"Ông Francesco Checchi, cố vấn Cơ
quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên Hiệp Quốc khu vực Đông Nam Á cho rằng cần có các luật và quy định
để tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội vào quá trình ra các quyết
định, phân bổ ngân sách, theo dõi sự thực thi của các chính sách… Nhiều nước
trên thế giới đã áp dụng điều này, kể cả cấp độ phường, xã. Các DN, tổ chức, cá
nhân đều có tiếng nói trong quá trình đưa ra quyết sách tại địa phương, giám
sát thực thi pháp luật, ngân sách được sử dụng ra sao. Người dân cần được minh
bạch thông tin và tiếp cận. Chính phủ, cơ quan nhà nước phải công bố thông tin
về thu chi, dự án, công khai hóa thủ tục hành chính… khi đó công tác PCTN sẽ có
hiệu quả hơn."
Chính phủ Việt Nam muốn trao đổi với các thành viên APEC về
thúc đẩy sự tham gia cộng đồng doanh nghiệp, của người dân vào việc phòng chống
tham nhũng
Ngày 18-2, tại TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, Diễn đàn Hợp
tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) 2017 chính thức khai mạc với 7 hội
thảo quan trọng. Trong đó, hội thảo về nâng cao sự tham gia của xã hội vào hoạt
động chống tham nhũng do Thanh tra Chính phủ chủ trì đã thu hút nhiều đại biểu
tham gia. Hội thảo đưa ra nhiều biện pháp nhằm phòng chống tham nhũng (PCTN) và
minh bạch hóa trong bộ máy nhà nước, các tổ chức, doanh nghiệp (DN).
Bị kìm hãm vì phí “bôi trơn”
Ông Phan Văn Sáu, Tổng Thanh tra Chính phủ, đánh giá tham
nhũng là một tội phạm không biên giới. Công ước Liên Hiệp Quốc về PCTN đã khẳng
định tính nghiêm trọng mà tham nhũng gây ra có thể đe dọa sự ổn định an ninh xã
hội; xâm phạm các thể chế và các giá trị dân chủ, đạo đức, công lý; cản trở sự
phát triển bền vững là nguyên tắc của nhà nước pháp quyền. “Chính phủ Việt Nam coi
tham nhũng là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của chế độ. Công tác
PCTN là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, thường xuyên và cấp bách, khó khăn, phức
tạp, lâu dài” - ông Sáu khẳng định.
Theo ông Sáu, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu đầy
sôi động hiện nay, tham nhũng còn liên kết với các tội phạm khác, đặc biệt là
tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, tội phạm kinh tế, rửa tiền, làm thất thoát
và sử dụng sai trái một phần nguồn lực của các quốc gia. Qua đó, tham nhũng gây
thiệt hại nghiêm trọng cho ổn định chính trị, phát triển bền vững, làm cạn kiệt
nguồn đầu tư nội địa, làm giảm đáng kể các dòng vốn đầu tư trực tiếp của nước
ngoài.
 |
| Các đại biểu thảo luận xung quanh việc phòng chống tham nhũng góp phần lành mạnh hóa nền kinh tế |
Tham nhũng không chỉ gây trở ngại cho kinh tế vĩ mô mà còn
kìm hãm các hoạt động của DN nhỏ lẻ, năng lực cạnh tranh của quốc gia. Hàng hóa
bị suy giảm vì chi phí cao do các thủ đoạn, thủ tục rối rắm, chi phí thủ tục
“bôi trơn”.
Theo Thanh tra Chính phủ, từ đây đến hết năm, cơ quan này sẽ
tiếp tục tổ chức các cuộc họp đặc trách về PCTN của APEC 2017. Việt Nam đưa ra
sáng kiến mới chính là thúc đẩy vai trò của người dân, DN, gắn với mục tiêu
quan trọng của APEC là tự do hóa thương mại đầu tư. Điều này giúp cho môi
trường kinh doanh được minh bạch, lành mạnh.
