Waclaw Radziwinowicz
Đinh Minh Đạo dịch
LND: Putin sẽ đưa nước Nga đi về
đâu?
Đó là câu hỏi đựợc nhiều học giả và các nhà báo, nhà
chính trị Nga và thế giới đi
tìm câu trả lời.
Sáp nhập Krym, ủng hộ phe nổi
loạn ở đông Ukraina,
gây bất ổn trong khu vực, thách thức, khiêu
khích các
nước phương Tây, Putin đã đưa
nước Nga đến bị thế
giới văn minh cô lập.
Với một nước Nga giầu tài
nguyên khí đốt, dầu hỏa …,
do các nước phương Tây cấm vận,
cộng với giá dầu
giảm, trong 144 triệu dân, từ
3,1 triệu người nghèo
sống dưới mức tối thiểu , nay
đã tăng lên 23 triệu.
Để bạn đọc hiểu thêm về nước
Nga hiện nay, chúng tôi
dịch bài báo của Waclaw Radziwinowicz, phóng viên
thường trú nhật báo WYBORCZA của Ba Lan tại
Moskova.
Bài bào còn là sự cảnh tỉnh đối
với những người cộng
sản Việt Nam nào, còn đang bị mê hoặc bởi
mô hình
nhà nước của Putin.
Người dân Nga trở nên
nghèo rất nhanh. Olga Golodiec, phó thủ tướng phụ trách các vấn đề xã hội của chính phủ, cách
đây không lâu đã loan báo một tin thật ảm đạm: số lượng người nghèo trong đầu
năm nay đã tăng từ 3,1 triệu người lên 22,9 triệu, trong số 144 triệu dân của đất
nước. Tatiana Minajeva từ Viện Kinh Tế và Hành Chính Quốc Gia trực thuộc tổng
thống Nga đánh giá, cứ 6 người dân Nga có một người không chỉ nghèo mà là bần
cùng.
Tình trạng trên đây
chưa từng xẩy ra trong 15 năm gần đây. Trong suốt những năm cầm quyền của
Putin, số lượng những người nghèo đã giảm. Năm 2000, khi Putin lên cầm quyền, tỷ
lệ người nghèo là 29%, đến năm 2013 đã giảm xuống chỉ còn 11%. Ngay cả thời
gian khủng khoảng kinh tế 2008 – 2009 số người nghèo cũng không tăng, chẳng những
thế, thu nhập thực tế của người dân còn tăng.
Phó thủ tướng Golodiec
cảnh báo, rằng „mức nghèo đã đạt đến cái bẫy của khủng khoảng”. Nhưng các nhà
chính trị và giới chuyên gia trấn an, rằng tình hình sẽ không gây ra những biến
động xã hội, vì „lòng kiên trì nhẫn nại của dân tộc ta là vô hạn”.
Tỵ nạn trong trại
lính
Nhưng thật là một nghịch
lý, sự nghèo khổ tăng làm cho một số người vui mừng. Thí dụ như những người
lãnh đạo quân đội chẳng hạn. Trong những năm gần đây, mùa tuyển quân mùa xuân,
mùa thu đều không tuyển đủ quân số, giờ đây số người nghèo tăng, số người tình
nguyện vào quân đội tăng, các tướng lĩnh có thể sẽ không phải lo chỉ tiêu không
đạt .
Tại ủy ban tuyển quân
của thành phố Volgagrad, trong tháng gần
đây, có đến 200 ứng cử viên, nhiều gấp 1,5 lần số lượng của cùng tháng này năm
ngoái. Những người tình nguyện vào quân đội biết rằng, họ không có hy vọng được
cấp nhà, lương không cao nhưng có thu nhập đều đều.
Hiện tại quân đội trả
lương không tồi. Lính thường, lương tháng 30.000 Rub (khoảng 500 USD), hạ sỹ
quan 40.000 Rup (khoảng 600 USD). Các nhà chính trị cho rằng, tình hình hiện
nay cho phép các tướng lĩnh quân đội thực hiện ước mơ một quân đội với
1.000.000 quân (hiện nay quân đội Nga có 800.000 quân). Số người nghèo càng
tăng, càng nhiều thanh niên đăng ký vào
quân đội.
