Dù muốn sớm có COC, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte vẫn xúc tiến kế
hoạch khai thác dầu khí chung ẩn chứa nhiều nguy cơ với Trung
Quốc.
 |
Tàu hải cảnh Trung Quốc (lớn) so kè với tàu Philippines ở Biển Đông
AFP
|
Tờ The Philippine Star hôm qua dẫn lời phát ngôn viên Tổng thống
Philippines Salvador Panelo cho hay trong cuộc gặp với Thủ tướng Trung Quốc Lý
Khắc Cường ở Bắc Kinh, Tổng thống Rodrigo Duterte đề cập nhu cầu sớm cho ra Bộ
quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Ông Duterte cũng đã nêu
vấn đề COC trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tối 29.8.
Trước đó, nhà lãnh đạo Philippines chỉ trích Trung Quốc trì hoãn COC và cảnh
báo tình trạng này “đang gây ra quá nhiều sự cố và một ngày nào đó sẽ dẫn tới
tính toán sai lầm”.
Ngoài COC, trong cuộc gặp với Chủ tịch Tập, Tổng thống
Duterte còn nêu phán quyết ngày 12.7.2016 của Tòa trọng tài quốc
tế bác bỏ yêu sách “đường lưỡi bò” phi lý của Trung Quốc, khẳng định “đó là
phán quyết cuối cùng, mang tính ràng buộc và không thể phản đối”.
Tuy nhiên, tâm điểm chú ý của dư luận khu vực về chuyến thăm Trung Quốc lần
này của Tổng thống Duterte là kế hoạch cái bắt tay giữa hai bên về dầu khí ở
Biển Đông. Bất chấp những cảnh báo trong lẫn ngoài nước, Philippines nhất trí
cùng Trung Quốc thành lập ủy ban chỉ đạo liên chính phủ và ủy ban hợp tác giữa
các doanh nghiệp hai nước để
xúc tiến việc thăm dò dầu khí chung ở Biển Đông với tỷ lệ ăn chia 60 - 40
nghiêng về Manila.
Bãi Cỏ Rong và xa hơn nữa
Theo phát ngôn viên Panelo, chính Tổng thống Duterte nhắc đến kế hoạch thăm
dò khai thác chung trong cuộc gặp với Chủ tịch Tập trong khi Trung Quốc là phía
đề xuất tỷ lệ ăn chia nói trên. Ông Duterte còn nhận định đây là “khởi đầu
tốt”.
Bắc Kinh và Manila ký biên bản ghi nhớ (MOU) về khả năng khai thác dầu khí
chung ở Biển Đông hồi tháng 11.2018 trong chuyến thăm Philippines của ông Tập.
Theo trang tin The Rappler, hai bên dự kiến gặp nhau vào tháng 11 tới để
thảo luận về khuôn khổ cho các thỏa thuận hợp tác. Trong đó, một trong những
bước đi đầu tiên là đề xuất dỡ bỏ lệnh tạm dừng thăm dò dầu khí ở Biển Đông hồi
năm 2013 do Tổng thống Philippines khi đó Benigno Aquino III ban hành giữa lúc
căng thẳng dâng cao sau khi Trung Quốc giành quyền kiểm soát bãi cạn
Scarborough. Nếu lệnh này được dỡ bỏ, 2 địa điểm được xem xét cho việc khai
thác chung là phía bắc đảo Palawan của Philippines và khu vực bãi Cỏ Rong, theo
The Philippine Star. Bãi Cỏ Rong là địa điểm xảy ra vụ tàu Trung Quốc đâm chìm tàu
cá Gem-Ver 1 của Philippines và bỏ mặc 22 ngư dân trước khi họ được tàu cá VN
ứng cứu hồi tháng 6.
Bên cạnh đó, phát biểu với giới phóng viên, Đại sứ Philippines tại Trung
Quốc Jose Santiago Romana cho hay hai bên muốn hợp tác khai thác chung “tại
những khu vực tranh chấp lẫn không tranh chấp” ở Biển Đông nhưng không nêu rõ
chi tiết. Đại sứ này còn lưu ý thỏa thuận sẽ phải tuân theo hiến pháp của hai
nước cũng như Công ước LHQ về luật Biển 1982 (UNCLOS). Theo một số nguồn tin từ
Manila, thỏa thuận khai thác chung với Trung Quốc “rất quan trọng đối với
Philippines” vì mỏ khí đốt tự nhiên Malampaya ở Palawan sắp cạn trong khi chính
quyền Manila rất khó tự thăm dò, khai thác các mỏ mới trong bối cảnh Bắc Kinh
triển khai tàu quấy rối, ngăn cản hoạt động dầu khí hợp pháp của các nước trong
khu vực.
