 |
| "Hoàng đế đỏ" Tập Cận Bình tại Berlin ngày 05/07/2017. REUTERS/Fabrizio Bensch |
Trong bài
trả lời phỏng vấn báo Le Figaro hôm nay 24/04/2018, David Shambaugh, một
trong những chuyên gia Mỹ giỏi nhất về Trung Quốc, tỏ ra lo ngại về việc đảng
Cộng Sản toàn quyền khống chế xã hội, đồng thời cảnh báo về nguy cơ xảy ra
chiến tranh với Đài Loan.
Ông David
Shambaugh, giáo sư khoa học chính trị ở George Washington University là tác giả
của nhiều cuốn sách về Trung Quốc. Năm 2015, ông đã gây tranh cãi khi cho đăng
một bài báo trên Wall Street Journal, dự báo sự suy tàn của chế độ cộng
sản Trung Quốc.
Nay Tập Cận
Bình đã nắm trọn quyền lực chính trị chưa từng thấy, với nhiệm kỳ trọn đời qua
việc sửa đổi Hiến Pháp hồi tháng Ba. Tân hoàng đế đỏ nay thách thức Donald
Trump, giương móng vuốt đe dọa châu Á. Từ Washington, giáo sư Shambaugh phân
tích cho đặc phái viên Le Figaro về sự đảo lộn nhanh chóng đã gây bất
ngờ cho nhiều chuyên gia.
Ông có ngạc
nhiên về sự tập trung quyền lực vào tay Tập Cận Bình ?
Tôi ngạc
nhiên về việc tập trung hóa và cá nhân hóa quyền lực. Tập Cận Bình đã đưa Trung
Quốc quay lại với chế độ chúa tể thời Mao Trạch Đông. Quá trình định chế hóa
dần dần mà chúng ta đã chứng kiến trong những thập niên gần đây đã bị một con
người duy nhất xóa bỏ. Ông Tập lập ra nhiều ủy ban mà ông là lãnh đạo, phải báo
cáo trực tiếp cho ông. Tư tưởng Tập Cận Bình thì được ghi vào Hiến Pháp. Thật
là đáng sợ !
Ông ta có
thể tiến xa hơn không ?
Việc sùng
bái cá nhân lãnh tụ, vốn đã nặng nề, sẽ còn đi xa hơn nữa. Tập Cận Bình đã trở
thành "người cầm lái vĩ đại", người lãnh đạo dân tộc, nhưng vẫn chưa
được thần thánh hóa như Mao. Trái với thời kỳ Cách mạng văn hóa, vẫn còn có các
định chế, nhưng bị Tập thống trị.
Có thể giải
thích như thế nào về việc nắm trọn quyền lực như vậy ?
Tập Cận Bình
tìm tòi trong mô hình xô-viết. Ông ta có tầm nhìn, biết sẽ đi đến đâu, và muốn
rằng bộ máy cũng tuân theo răm rắp. Ông coi Đảng như là quân đội. Tập không tin
vào sự đa dạng, nhưng vào sự tập trung hóa để đạt được mục tiêu. Ông ta muốn
đưa Trung Quốc đi theo kiểu mẫu Liên Xô thập niên 50 và 60, khi cha của ông là
Tập Trọng Huân (Xi Zhongsun, phó thủ tướng bị Mao thanh trừng năm 1962) còn nắm
quyền.
Ông Tập muốn
đi đến đâu, và mục tiêu của ông là gì ?
Tập Cận Bình
rất tự tin vào bản thân và về Trung Quốc. Ông nghiên cứu kỹ tình hình quốc tế,
và nhìn thấy cơ hội mang tính chiến lược. Tập theo dân tộc chủ nghĩa. Trong kỳ
họp Quốc Hội mùa thu vừa rồi, ông tuyên bố rằng Trung Quốc là một cường quốc và
cần phải được thế giới tôn trọng. Tập Cận Bình thúc đẩy một chính sách đối
ngoại mang tính bành trướng, bằng chứng là chính sách Con đường tơ lụa mới, với
việc tăng cường quân sự và nâng tầm nền kinh tế.
Ông có nghĩ
là Tập Cận Bình sẽ ra tay đối với Đài Loan ?
Nguy cơ là
khá cao. Tập Cận Bình muốn đẩy Đài Loan vào cái thế phải đầu hàng. Ông ta vận
dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế, hạn chế đầu tư, du lịch, đồng thời siết
chặt gọng kềm ngoại giao đối với đảo quốc này.
Hoa Kỳ sẽ
làm gì ?
John Bolton,
tân cố vấn an ninh của tổng thống Donald Trump là một người bạn của Đài Loan.