Hai tháng một
đôi tất
Được liệt vào diện có
mức sống nghèo ở Nga, đó là những người có thu nhập hàng tháng dưới mức sống tối
thiểu cần thiết. Tại Moskova, mức sống tối thiểu là 16.296 Rub (khoảng 300
USD), ở những vùng ngoại ô Moskova là 11.876 Rub (khoảng 200 USD). Khu tự trị
Nienie có nhiều gaz và dầu hỏa, nhưng ở vùng biển trắng này, cuộc sống không
phai dễ dàng, mức thu nhập tối thiểu là 18.900 Rub (khoảng 315 USD). Ở
Tatarstan, đất màu mỡ, nông dân làm kinh tế tốt, thực phẩm rẻ, chỉ cần 8.083
Rub (khoảng 140 USD) là đủ sống tối thiểu.
Mức sống tối thiểu được
tính toán cụ thể sau mỗi quý trên cơ sở giá cả tại thời điểm tính để duy trì đời
sống hàng ngày. Gía cả đã tăng sau khi các nước phương Tây áp đặt cấm vận, sau
sự kiện Nga sáp nhập Krym và giúp các phần tử nổi dậy ở phía đông chống lại
Ukraina. Gía cả còn tăng khi Nga trả đũa đóng cửa biên giới đối với các sản phẩm
giá hạ của các nước phương Tây xuất khẩu vào Nga.
Hậu quả của các sự kiện
nói trên là giá cả tăng và làm cho chi phí để đảm bảo mức sống tối thiểu tăng
thêm khoảng 20%. Nhưng từ thời gian bắt đầu cuộc khủng khoảng Ukraina, lương của
người lao động không được tăng, kết quả là trong năm nay, 3,1 triệu người Nga bị
đẩy xuống dưới mức sống tối thiểu.
Mức sống tối thiểu được
quy định đối với những người đang lao động, hàng ngày mua được 300 gam bánh mì
hay mì sợi, 250 gam khoai tây, 2/3 quả trưng, 150 gam thịt. Cứ 2 năm rưỡi được
mua quần áo một lần, hai tháng được mua
một đôi tất.
Người lao động
còn phải nuôi gia đình
Mức sống tối thiểu
tính riêng cho từng đối tượng như người lao động, trẻ em, người về hưu. Trên lý
thuyết, người về hưu được đảm bảo sống trên mức sống tối thiểu, nhưng hiện nay
2/3 số người về hưu đang phải sống dưới mức sống tối thiểu, họ đã phải đi làm
thêm để nuôi mình và giúp đỡ gia đình.
Trong vùng Rostow, nếu
một gia đình hai vợ chồng có hai
con, lương tháng trung bình của hai vợ
chồng cộng lại là 43.000 Rub, thu nhập bình quân theo đầu người cộng lại chỉ
cao hơn mức sống tối thiểu của các gia đình 4.000 Rub (khoảng 70 USD). Mức thu
nhập này là mơ ước của nhiều gia đình ở các tỉnh, trong các thành phố nhỏ, mức
thu nhập bình quân theo đầu người trong gia đình là 15.000 Rub, với mức thu nhập
này, hai vợ chồng cùng làm việc, có 2 con, mức thu nhập này chỉ bằng 2/3 mức
thu nhập để có mức sống tối thiểu.
Ngay bộ tài chính cũng
thừa nhận rằng, trong thực tế, những người không nghèo thực sự phải là những
người có thu nhập không ít hơn 2,5 lần mức thu nhập tối thiểu.
Người giầu cũng
có khó khăn
Báo chí của Moskova
thường thích nhắc đến đề tài, rằng khủng khoảng không gây khó khăn cho tất cả mọi
người, người giầu vẫn tiếp tục giầu.
Năm ngoái là năm rất
khó khăn cho những người có thu nhập trên 1 tỷ Rub, 309 người tức là nhiều hơn
năm trước đó 17 người đã tuyên bố gặp khó khăn trong lợi tức.
Có niềm an ủi về danh
nghĩa, những người giầu làm ăn bằng đồng Rub, nhưng đồng Đô la trong năm ngoái
đã tăng giá 75%, vậy sẽ có nhiều người Nga là tỷ phú Rub.