Hiểm họa khó lường
Thời gian qua, hàng loạt chuyên gia và quan chức Philippines lẫn quốc tế
đều ra sức cảnh báo về những hậu quả khó lường đối với Philippines và cả khu
vực liên quan đến kế hoạch nói trên. Theo cựu Cố vấn an ninh quốc gia Philippines
Roilo Golez, việc khai thác chung với Trung Quốc sẽ đe dọa an ninh và lợi ích
của nước này. Ông lập luận không có gì bảo đảm Trung Quốc sẽ không gian lận
trong hợp tác hay mượn cớ “bảo vệ dự
án chung” để cử lực lượng an ninh áp sát Philippines, chẳng hạn như tàu hải
cảnh Trung Quốc sẽ có lý do cập cảng của đối tác. “Đây sẽ là ác mộng an ninh
quốc gia với cái giá phải trả đắt hơn nhiều so với doanh thu từ khai thác
chung”, ông Golez cảnh báo.
Trả lời phỏng vấn Thanh Niên, PGS-TS Vũ Thanh Ca, nguyên Vụ trưởng
Vụ Hợp tác quốc tế và khoa học công nghệ (Tổng cục Biển
và Hải đảo Việt Nam), nhận định: “Với thái độ cứng rắn của Trung Quốc, không có
khả năng Philippines đạt được thỏa thuận khai thác chung mà không mất chủ quyền
quốc gia. Nếu không thực hiện thỏa thuận sau khi ký kết, Philippines không những
đối mặt với sức ép quân
sự mà còn chịu nhiều thiệt hại kinh tế từ những đòn trừng phạt của Trung
Quốc”.
Ngoài ra, trong bài bình luận trên chuyên san The Diplomat, cây bút
chuyên về các vấn đề an ninh châu Á - Thái Bình Dương Prashanth Parameswaran
cho rằng động thái của Philippines đã đặt nước này và cả khu vực vào tình huống
hết sức nguy hiểm. Theo đó, Trung Quốc sẽ tạo ảo tưởng rằng tình hình Biển Đông
đã lắng dịu và có cớ ngăn cản các nước phản đối hành động phi pháp của nước này
ở Biển Đông. Mặt khác, cái gật đầu của Manila khiến Bắc Kinh càng tự tin hơn
trong hành vi quấy rối, cưỡng ép và ngăn cản các bên khác tiến hành hoạt động
dầu khí hợp pháp và lâu dài ở những khu vực không tranh chấp nhưng bị đưa vào
yêu sách đường lưỡi bò phi lý, để từ đó phải chấp nhận đàm phán song phương và
khai thác chung.
Vì thế, trong cuộc trả lời phỏng vấn Thanh Niên trước đây, ông Jay
Batongbacal, Giám đốc Viện Các vấn đề hàng hải và luật Biển tại Đại học
Philippines khuyến cáo những bên khác trong vấn đề Biển Đông “cần theo dõi sát
sao tình hình thương thảo giữa Manila và Bắc Kinh nhưng không nên xem đây là
tiền lệ để làm theo”.
Gây khó cho ASEAN
 |
| Ảnh: NVCC |
Tuần qua,
trong khuôn khổ chuyến công du của Tổng thống Philippines Rodrido Duterte đến
Trung Quốc, hai bên đã thống nhất tiến hành thăm dò dầu khí chung ở Biển Đông.
Đây là diễn biến không bất ngờ nếu xem xét quá trình hợp tác giữa Bắc Kinh với
Manila.
Tuy nhiên,
việc Trung Quốc và Philippines hợp tác thăm dò dầu khí chung trên Biển Đông sẽ
gây khó cho ASEAN. Cụ thể, ASEAN hoạt động dựa trên sự đồng thuận với từng vấn
đề cụ thể. Vì thế, khi giải quyết các vấn đề giữa ASEAN với Trung Quốc, điển
hình là tranh chấp Biển Đông, mà một thành viên của ASEAN có quyền lợi liên quan
gắn chặt với Bắc Kinh, thì hiệp hội khó có thể đạt được sự đồng thuận.
Tất nhiên,
việc thúc đẩy với Trung Quốc cũng có thể là cách mà Tổng thống Duterte muốn thu
hút trở lại sự quan tâm từ Mỹ và Nhật Bản, bởi cả Washington lẫn Tokyo chắc
chắn không muốn Manila ngả hẳn về phía Bắc Kinh. Có thể, Philippines sẽ tiếp
tục tận dụng vị thế của mình để “lắt léo” trong quan hệ với các nước nói trên.
PGS Stephen Robert Nagy
(Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, Học giả tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương ở Canada)
(Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, Học giả tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương ở Canada)
Ngô Minh Trí (ghi)