Nguyễn Đức Dân
Xem lại chương trình “Ghế nóng” tôi trả lời nhà đài
HTV9 ngày 06.6.2018, tôi thấy lời lẽ và ý kiến của mình bị cắt bỏ, gọt nhẵn
trơn trun đến mức tôi không còn là tôi nữa. Vậy, xin có đôi lời giải thích lại
là điều cần thiết. Có hai khái niệm cần nói rõ lại.
Thứ nhất, HTV9 hỏi tôi về chuyện “trạm thu giá”,
"giá dịch vụ đào tạo"… là “cách dùng từ trong ngôn ngữ hành chính
nghe trúc trắc quá”? Tôi đáp cách nói này mọi người nghe đều thấy kỳ cục, lạ
tai vì nó không tồn tại trong tiếng Việt. Đây là cách nói do những người có
quyền đặt ra, bịa ra rồi áp đặt vào tiếng Việt, nên “đây không phải là ngôn ngữ
hành chính mà là thứ ngôn ngữ quan quyền; dân gian có câu “muốn nói oan làm
quan mà nói”!
Tôi nêu ví dụ, trước đây ngành công an (hay ngành
giao thông vận tải?) có đưa ra chỉ thị xe phân khối lớn thì phải làm thủ tục
đăng ký và lấy bằng xe máy. Phân khối là một đơn vị đo thể tích hay dung tích.
Trong hình học và trong vật lý làm gì có khái niệm phân khối lớn và phân khối
nhỏ? Thuật ngữ này là sự áp đặt từ ngôn ngữ quan quyền. Nếu có trình độ trung
học cơ sở người ta đã không ra một chỉ thị như vậy. Ví dụ thứ hai, “diễn biến
hòa bình” là một thuật ngữ trung tính, không tích cực mà cũng chẳng tiêu cực,
nhưng trong ngôn từ chính trị chúng ta đã áp đặt ra một thuật ngữ quan quyền
“âm mưu diễn biến hòa bình” để chỉ khái niệm âm mưu lật đổ một chế độ bằng con
đường diễn biến hòa bình. Dịch nguyên văn “âm mưu diễn biến hòa bình” sang
tiếng Anh, Pháp hay Nga thì phải để trong ngoặc kép cụm từ “diễn biến hòa bình”
người ta mới có thể hiểu được. Trong tiếng Việt hiện nay nhiều khái niệm quan
trọng vẫn phải để trong ngoặc kép là một minh chứng cho sự tồn tại của những
thuật ngữ quan quyền nhưng không được xã hội chấp nhận. HTV9 đã gọt đi thuật
ngữ “quan quyền” của tôi và thay bằng thuật ngữ ngôn ngữ hành chính rất chung
chung.
Thứ hai, nếu như tôi gọi “trạm thu giá”, "giá
dịch vụ đào tạo"… là loại thuật ngữ quan quyền thì cách dùng thuật ngữ “tụ
nước” thay cho “nước ngập” lại là một xảo thuật ngôn từ trong phép ngụy biện.
Đó là sự ngụy biện bằng đánh tráo từ ngữ. Dùng những từ ngữ giảm nhẹ tạo ra sự
thay đổi nhận thức xã hội nhẹ nhàng đi. Đây là những xảo thuật thường gặp trongchính
trị, quân sự, ngoại giao và làm ăn kinh tế. Trong những ví dụ tôi nêu bị cắt bỏ
có đoạn sau:
Trong chuyến thăm Việt Nam, Tổng bí thư, Chủ tịch
nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã phát biểu trước Quốc hội Việt Nam như sau: “Láng
giềng thì khó tránh xảy ra va chạm, […] hai bên cần kiên trì, lấy đại cục quan
hệ hai nước làm trọng để xử lý bất đồng; khi đại sự đã được coi trọng thì tiểu
sự sẽ không khó giải quyết” (TT, 7.11.2015). Đây là những xảo ngôn đánh tráo
thuật ngữ. Những hành động như đánh chiếm đảo Gạc Ma; đưa giàn khoan HD981 vào
thềm lục địa Việt Nam; lập ra tấm bản đồ đường lưỡi bò 9 đoạn trên Biển Đông;
bồi đắp, xây dựng những hòn đảo chiếm đóng trái phép thuộc quần đảo Hoàng Sa
của Việt Nam thành những sân bay-căn cứ quân sự…được gọi là những chuyện đại sự
mù mờ. Gây xung đột căng thẳng, xâm lấn chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, phá tàu
đánh cá, xua đuổi ngư dân Việt Nam khỏi vùng biển Việt Nam… đã được chuyển
thành xảo ngôn “va chạm” nghĩa đã giảm nhẹ hẳn đi và ám chỉ rằng đó là “chuyện
nhỏ” (tiểu sự).
Đáng tiếc là hai khái niệm cốt lõi ngôn ngữ quan
quyền và phép ngụy biện bằng xảo thuật đánh tráo từ ngữ đã bị cắt bỏ./.