Nguồn: Theo Blog Đào Hiếu
Ngay cả khi có cây gậy kề bên,
cũng ít khi nào người nhà để ông đi một mình. *Bọ Lập, tức nhà
văn Nguyễn Quang Lập, một trong những nhà văn hiếm hoi của “bên thắng cuộc” mà
tôi giữ quan hệ với tình thương mến như đối với một nhân sĩ. Ngoài việc viết
xuống, có lẽ chất giang hồ trong con người Bọ Lập còn khiến cho công việc quan
sát cuộc sống của ông trở nên tự do, đa chiều hơn, chia sẻ hơn.
Tôi nhớ đến cây gậy của ông, với
dáng đi khập khiễng và nụ cười đầy sảng khoái. Những ngày tháng cuối cùng mà
người Việt còn vượt thoát được những hàng rào công an chằng chịt để xuống đường
chống Trung Quốc đưa giàn khoan xâm lấn trên biển, Bọ Lập hăm hở đi từ nhà ở
Thảo Điền đến trung tâm Sài Gòn rất sớm. Đoàn người sải bước quá, bỏ quên lão
già ở sau. Thậm chí bạn bè cũng không ai đợi. Cuối buổi, Bọ Lập chống gậy khập
khiễng đi về một mình, vừa cười ha hả, vừa mắng “mấy thằng không ra gì, ỷ chân
khoẻ đi nhanh, bỏ tau ở lại một mình”.
Những người biết Bọ Lập, ai cũng
nhớ rằng các rắc rối đến với ông rất sớm, từ đầu thập niên 2000, chẳng hạn như
từ kịch bản phim “Không có Eva”. Hội đồng duyệt do bà Nguyễn Thị Hồng Ngát chủ
trì đã phê không duyệt cho kịch bản này được dựng thành phim vì cho rằng tác
giả đã mô tả một khung cảnh đời quá u tối và bi quan. Chuyện kể này nhằm để làm
rõ lời bàn tán của rất nhiều người rằng Bọ Lập khôn ngoan, gần đây chọn một
phương thức phản kháng để “hợp thời”.
Khi tôi viết những dòng này, Bọ
Lập với căn bệnh tiểu đường có thể đang nằm đâu đó trong phòng tạm giam, lạnh
lẽo và không thể tiện nghi như ở nhà của ông. Tôi từng chăm sóc mẹ mình nhiều
ngày. Bà bị bệnh tiểu đường nặng và chân rất yếu. Ngay cả khi chống gậy vẫn
phải có người trông. Ở trong phòng tạm giam đó, tôi ngẫm nghĩ, giống như mẹ
tôi, rằng ai sẽ giúp cho Bọ Lập đi vệ sinh, ngay cả khi ông có cây gậy quen
thuộc của mình.
Hồi giữa năm nay, Bọ Lập gọi tôi
ra quán. Ông sợ tôi không đến vì biết rõ tính tôi không thích đám đông, nên gọi
bắt nhà thơ Đỗ Trung Quân làm cam kết phải đưa tôi ra cho bằng được. Anh Quân
gọi, mắng “thằng quỷ, mày làm gì mà để cho ông Lập ép cả tao”. Lý do của buổi
gặp mặt đó, chỉ là cớ để ông nhắc cho tôi biết rằng có “nhiều người quan trọng”
khó chịu mấy bài phóng sự về bạo loạn ở Bình Dương của tôi. Khi đưa bài của tôi
lên blog Quê Choa, ông nhận được điện thoại giọng lạnh lùng, bảo phải tháo
xuống ngay nếu không muốn gặp rắc rối. Dặn tôi cẩn thận rồi lại dúi cho mấy cuốn
sách của ông đã ký tặng sẳn. Bọ Lập ra về – cũng dáng đi khập khiễng và cây gậy
ấy.
Trang blog Quê Choa đem lại cho
ông không ít phiền phức. Trước khi vào phòng tạm giam theo lệnh chính thức của
công an, Bọ Lập cũng đã làm quen với một sự giam hãm không tuyên bố từ rất lâu
trước đó. Các mục viết thường xuyên của ông trên báo nhà nước đột nhiên bị cắt
bỏ, thôi không cho cộng tác nữa. Các nơi làm việc bỗng lơ là và mất dần một
cách khó hiểu. Nhà văn Thuỳ Linh ở Hà Nội kể rằng các kịch bản có tên tác giả
Nguyễn Quang Lập bị từ chối liên tục. Đến mức, chị phải khuyên rằng nếu chỉ để
làm nghề, thôi thì Bọ Lập thử lấy tên khác xem. Quả nhiên, kịch bản mang tên vô
danh tiểu tốt nào đó thì lại được duyệt ào ào.
Trước và sau khi Bọ Lập bị bắt,
không khí văn nghệ Việt Nam nói chung, và Sài Gòn nói riêng, mỗi lúc một căng
thẳng. Những người bị bắt dù không lạ nhưng vẫn làm cho buổi cơm chiều của giới
trí thức bị thảng thốt, ngàn ngạt. Đã có lúc tin đồn trên mạng bảo rằng có một
danh sách đang được countdown từng ngày. Mọi người kháo nhau và cười rất kiêu
bạc rằng Solzhenitsyn mô tả Quần đảo Gulag và nơi này không khác nhau là mấy.
“Nghe đồn cái phòng để sẳn đề tên tui, vừa thay bảng tên ông đó nghe”, Đỗ Trung
Quân cứ hay trêu Huỳnh Ngọc Chênh theo kiểu đó.
Những lúc như vậy Bọ Lập lại cười
ha hả và nâng ly bia. Trang blog của ông vẫn là một trong những nơi mà hàng
chục ngàn người tìm đến mỗi ngày, sức hút không thua gì một tờ báo tiền tỉ của
nhà nước, nhưng lại rất gần gũi vì chỉ đưa những gì con người muốn nói với nhau,
chia sẻ với nhau. Được và mất thật mong manh, nên đâu có gì quan trọng nữa.
Một ngày sau khi Bọ Lập bị tạm
giam, có bài báo đánh với theo ông già đi không vững. Người viết nặc danh ghi
rằng Bọ Lập là một nhà văn không có phẩm hạnh khi dám chỉ trích tổng bí thư.
Tôi thì chỉ nghĩ rằng rất nhiều các nhà văn trên toàn thế giới xã hội chủ nghĩa
luôn ca ngợi các tổng bí thư, cũng không có mấy ai trong số họ giới thiệu được
chút phẩm hạnh nào của mình. Bọ Lập chắc cũng không màng loại phẩm hạnh đó.
Bao giờ thì Bọ Lập quay về nhỉ?
Khi biết tin Bọ Lập bị bắt, tôi lại nhớ Việt Khang, Trần Vũ Anh Bình… Lẽ nào
con người hát và viết, nói điều mình nghĩ lại có thể là tội phạm? Hơn nữa, đó
lại là những con người yêu nước. Buổi chiều dừng chân trú cơn mưa ở vỉa hè,
chợt thấy nơi đó bày bán những cây gậy bằng tre. Tôi nhìn địa chỉ và ghi lại.
Biết đâu Bọ Lập khi bước ra, ông vẫn cần một cây gậy mới để đi cùng, trong vòng
vây thương mến của mọi người chào đón ông.
Nhạc sĩ TUẤN KHANH