Trong tuần qua, tuần
báo của chính phủ „Rosiskaia Gazieta” đã viết „người giầu cũng khóc”. Trong cuộc
khủng khoảng, tầng lớp trung lưu đã giảm nhanh chóng, đây là tầng lớp có khả
năng mua những căn hộ sang trọng, những loại ô tô đắt tiền, những kỳ nghỉ phép ở
nước ngoài bằng cách vay trả góp các ngân hàng.
Trước khi các nước
phương Tây cấm vận, giá dầu hỏa đã giảm một nửa, có tới 18% công dân Nga làm việc
trong ngành công nghiệp dầu hỏa, hiện nay chỉ còn 13%.
Không ai muốn
hát chỉ vì lòng yêu nước
Scandal lớn nhất xẩy ra trong tuần qua là của Wladimir
Kisielov, một trong những nhân vật tinh quái nhất của nước Nga đương đại.
Chuyện đã qua mọi người
còn nhớ, tháng 12 năm 2010 W. Kisielov đã đứng ra tổ chức buổi hòa nhạc từ thiện
tại Sankt Petersburg. Trong chương trình hòa nhạc, Putin đươc giới thiệu đã viết
phối âm cho đàn piano và hát bài „Blueberry Hill”. Putin đã biểu diễn cùng các
nhân vật nổi tiếng như Monika Belucci, Sharon Stone và Michael Ó Rourkl. Sau sự
việc được đưa ra ánh sáng, số tiền thu được của buổi hòa nhạc đã không được
chuyển để giúp đỡ các trẻ em bị bệnh như đã công bố.
Sự kiện trên đã không
làm cho nhà „quản trị văn hóa dân tộc” thất sủng, W. Kisielov đã gửi đến tổng
thống đề nghị thông qua một dự án quốc hữu hóa kênh truyền hình tin tức và âm
nhạc của Holding Russkaia Media Grupa và bổ nhiệm mình làm giám đốc. W.
Kisielov hứa, bằng tiền nhà nước sẽ cải tạo công ty này thành một công ty với
„chủ nghĩa yêu nước nồng nàn”, theo nền tảng tư tưởng đạo đức, luật pháp của nước
Nga, sẽ sáng tác các lời ca, bản nhạc về Krym, về Donbas …
Ý đồ này của W.
Kisielov đã nhanh chóng gây nên làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dư luận, đặc biệt
trong giới văn nghệ sỹ. Ca sỹ kỳ cựu Filip Kirkorov, ngay cả ca sỹ nhạc Rock
Nikolai Rastorguiev của nhóm Lube, nhóm được Putin yêu thích đã yêu cầu tổng thống
không trao cho Kisielov những đài phát thanh nổi tiếng. Họ khẳng định rằng,
không cần phải bơm thêm sự ”Yêu nước nồng nàn” nào vì họ đã và đang hát những
bài hát kích thích lòng yêu nước của nhân dân. Còn những bài hát về Krym hay
Donbas chỉ đưa đến những rủi ro, khiến phương Tây cấm vận nước Nga.
Những nghệ sỹ thẳng thắn
và trung thực phản ứng mạnh mẽ như vậy vì họ lo ngại trước cái nghèo khó đang
kéo đến. Chính quyền đang cố gắng tiết giảm chi tiêu trong mọi lĩnh vực trừ quốc
phòng. Qũy đầu tư cho các tác phẩm của văn nghệ sỹ bị cắt giảm, chi phí để đào
tạo các tài năng trẻ vốn đã ít ỏi có thể cũng bị cấu xé. Khi đó giá các buổi biểu
diễn như của Filip Kirkorov chẳng hạn, sẽ không còn là 100 nghìn Euro, các nghệ
sỹ không muốn giảm thiểu các buổi biểu diễn.
Ăn cắp ngày một
nhiều
Sự nghèo khó đã làm
cho buôn bán rất khó khăn. Từ đầu năm đến nay, doanh thu của hệ thống bán lẻ giảm
1/6, lượng khách hàng giảm mạnh, họ chỉ chọn mua các hàng hóa giá rẻ. Các vụ ăn
cắp hàng hóa trong các cửa hàng xẩy ra thường xuyên hơn.
