Hồng Vân
Không có tuyên bố chung nào được đưa ra ngoài tuyên bố về khí hậu sau
chuyến công du Mỹ, sứ mệnh xây dựng quan hệ cường quốc kiểu mới của ông Tập lần
này trở nên bất khả thi.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đứng cạnh Tổng thống Mỹ Barack Obama khi cùng chứng kiến nghi thức chào mừng của Nhà Trắng. Ảnh: Reuters |
Chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch Tập hồi cuối tháng trước cho thấy Washington
vẫn chưa thể chấp nhận tầm nhìn của ông Tập về một mối quan hệ cường quốc kiểu
mới giữa hai nước, Nikkei Asian Review nhận định.
Mặc dù truyền thông nhà nước Trung Quốc ra sức tô đậm những thành quả nổi
bật của ông Tập trong chuyến thăm, chính quyền Tổng thống Barack Obama vẫn hờ
hững.
"Dù đây là chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của ông Tập đến Mỹ nhưng
không có một tuyên bố chung toàn diện Mỹ - Trung nào được đưa ra", một nhà
phân tích chính trị ở Bắc Kinh nhận xét và thêm rằng điều này là "bất
thường".
Với tình hình căng thẳng hiện nay giữa hai nước, nhà phân tích trên cho
rằng ngay từ đầu khả năng đôi bên đưa ra một tuyên bố chung như vậy là rất nhỏ
bé. Chuyến công du bị bao phủ bởi những bất đồng sâu sắc về các chính sách của
Bắc Kinh liên quan đến Biển Đông, tình hình bất ổn của kinh tế Trung Quốc, cũng
như các cáo buộc về việc tin tặc nước này tấn công mạng nhiều cơ sở của chính
quyền Mỹ.
Chỉ có một tài liệu quan trọng duy nhất mà hai chính phủ cùng đưa ra trong
sự kiện lần này đó là tuyên bố chung về biến đổi khí hậu. Đây là bằng chứng
phản ánh những cuộc gặp cấp cao Mỹ - Trung thực sự không tạo ra kết quả rõ
ràng.
Thông tin trái ngược
Khi Tổng thống Obama và Chủ tịch Tập gặp gỡ báo chí sau cuộc hội đàm ngày
25/9, Nhà Trắng đã công bố bản tóm tắt nội dung thảo luận giữa hai nhà lãnh
đạo. 7 tiếng sau, hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Xinhua cũng đăng bản tin liệt kê danh sách "các kết quả" đạt được trong
chuyến thăm của ông Tập. Tuy nhiên, các bản tường trình này cứ như đang nói về
hai sự kiện khác nhau.
Điểm đầu tiên trong danh sách kết quả đạt được mà Xinhua đề cập là "mô hình mới về mối quan hệ nước lớn giữa Trung Quốc và
Mỹ", thể hiện nỗ lực của ông Tập trong cuộc họp báo với Obama khi nhấn mạnh
rằng hợp tác song phương cần hướng đến mô hình như vậy.
Song, bản tóm tắt thông tin của Nhà Trắng chỉ khẳng định Bắc Kinh và
Washington nhất trí hợp tác hướng đến quản lý các bất đồng giữa hai nước và
không có dòng nào đề cập tới "quan hệ cường quốc" hay "mô hình
mới".
Theo Nikkei Asian Review, Mỹ kiên quyết từ
chối đưa các cụm từ này vào những tài liệu chính thức vì làm vậy là đồng nghĩa
với việc công nhận những hành động mà Trung Quốc thực hiện bấy lâu nay nhằm
thay đổi nguyên trạng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Dù vậy, Bắc Kinh dường như vẫn sẽ tiếp tục kiên trì với gợi ý rằng hai quốc
gia nên dẫn dắt thế giới với vị thế ngang bằng và không ngáng trở nhau bởi nếu
không, mỗi bên sẽ làm đối phương mất thể diện. Ý tưởng hai siêu cường cùng tồn
tại này đi liền với cam kết hiện thực hóa giấc mơ "phục hưng vĩ đại của
dân tộc Trung Quốc" mà ông Tập theo đuổi.
Ông Tập lần đầu nêu lên mong muốn định nghĩa lại mối quan hệ Mỹ - Trung của
mình từ hồi tháng 6/2013 khi Chủ tịch Trung Quốc gặp Tổng thống Mỹ tại Palm
Springs, bang California. Có lẽ để mở đường cho việc thiết lập lại tính chất
mối quan hệ, ông Tập tuyên bố rằng "Thái Bình Dương đủ rộng để dung nạp cả
hai nước lớn Mỹ và Trung Quốc".