Chính phủ Việt Nam muốn trao đổi với các thành viên APEC về
thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng DN, của người dân vào việc PCTN. Bên cạnh đó
còn có nhiều cuộc họp trao đổi sâu thêm về thu hồi tài sản tham nhũng, chống buôn
lậu, rửa tiền… đây là những vấn đề mà nhiều năm nay các quốc gia thành viên
quan tâm, trao đổi với nhau.
Biện pháp chưa đủ mạnh
Theo ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ,
ngay trong phiên đầu tiên, hội thảo đã có 12 tham luận của các nước thành viên.
Những tham luận này giúp các thành viên APEC có cái nhìn tổng quan về các nỗ
lực nhằm góp phần đẩy lùi tham nhũng, thúc đẩy phát triển nền kinh tế lành
mạnh, liêm chính.
Đại diện Thái Lan cho biết ở nước này, chính phủ tổ chức
rộng rãi trên toàn quốc cho phép người dân đánh giá độ liêm chính của các cơ
quan công quyền. Cho phép người dân bỏ phiếu tín nhiệm của họ đến từng cơ quan
nhà nước cụ thể.
Ông Jeong Jeachang, đại diện Hàn Quốc, đưa ra một ví dụ rất
mạnh mẽ, hiệu quả từ Hàn Quốc được nhiều đại biểu đánh giá cao là việc bảo vệ
người tố cáo. Theo đó, ở nước này, nếu người dân tố cáo tham nhũng bị trả thù,
mất việc thì cơ quan chống tham nhũng sẽ tham gia kết luận về việc đó. Nếu
người dân tố cáo đúng thì DN, cơ quan nhà nước phải phục hồi công việc cho
người tố cáo. Cơ quan này tiếp tục giám sát, bảo vệ người tố cáo chống lại hành
động trù dập, chuyển việc…
Ông Thanh cho rằng Việt Nam đã thi hành Luật PCTN hơn 10 năm
nhưng kết quả đạt được vẫn chưa như mong đợi nên cần tiếp tục tham vấn những giải
pháp tốt, kinh nghiệm tốt từ các nước để áp dụng. “Theo tôi, đó là một giải
pháp hữu hiệu để chống lại sự trả thù về mặt việc làm. Bên cạnh đó, cơ quan
công an sẽ có trách nhiệm bảo vệ người tố cáo chống lại sự đe dọa về tính mạng,
sức khỏe. Ở Việt Nam, quy định hiện nay vẫn chưa đủ mạnh để bảo vệ người tố
cáo. Chúng tôi sẽ tiếp thu các ý kiến này” - ông Thanh cho biết.
Theo chương trình, hội nghị tổng thể đầu tiên của APEC 2017
với 56 cuộc họp, hội thảo, đối thoại… của 38 ủy ban và nhóm công tác APEC trên
nhiều lĩnh vực khác nhau sẽ diễn ra từ ngày 18-2 đến 3-3.
Hoan nghênh ý kiến của Việt Nam
Đại diện Cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên
Hiệp Quốc khu vực Đông Nam Á hoan nghênh ý kiến của Việt Nam trong việc nâng
cao vai trò của DN, người dân vào công tác PCTN. Trong bối cảnh hiện nay, PCTN
không chỉ là nhiệm vụ của riêng nhà nước, chính phủ mà của toàn xã hội. Trong
đó, người dân, các tổ chức chính trị - xã hội, các DN, cơ quan truyền thông là
những nhân tố góp phần quan trọng trong việc phát hiện và đấu tranh chống lại
mọi dạng thức của loại tội phạm này.