Tôi dự đoán rằng ông ấy sẽ thách thức Trung Quốc. Ông Bolton có khả năng dẫm
lên các lằn ranh đỏ mà Bắc Kinh vạch ra - chủ yếu là đe dọa sẽ hành động nếu
các chiến hạm Mỹ thăm Đài Loan, hoặc hợp tác quân sự. John Bolton sẽ cho Tập
Cận Bình thấy là ông ta đã lầm to. Quý vị cứ theo dõi hồ sơ này đi, trong tương
lai sẽ bùng nổ đó !
Còn Biển
Đông, một bất đồng khác với Washington thì sao ?
Trung Quốc
đã xây dựng được các đảo nhân tạo tại Biển Đông, và sẽ không thối lui. Cuộc
chơi đã kết thúc. Tuy nhiên tính biến động của hồ sơ Đài Loan chưa được đánh
giá đúng mức. Tôi rất quan ngại.
Ông phân
tích như thế nào về chuyến viếng thăm Bắc Kinh của Kim Jong Un, theo lời mời
của Tập Cận Bình ?
Trung Quốc
lo cho lợi ích của bản thân mình, không muốn bị gạt ra ngoài lề tiến trình. Tuy
nhiên Tập Cận Bình và Kim Jong Un không phải là một « cặp đôi » hạnh phúc.
Ông có cho
rằng chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ xảy ra ? Ai sẽ thiệt
hại nhiều hơn ?
Bắc Kinh sẽ
trả đũa, nhưng tôi không tin rằng sẽ leo thang. Trung Quốc sẽ bị thiệt nhiều hơn
Hoa Kỳ, vì rất cần xuất khẩu được hàng hóa để duy trì tăng trưởng. Một cuộc
xung đột sẽ làm yếu đi khả năng nâng cấp nền kinh tế của Trung Quốc, do chính
quyền bị buộc phải dùng ngân sách để hỗ trợ cho việc làm và tăng trưởng để bù
đắp lại các thị trường bị mất, thay vì nhắm vào chất lượng.
Tôi không
cho rằng các tập đoàn đa quốc gia Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nhiều. Tình hình của các
công ty ngoại quốc tại Trung Quốc đã xấu rồi, khó thể tệ hại hơn nữa. Thị
trường Trung Quốc là một giấc mơ từ một thế kỷ qua, và vẫn sẽ là một giấc mơ !
Nhưng một cuộc xung đột sẽ không dẫn đến việc nền kinh tế Trung Quốc bị sụp đổ,
vì dựa trên những cơ sở vững chắc. Bắc Kinh có thể bù đắp được những thiệt hại
nội bộ, và nếu cần thiết thì đóng cửa với thế giới.
Hồi năm
2015, ông dự báo rằng chế độ Trung Quốc sẽ suy sụp. Ông đã lầm lẫn chăng ?
Từ ngữ được
dùng làm tít là « crack up » (sụp đổ), là chọn lựa của các biên tập viên
Wall Street Journal. Tôi chưa bao giờ dự báo chế độ Trung Quốc sẽ «
sụp đổ », nhưng là sự « suy tàn » chậm chạp của nó, và giờ đây tôi
vẫn nhấn mạnh như thế. Hệ thống ấy sẽ không sụp đổ, nhưng Trung Quốc không mạnh
như người ta vẫn tưởng.
Tôi rất ấn
tượng trước nghịch lý : giữa sự tự tin của Tập Cận Bình trong đối ngoại, và sự
hoang tưởng của ông ta trong đối nội – mà ông xử sự theo cách phòng ngự. Ông
Tập bị ám ảnh bởi sự sụp đổ của Liên Xô cũ. Ông ta gây áp lực lên chế độ, với
các vụ thanh trừng và chiến dịch chống tham nhũng, gây rất nhiều bất bình.
Chúng ta không nghe thấy những tiếng nói phản biện, nhưng những tiếng nói này
thực sự hiện diện. Tôi dự đoán Trung Quốc sẽ suy tàn trong mười, hoặc hai mươi
năm nữa.
Hai mươi năm
tới, Tập Cận Bình vẫn còn đó ?
Vâng, có lẽ
thế.
Người ta đã
chứng kiến việc đàn áp tàn bạo tất cả những tiếng nói đối lập. Xã hội Trung
Quốc còn chấp nhận tình trạng này bao lâu nữa ?
Đó là một
câu hỏi quan trọng. Trung Quốc là một xã hội chất chứa đầy xung đột, bất bình
đẳng tột độ và những thách thức dân số quan trọng, trong đó có tình trạng lão
hóa. Tôi cảm thấy một xã hội không thể chấp nhận sống vĩnh viễn trong một Nhà
nước toàn trị. Người Trung Quốc chẳng phải là ngu. Họ sẽ rời khỏi đất nước. Sự
tính toán của Đảng là phải dựa dẫm vào chủ nghĩa dân tộc.