Nguyễn Đình Cống
Quyển sách “Sửa đổi lối làm việc” (SĐLLV) được
Hồ Chí Minh viết năm 1947, lấy bút danh XYZ. Nó được các cơ quan tuyên truyền của
Đảng đánh giá là “cuốn sách giáo khoa có nội dung sâu sắc, toàn diện về giáo dục, rèn luyện
đội ngũ cán bộ cách mạng của Đảng”. Gần đây do đạo đức
của đảng viên thoái hóa quá mức, nhiều người đề nghị đem nó ra dùng như một
phương thuốc thần kỳ. Họ hô hào hãy quay lại với Bác Hồ và SĐLLV (*).
Trước đây tôi đã vài lần tìm hiểu, nghiên
cứu SĐLLV, cũng rút ra được vài bài học bổ ích. Nay xem lại thì cảm nhận được
những điều khác lạ. Khi xem sự thoái hóa đạo dức (không những của nhiều cán bộ mà của phần đông xã hội) là một
bệnh nặng thì SĐLLV chẳng phải là thuốc thích hợp, càng không phải là thuốc thần
kỳ mà chỉ là một loại thuốc ít tác dụng. Tại sao lại như vậy?.
Trước hết phân tích sự ra đời của sách.
Trong bài thơ “Theo chân Bác” Tố Hữu mô tả việc tìm đường cứu nước của Bác
như sau :
Ở trong nước : “ Đã tắt lâu rồi lửa nghĩa quân. Phan Đình Phùng đó, Tống Duy Tân.
Nguyễn Trung Trực lại Hòang Hoa Thám. Đầu dám thay đầu, chân nối chân….Phan Chu
Trinh lạc lối trời Âu. Phan Bội Châu câu thơ dậy sóng. Bạn cùng ai nương bóng
ngoại hầu”.
Trên thế giới : ” Năm Châu thăm thẳm
trời im tiếng. Sách thánh hiền xưa đã Bạc màu. Găng Đi quay lại chiếc xa xưa.
Dệt tầm lòng nhân đựng gió mưa. Nghiệp lớn Tôn Văn vừa dựng đó. Trăm năm tay
lái vững vàng chưa”
Thế rồi Nguyễn Ái Quốc đọc được Luận cương của Lê Nin, trong đó có vài câu
nói đến việc giải phóng các dân tộc thuộc địa. Như người bị đuối nước vớ được
cọc, chưa biết độ vững chắc của nó nhưng cứ ôm chặt cái đã. Như người khát đã
lâu, tìm được nguồn nước, chưa biết nó có chứa chất độc hay không, cứ uống cái
đã. Rồi dần dần nhân ra, cọc chẳng chắc chắn gì, trong nước có độc hại.. Nhưng
đã lỡ ôm nó, uống nó , đành “đâm lao phải theo lao”. Hiểu được thế, nhưng giấu
kín trong lòng, không nói ra cho mọi người biết. Hồ Chí Minh âm thầm tìm cách
khắc phục tai họa tất yếu sẽ xẩy ra..
Biện pháp đầu tiên được nghĩ tới là “đu giây” giữa Đệ Tam Quốc tế và Mỹ vào
thời kỳ 1941 đến 1946. Nhưng rồi do éo le của lịch sử và không thuyết phục được
lực lượng cộng sản trong nước (Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Văn Hoan …)
nên đành phải chọn “nhất biên đảo”, xem Mỹ là tên đế quốc đầu sỏ, là kẻ thù số
một của nhân loại.
Buộc phải theo Đệ Tam QT (mặc dầu nó đã bị Stalin giải tán do sức ép của Mỹ
và Anh), Hồ Chí Minh thấy được một số tác hại của chủ nghĩa duy vật, của đấu
tranh giai cấp và Vô sản chuyên chính với cán bộ xuất thân công nông. Vô sản
chuyên chính tất yếu sẽ sinh ra những thói chuyên quyền, kiêu ngạo, tham nhũng . Độc hại của
Vô sản chuyên chính, của đấu tranh giai cấp sẽ được kết hợp với những yếu kém
của CB công nông tạo thành những tai họa lây lan, Làm sao ngăn ngừa, dập tắt
các tai họa này, Hồ Chí Minh nghĩ ra viết sách SĐLLV. Nhưng rồi những tai họa
không bị dẹp mà ngày càng phát triển, hủy hoại nền tảng văn hóa và đạo đức của
dân tộc.
Tiếp đến bàn
về nội dung.
Sách SĐLLV gồm 6 chương : 1- Phê bình và sửa chữa .
2- Mấy điều kinh nghiệm . 3- Tư cách và đạo đức cách mạng . 4- Vấn đề cán bộ. 5- Cách lãnh đạo. 6- Chống thói ba hoa.
Từng câu,
từng điều trong toàn bộ nội dung đều đúng, phần nhiều đã được đề cập đến từ xưa
và được rút ra từ thực tế. Nhưng cho rằng sách SĐLLV là “cuốn sách giáo khoa có nội dung sâu sắc, toàn
diện về giáo dục…” thì hơi quá. Chỉ với 6 chương nó đã bỏ qua một số
vấn đề khá quan trọng, ví như sự tuyên truyền dối trá, sự tham nhũng quyền lực,
sự kiêu ngạo CS, hoặc như một nhận xét rất cô đọng và xác đáng là : Độc quyền chân lý, áp đặt tư duy, tùy tiện
quy kết. Mặt khác sách đã bỏ qua hoặc cố tình che giầu nguyên nhân cơ bản
sinh ra các tai họa.
Sách cho
rằng những thói hư tật xấu là do bên ngoài thâm nhập vào một số cán bộ, đảng viên
mà không chỉ ra rằng chúng cũng có nguồn gốc từ trong chủ nghĩa. Trước đây rất
phổ biến công thức sau : “Mọi xấu xa là tàn tích của phong kiến đế quốc”
Hồ Chí Minh
đã chọn con đường cứu nước theo chủ nghĩa Mác Lê. Ông đã thấy con đường đó tất
yếu làm sản sinh các tai họa, đó là những phản ứng phụ không cách gì tránh được
( tôi đã viết bài “ Phản ứng phụ của đường lối cộng sản”, công bố vào
tháng 11 năm 2016 ). Viết sách SĐLLV ông
Hồ định ngăn ngừa và khắc phục tai họa,
nhưng rồi cơ bản ông đã thất bại. Sau này các lãnh đạo của Đảng nối tiếp ông,
ra hết Nghị quyết này đến NQ khác nhằm làm trong sạch, củng cố Đảng, hướng dẫn
các cán bộ cao cấp phải nêu gương v.v…, nhưng cũng đều thất bại là chủ yếu.
Có môt con
đường khác có khả năng tránh được nhiều tai họa , đó là từ bỏ vô sản chuyên
chính, thiết lập nền dân chủ phân quyền. Tôi theo dõi nhiều nước văn minh hiện
đại, chưa thấy người ta viết sách để huấn luyện công chức, đảng viên phê bình
và sửa chữa sai lầm, chưa thấy đảng cầm quyền nào ra nghị quyết làm trong sạch
đảng.
Phải chăng
Hồ Chí Minh viết SĐLLV là nhằm chữa những cái sai nhỏ, sinh ra từ một cái sai
lớn hơn nhiều.
Nguyễn Đình Cống