Giới chuyên gia đánh giá, ý tứ trong thông điệp của ông Tập là Trung Quốc
nay đã vươn lên trở thành một thế lực kinh tế và quân sự hàng đầu, có quyền
thống lĩnh nửa tây Thái Bình Dương. Dù được che đậy bằng những từ ngữ thân
thiện, phát ngôn của ông vẽ nên một tương lai mà ở đó Trung Quốc bắt đầu đẩy
mạnh các hành động thách thức ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực, chí ít là nhằm
chấm dứt việc các lực lượng quân sự Washington tiếp cận vùng biển và không phận
Thái Bình Dương một cách thoải mái.
Nhà Trắng ban đầu có vẻ không hoàn toàn phản đối cách tiếp cận mà lãnh đạo
Trung Quốc đưa ra. Tháng 11/2013, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Susan Rice thực sự
dùng đến cụm từ "mô hình mới" để miêu tả quan hệ Mỹ - Trung. Song,
việc Bắc Kinh bất ngờ thiết lập vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông
chính là hồi chuông cảnh tỉnh đối với Washington. Kể từ đó, Mỹ hạn chế đề cập
tới khái niệm "quan hệ cường quốc kiểu mới với Trung Quốc".
Trong cuộc gặp với Tổng thống Obama ở The Hague, Hà Lan, hồi tháng ba năm
ngoái, ông Tập một lần nữa nhắc tới mối quan hệ như vậy với Mỹ nhưng ông Obama
né tránh chủ đề này.
Phản tác dụng
Thông thường, chính phủ các nước tránh nhấn mạnh những điều mà các nhà lãnh
đạo không đồng thuận. Tuy nhiên, bản danh sách kết quả thu được trong chuyến
thăm Mỹ của ông Tập mà Xinhua nêu ra cho thấy Trung Quốc có lẽ không
ngại ngần thực hiện điều này. Bắc Kinh không chỉ xem "mô hình mới về quan
hệ nước lớn" là kết quả đạt được mà còn đưa nó lên đầu tiên trong bản danh
sách.
Theo quan sát viên Katsuji Nakazawa, đây là cách chính phủ Trung Quốc uốn
nắn đường hướng ngoại giao phù hợp với các mối quan tâm trong nước. Nhưng, đằng
sau những lời lẽ hùng hồn và các bản tin sôi nổi của truyền thông nhà nước, vẫn
tồn tại những lời xì xào bàn tán quanh thành quả hoạt động ngoại giao của ông
Tập.
Năm 2011, chủ tịch Trung Quốc khi đó là ông Hồ Cẩm Đào thăm Mỹ và gặp Tổng
thống Obama. Hai ông đã ra tuyên bố chung sau các cuộc gặp cấp cao. Người tiền
nhiệm của ông Hồ, ông Giang Trạch Dân cũng thực hiện chuyến công du cấp nhà
nước đến Mỹ vào năm 1997 và cũng ra tuyên bố chung Mỹ - Trung.
"Xét trên khía cạnh này, ông Tập vẫn chưa thể sánh ngang với thành
tích ngoại giao của hai người tiền nhiệm. Đó là điểm đáng ngại", một nhà
phân tích chính trị Trung Quốc nhận xét.
Cho tới thời kỳ ông Hồ Cẩm Đào, Trung Quốc vẫn áp dụng chiến thuật ngoại
giao "náu mình chờ thời" do ông Đặng Tiểu Bình khởi xướng. Chủ tịch
Tập thì khác, ông đã dẹp bỏ lối tư duy này và bắt đầu gây áp lực lên Mỹ bằng
các chính sách lãnh thổ mang tính khiêu khích. Nhưng việc không có tuyên bố chung
trong cuộc gặp cấp cao Mỹ - Trung vừa qua có thể là dấu hiệu cho thấy cách tiếp
cận cứng rắn của ông đang phản tác dụng.
Ông Tập có thể sẽ nắm quyền lãnh đạo Trung Quốc đến năm 2023. Trái lại, ông
Obama thì chuẩn bị rời Nhà Trắng vào tháng 1/2017. Chính vì thế, Chủ tịch Tập
trong thời gian sắp tới nhiều khả năng sẽ không từ bỏ các mục tiêu tham vọng và
những chiến thuật hung hăng của mình. Ông sẽ thúc ép tổng thống Mỹ kế tiếp đưa
ra một tuyên bố chung đề cập đến "mô hình mới", ghi nhận sức mạnh của
Trung Quốc ngang bằng với Mỹ, chuyên gia bình luận.
Hồng Vân
Nguồn: Theo Tuần Việt Nam