Năm ngoái, khởi đầu cuộc
khủng khoảng, người Nga đã ăn cắp của các công ty bán hàng một lượng hàng hóa
trị giá một tỷ Rub, nhiều hơn năm trước 50%. Nhưng đây chỉ là đỉnh của núi băng
chìm. Theo Dimitri Potapienki, giám đốc công ty buôn bán Management Development
Group, lượng hàng bị mất cắp gấp nhiều lần số lượng công bố.
Các chủ cửa hàng không
muốn thông báo đến công an các trường hợp ăn cắp lẻ, vì họ cho rằng công an chẳng
giúp được gì. Trường hợp mới xẩy ra gần đây càng làm cho các chủ cửa hàng ngại
khai báo. Trong cửa hàng Magnit ở Sankt Petersburg, bảo vệ của cửa hàng bắt được
một bà già ăn cắp mấy gói bơ, họ đã báo công an. Trong lúc chờ công an đến giải
quyết, bà già đã chết do nhồi máu cơ tim. Sau đó người ta biết được, bà già
này, thời niên thiếu đã sống sót sau cơn ác mộng khi Leningrad bị quân Đức
phong tỏa trong chiến tranh thế giới lần thứ hai. Trong con mắt của dân tộc, những
người đã chịu đựng cuộc phong tỏa này là những anh hùng của cuộc chiến tranh ái
quốc, các thẩm phán đã kết tội các nhân viên cửa hàng đã dùng bạo lực với người
„cựu chiến binh”, báo chí lên án hành động thiếu tình người của những người bán
hàng đối với các khách hàng nghèo.
Sau trường hợp này,
cũng chẳng có gì lạ nếu các người bảo vệ chỉ đứng nhìn những người già ăn cắp
và làm lơ.
Người chết nhiều
hơn
Doanh thu của các hiệu
thuốc chữa bệnh giảm mạnh. Theo thống kê của cục thống kê nhà nước, giá thuốc
qua một năm đã tăng 24%. Bộ y tế thì nói rằng không có mức tăng giá thuốc cao
như vậy, nhưng những nhân viên của các cửa hàng thuốc thì khẳng định con số
24%.
Công ty Synovate
Comcon chuyên theo dõi thị trường thuốc chữa bệnh, tiến hành thăm dò những người
kinh doanh thuốc trong 28 thành phố lớn nhất của Nga, họ nói, hầu hết khách
hàng của họ đèu yêu cầu thay các loại thuốc đắt tiền bằng các loại thuốc rẻ tiền
hơn, khoảng 1/4 khách hàng từ bỏ không không mua thuốc do không có tiền.
Trong tháng 5 vừa qua,
cơ quan thống kê đã thông báo, từ đầu tháng 01 đến hết tháng 03, số người chết
tăng 5,3% so với quý 01 năm ngoái. Wladimir Putin đã chỉ định một hội đồng đặc
biệt để xem xét, nhưng bộ trưởng bộ y tế Weronika Skvorcova đã đảm bảo rằng, có
sự nhầm lẫn trong thống kê, không có lý do để lo ngại.
Đảng Cộng Sản Nga cũng
tiến hành điều tra riêng, cách đây ba tuần, Valeri Raskin phó chủ tịch đảng đã
công bố trước các nhà báo, trong năm nay, tại Moskova số người chết tăng 9,6%.
Ông giải thích rằng, không chỉ ở Moskova, mà trong toàn quốc, đóng cửa các bệnh
viện, các bác sỹ mất việc làm. Moskowa có 10.000 giường bệnh, 9.000 bác sỹ, y
tá, hộ lý được thông báo sẽ bị cho thôi việc. Trong năm nay, ngân sách dành cho
y tế bị cắt giảm 17%. Thuốc chữa bệnh lên giá, kiếm tiền khó khăn, người dân
không đủ tiền cho cuộc sống hàng ngày.
Mối lo ngại, trồng
vườn phát triển
Những quan chức của điện
Krem có lý khi nói rằng:”nguồn dự trữ của lòng kiên nhẫn của dân tộc chúng ta
là vô hạn”. Bởi vì cuộc khủng khoảng đã tác dụng tiêu cực, nhưng làm nẩy sinh
ra ý tưởng hay. Kết quả điều tra cho thấy
4/5 công dân Nga đã phải hạn chế chi tiêu, nhưng số người tin tưởng vào tổng thống
lại tăng lên.