Công khai, minh bạch mới phát triển
Về việc PCTN ở Việt Nam, ông Francesco Checchi, cố vấn Cơ
quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên Hiệp Quốc khu vực Đông Nam Á, nói:
“Hôm nay, chúng ta ngồi với nhau lắng nghe nhiều diễn giả từ các cơ quan PCTN,
các mạng lưới của các tổ chức tư nhân, xã hội dân sự của các nền kinh tế thành
viên APEC. Điều này thể hiện sự cởi mở của Chính phủ Việt Nam trong công tác
PCTN cũng như tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội, người dân tham gia
vào điều này. Tôi cho rằng điều này thể hiện Chính phủ Việt Nam không sợ khi
gặp phải sự phê bình. Phê bình cũng là động lực để phát triển. Có thể nói, Việt
Nam mong muốn có cuộc thảo luận thẳng thắn, trung thực để làm thế nào thúc đẩy
việc PCTN trong thời gian tới. Đó là dấu hiệu tích cực”.
Ông Francesco Checchi cho rằng cần có các luật và quy định
để tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội vào quá trình ra các quyết
định, phân bổ ngân sách, theo dõi sự thực thi của các chính sách… Nhiều nước
trên thế giới đã áp dụng điều này, kể cả cấp độ phường, xã. Các DN, tổ chức, cá
nhân đều có tiếng nói trong quá trình đưa ra quyết sách tại địa phương, giám
sát thực thi pháp luật, ngân sách được sử dụng ra sao. Người dân cần được minh
bạch thông tin và tiếp cận. Chính phủ, cơ quan nhà nước phải công bố thông tin
về thu chi, dự án, công khai hóa thủ tục hành chính… khi đó công tác PCTN sẽ có
hiệu quả hơn.
Ở một số nước đã thực hiện công khai tài sản của công chức
cho người dân. Tuy nhiên, để áp dụng được điều này, phải lưu ý về quyền riêng
tư và an ninh an toàn. Do đó, phải có quy định để bảo đảm các quyền này không
bị xâm phạm. Philippines đã yêu cầu các công chức có chức vụ cao phải kê khai
tài sản, tổng tài sản cho người dân được biết nhưng không nêu rõ số tài sản này
ở đâu. Bên cạnh đó, phải có bộ phận giám sát bảo đảm việc kê khai đúng, nếu
phát sinh phải kê thêm chứ không phải “quên”. Phải kê khai tài sản nhưng tập
trung ở một số người giữ các vị trí nhạy cảm, dễ tham nhũng.
Việc đưa ra những quyết định, quy định có lợi cho một nhóm
người là vấn đề phức tạp xảy ra ở nhiều nước. Đây có thể hiểu là những xung đột
lợi ích của một nhóm lợi ích, công ty hoặc một cá nhân với lợi ích của cái
chung, của xã hội, nhà nước mà nhóm lợi ích này có quan hệ gần gũi với cơ quan,
cá nhân quan chức. Cần hoàn thiện thể chế pháp luật, chế tài để xử lý. Như việc
trước khi bổ nhiệm một cá nhân lên vị trí có quyền lực, dễ tham nhũng thì phải
công khai tài sản, cổ phiếu nắm giữ ở DN… Cơ quan thực thi pháp luật không chỉ
biết rằng người đó có tài sản mà phải có khả năng phân tích xem người này có vị
trí, vai trò ảnh hưởng như thế nào đối với một ngành nhất định hay không? Như
một số người có quyền quyết định đưa ra một chính sách thầu có lợi cho nhóm
công ty của họ chẳng hạn.
Cần có chính sách ngăn cản việc xung đột lợi ích này bằng
quy định cụ thể, như người đó không được giữ vị trí, ra các quyết định có lợi
liên quan đến lợi ích nhóm.
Các nước ở châu Âu có những quy định chặt chẽ về việc ban
hành các chính sách, quản lý chính sách và đủ thông tin để giám sát thực hiện
các chính sách. Vấn đề cốt yếu ai sẽ là người chịu trách nhiệm giám sát việc
xung đột lợi ích nhóm này? Có thể trong ngành nhỏ, công ty có thể cử ban thanh
tra chịu trách nhiệm về điều này nhưng ở tính chất quốc gia thì nhiệm vụ này
phải có một cơ quan độc lập.
Bài và ảnh: Kỳ Nam
Nguồn: Theo NLĐ