theo Bách khoa toàn
thư mở (Vikipedia):Việt Nam có dạng hình
chữ S, nằm ở rìa phía Đông bán đảo Đông
Dương, trung tâm khu vực Đông Nam Á, Dân số 97.334.632 người; Diện
tích 331.212 km2 / Biên giới
trên đất liền dài 4.639 km
/ Khoảng cách từ đầu Bắc tới cuối Nam (theo
đường chim bay) là 1.650 km, có chiều dài nhưng hẹp chiều ngang, chỗ hẹp nhứt chưa
đầy 50km tại Đồng Hới (Quảng Bình) / Đường bờ biển dài 3.260 km (không kể
các đảo) / Ngoài vùng nội thủy, Việt Nam tuyên bố 12 hải lý lãnh
hải, thêm 12 hải lý vùng tiếp giáp lãnh hải, 200 hải lý vùng đặc quyền
kinh tế và cuối cùng là thềm lục địa. Diện
tích vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam
chiếm diện tích khoảng 1.000.000 km2 biển Đông
Nam Á (biển Đông VN)”.
 |
| Bản đồ Hành chánh Việt Nam |
1/
Là một quốc gia độc lập, tùy điều kiện, hoàn cảnh của mình, Việt Nam áp dụng mô hình Liêng bang chỉ có lợi:
- Khắc phục nhược điểm về
địa lý: không như nước người ta, theo bản đồ hành chánh, Việt Nam chiều dài quá
dài, chiều ngang quá hẹp rất khó quán xuyến. Ngay thời Pháp thuộc, họ cũng chia
ra 3 miền Bắc-Trung-Nam cho dễ quản lý?.
- Thủ đô đặt tận phía Bắc (theo bản đồ hành chánh số 5 Hà nội).
Bộ Tổng chỉ huy đặt ở Hà Nội thì làm sao có thể dòm ngó thấu suốt và có chủ
trương thích hợp đối với miền Trung,
miền Nam?.
- Tổ chức Liêng bang sẽ hạn chế
tập quyền cao độ; giảm bớt đi
nạn quan liêu, xa rời thực tế; thúc đẩy
cạnh tranh khai thác, phát huy thế mạnh của từng vùng miền.
..v.v…..
2/
Nếu thành lập liêng bang, về Đảng tổ chức thế nào tùy ở Đảng, còn về Chính
quyền thì dựa vào lịch sử để lại, VN nên thành lập 3 tiểu bang Bắc-Trung-Nam:
- Trên cơ sở số dân, lãnh đạo mỗi tiểu bang do địa phương chọn
lựa đề cử và chọn “gạo cội” ứng cử vào bộ máy Liêng bang lãnh đạo chung cả
nước.
- Dời thủ đô vào khu vực trung tâm đất nước thuộc các tỉnh Tây
nguyên (có thể Buôn Mê Thuộc hay Lâm Đồng) cho tiện bề đi lại. Thủ phủ tiểu
bang Bắc bộ là Hà nội; thủ phủ tiểu bang Trung bộ là Huế, thủ phủ Nam bộ là Sài
Gòn hoặc Mỹ Tho (Trung đô Nam bộ) – Ở Nam bộ có 3 đô: Sài Gòn là Đông đô, Mỹ
Tho là Trung đô, Cần Thơ là Tây đô.
- Lãnh đạo các Tiểu ban phải chịu tranh nhiệm về mọi mặt trước
dân và với cấp Liêng bang.
..v.v...
3/
Tổ chức mô hình Liêng bang sẽ tránh được làm dở báo cao hay, giảm đi đầu mối,
tránh được nạn “loan sứ quân” và có điều kiện giảm biên chế:
- Vì Trung ương ở xa, làm
dở báo cao hay để ganh đua với bè bạn đã trở thành cố tật. Nếu tổ chức theo mô
hình Liêng bang, lãnh đạo Tiểu bang luôn tiếp cận, việc gian dối nếu không chấm
dứt cũng hạn chế đến mức thấp nhứt.
- Thay vì Trung ương điều khiển 64 tỉnh,thành, giờ đây Trung
ương chỉ điều khiển qua đầu mối 3 Tiểu bang. Việc nên hư từng tỉnh, huyện, xã hay phường thuộc trách
nhiệm của Tiểu bang – “nắm thằng dài tóc
không nắm trọc đầu”.Việc tỉnh,
huyện… dẫn đầu dẫn đít có Tiểu bang lo
không đợi Thủ tướng đốc thúc.
- Nếu thành lập Liêng
bang, khi các Tiểu bang có quyền trong tay, họ sẽ mạnh dạn giải tán hoặc hợp lý
hóa những tổ chức không cần thiết. Đơn
cử như đài phát thanh và truyền hình hiện nay, các tỉnh, thành phát triển loạn
xạ, có nơi hai ba đài, phát 24/24, tiêu tốn ngân sách đáng kể. Ngày nầy qua
ngày khác, ngoài thông tin địa phương nghèo nàn và tiếp sóng đài trung ương lúc
19h, các đài dành thời gian còn còn lại dùng chiếu phim câu khách để xen vào đó
quảng cáo cho các hãng xưởng kiếm tiền “bồi dưỡng”. Khi có quyền, các Tiểu bang
sẽ chọn người có năng lực thiết lập đài phát thanh và truyền hình khu vực (liên
tỉnh) chuyên nghiệp cho đỡ hao tốn ngân sách công, cho phép tư nhân thành lập
đài riêng dùng vào việc quảng cáo, tự cân đối trong thu chi như thời Việt Nam
Cộng hòa trước đây.
..v.v…
Tôi biết chớ: Đảng CS Trung Quốc là hình, Đảng CS Việt Nam là
bóng – hình đi trước, bóng tiếp bước
theo sau. Tuy tên gọi chủ trương có đôi chút khác nhau, nhưng tính chất, nội
dung giống nhau: TQ “Cải cách ruộng đất” thì sau đó VN cũng “Cải cách ruộng đất” / TQ xây dựng Công xã thì sau đó VN xây dựng Hơp
tác xã / TQ làm cuộc Cách
mạng Văn hóa xử trị đảng viên
chệch hướng Mác-Lê-Mao thì sau đó VN mở chiến dịch xử trị những đảng viên Xét
lại chống Đảng / TQ áp dụng “kinh tế Thị trường mang màu sắc TQ” (bất luận mèo gì miễn bắt được chuột) thì
sau đó VN áp dụng “kinh
tế Thị trường định hướng XHCN” (gọi là Đổi mới) / TQ mở chiến dịch“đả Hổ, diệt Ruồi” thì sau đó VN “đốt lò thui chuột” / TQ nhứt thể hóa nhân vật tối thượng thì sau đó VN cũng làm in khuôn – tức là Tổng Bí thư Đảng kiêm Chủ tịch Nước.
Từ những thực tế đó cho phép chúng ta suy luận: Nếu Đảng CSTQ chưa áp dụng mô
hình Liêng bang thì Việt Nam không thể/dám áp dụng mô hình Liêng bang.
Việt Nam đang áp dụng thể chế chính trị tâp quyền cao độ, giới
cầm quyền tối kỵ phân quyền như: Liêng bang, Dân chủ, Đa nguyên đa đảng, Xã hội
Dân sự, tam quyền phân lập… Nêu vấn đề Liêng bang ra trong lúc nầy rõ ràng không
hợp khẩu vị đối với Đảng CSVN. Vì lợi ích cộng đồng, tôi chỉ gợi suy, mang tính
chất tham khảo thế thôi, xin đừng buộc tội tôi là “thế lực thù địch” oan cho
tôi lắm ! . -/-