Chính quyền muốn được
thừa nhận, rằng mình luôn đồng hành với dân tộc. Những quan chức cao cấp nhất của
chính quyền đã tự nguyện cắt giảm 10% lương tháng và nghỉ phép ngắn hơn. Chính
quyền cũng nhanh chóng nâng tuổi về hưu của những người làm việc trong bộ máy
hành chính nhà nước lên 65, như vậy phụ nữ sẽ phải làm việc dài hơn 15 năm, đàn
ông 5 năm so với những người làm việc trong các nghành nghề khác.
Những việc làm trên
đây có thể chỉ mang tính biểu tượng, nhưng được nhân dân đánh giá cao – Chúng
tôi vẫn nhớ những năm 90, khi mà mức sống lúc đó chỉ bằng 1/2 mức sống của năm
2014, thu nhập của người dân giảm mạnh. Bây giờ mức sống giảm 10% không phải là
con số đáng lo ngại. Ngoài ra, người dân Nga có kinh nghiệm để xoay xở mà chúng
tôi thường gọi là „tự cứu”, nó đã giúp đỡ rất nhiều để họ vượt qua những thời
điểm khó khăn – Gontmacher, chuyên gia kinh tế của của Uỷ Ban Sáng Kiến Công
Dân nói.
Kỹ thuật „tự cứu” được
thấy rõ nhất ở các vạt đất trong các thửa vườn cạnh các căn nhà. Mùa xuân này,
chủ nhân các nhà nghỉ hè ở ngoại thành Moskowa rất ít mua các loại cây cảnh như
các giống cây, hoa, cỏ, chỉ bằng 1/5 của các mùa xuân trước đây, thay vào đó, họ
trồng các loại rau và cây cho hạt tăng gấp đôi. Theo quỹ Ý Kiến Cộng Đồng, 2/3
người dân Nga đã sử dụng mảnh vườn để giúp họ sống qua lúc khó khăn, hoặc đơn
giản là nguồn cung cấp các thực phẩm cơ bản cho gia đình.
Người dân sẽ
không cam chịu, sự thay đổi đến gần
Cách đây một năm,
Gontmacher công bố đề tài nghiên cứu, trong đó cố gắng tìm câu trả lời: có bao
nhiêu người dân Nga chuẩn bị đứng lên phản kháng chính quyền về đời sống khó
khăn mà họ đang phải chịu đựng. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, tính kiên trì và cam chịu của những người đồng
hương của mình là vô hạn. Nhưng Tatiana Minajeva cán bộ viện Kinh Tế và Hành Chính Quốc Gia trực thuộc tổng
thống Nga cảnh báo rằng, kết luận này có thể là một nhầm lẫn:”Tôi nghĩ rằng,
trong tháng 09 khi mà mùa hè nắng đẹp kết thúc trong các mảnh vườn, những người
dân trở về từ các nơi nghỉ hè và dẫn con cái đến trường, họ cần một số tiền khá
lớn để chi phí, đối với nhiều gia đình, số tiền này còn lớn hơn cả số tháng
lương trung bình, lúc này họ mới thực sự cảm thấy họ đã trở nên nghèo đi đáng kể.
Tôi sợ rằng, đến mùa thu, một xã hội yên bình sẽ không kéo dài nữa”.
Người ta sợ rằng,
không chỉ khối quần chúng gồm những người nghèo nhất, không có đủ tiền để mua vở
học cho con, quen sống cam chịu sẽ thức
tỉnh, mà ngay cả những
người giầu bị ảnh hưởng của khủng khoảng cũng thức tỉnh. Ít nhất 7
triệu người Nga trong tầng lớp trung lưu đã rơi xuống nghèo do tác động của khủng
khoảng, tầng lớp trung lưu là những người được đào tạo tốt, có nhiều tham vọng ở
các thành phố lớn.
Tầng lớp trung lưu đã
tham gia các cuộc biểu tình chống Putin vào mùa đông cách đây 3 năm, sau đó họ
đã đưa ra khẩu hiệu „Krym là của chúng ta” và ủng hộ chính quyền. Nhưng giờ đây
theo thăm dò dư luận, sự ủng hộ này đã chấm dứt....
Warszawa 08-08-2015