Tô Văn Trường
 |
| Tô Văn Trường |
Dự án nhà máy giấy và bột giấy này của một tập đoàn Trung Quốc, dự kiến
triển khai tại KCN Nam Đình Vũ (Hải Phòng). Độc tố thải ra trong quá trình sản
xuất sẽ "giết" môi trường rất nhanh.
Trong khi mới đây, hôm 24-6, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lúc chủ trì hội
nghị trực tuyến toàn quốc về bảo vệ môi trường đã khẳng định trước toàn dân rất
mạnh mẽ "kiên quyết không vì phát triển kinh tế mà đánh đổi môi
trường" thì thật ngạc nhiên và khó hiểu, chiều 5-7, lãnh đạo TP Hải Phòng
tuyên bố sẽ ủng hộ Tập đoàn Giấy Cửu Long (Quảng Đông, Trung Quốc) đầu tư nhà
máy giấy và bột giấy tại KCN Nam Đình Vũ. Việc xúc tiến đầu tư này chỉ còn chờ
kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của dự án do Bộ
Tài nguyên và Môi trường thực hiện.
Người ta
cấm, mình lại cho phép
Chúng ta đều
đã biết dự án Nhà máy Giấy Lee & Man (Hồng Kông) ngay từ khi mới có chủ
trương đầu tư ở tỉnh Hậu Giang đã được nhiều nhà khoa học cảnh báo về các tác
hại đến môi trường nhưng do lúc đó, các thủ tục về báo cáo ĐTM chưa chặt chẽ
nên người ta vẫn lách được qua khung cửa hẹp, không làm báo cáo ĐTM mà chỉ làm
bản cam kết bảo vệ môi trường! Nhưng chỉ sau 1 năm, nhà máy này chính thức đi
vào hoạt động, đến ngày 4-7-2018, ông Chung Waifu, Tổng Giám đốc Công ty Lee
& Man, đã phải tuyên bố từ bỏ nhà máy sản xuất bột giấy để bảo vệ môi
trường.
Về dự án nhà
máy giấy và bột giấy của nhà đầu tư Cửu Long (Trung Quốc), rất đáng lo khi Đình
Vũ (Hải Phòng) là cửa ngõ ra biển lớn nhất ở miền Bắc, báo động về ô nhiễm môi
trường là nhãn tiền. Bài học nóng hổi nói trên của Nhà máy Giấy Lee & Man ở
Hậu Giang có thể lãnh đạo TP Hải Phòng chưa kịp học thuộc và cũng quên luôn cả
chỉ đạo nói trên của Thủ tướng.
Giấy là
ngành công nghiệp đứng đầu bảng về gây ô nhiễm (theo xếp loại của CCCP). Từ
ngày 1-1-2018, Trung Quốc đã cấm nhập 24 loại "phế liệu", trong đó có
một số loại nhựa phế thải và giấy chưa phân loại. Sau nhiều năm cho phép nhập
khẩu nhiều loại phế thải để tái chế, Trung Quốc nhận thấy rằng lợi ích kinh tế
mang lại chỉ là một phần nhỏ, không đủ bù đắp cho thiệt hại môi trường. Sau khi
Trung Quốc ban hành lệnh cấm, các doanh nghiệp nước này rất muốn đầu tư tại các
nước khác ở lĩnh vực công nghiệp tái chế, trong đó có nhà máy giấy và nhựa.
Điều đáng lo
ngại nhất ở đây là bột giấy, như vậy họ sẽ được nhập phế liệu giấy (theo quy
định của Việt Nam, phải đáp ứng QCVN 33 đối với phế liệu giấy nhập khẩu), xử lý
sơ bộ rồi xuất trở lại Trung Quốc hoặc xuất đi các nước với giá cao. Nếu được
như thế là đúng với mục đích của các doanh nghiệp tái chế Trung Quốc tìm mọi
cách có lợi nhuận, còn hậu quả về môi trường thì Việt Nam phải gánh chịu. Trớ
trêu là Trung Quốc tìm cách hoạt động ở các nước khác, còn hậu quả là chất thải
gây ô nhiễm ở lại nơi "tái chế", là cái điều mà chính ngay tại Trung
Quốc đã ra lệnh cấm.
Tập đoàn này
sử dụng nguyên liệu là giấy phế liệu. Dù có "sử dụng giấy phế liệu đạt
chuẩn môi trường" như thế nào đi chăng nữa thì vẫn cần có công đoạn tẩy
mực in trên giấy phế liệu, nước thải chắc chắn sẽ có hàm lượng POPs (chất ô
nhiễm hữu cơ khó phân hủy). Tiềm ẩn nguy cơ lớn về ô nhiễm môi trường và Việt
Nam trở thành bãi rác thải của thế giới.
Phải
"tuýt còi" ngay lập tức
Các nhà máy
sản xuất giấy, hóa chất, thép... được xếp vào loại báo động vì chất xả thải độc
hại ra môi trường. Công nghiệp giấy được xếp vào loại gây ô nhiễm còn hơn cả
công nghiệp khai khoáng, bởi vì phải khai thác các nguồn xenlulo tự nhiên
(rừng), sử dụng nhiều chất tẩy (độc hại) trong quá trình sản xuất
("xeo") và đặc biệt việc tái chế giấy càng thải ra nhiều chất độc
hại, rất nguy hiểm.
Tùy theo
loại hình sản xuất, nếu nhà máy có hệ thống nấu sản xuất bột giấy thì ô nhiễm
môi trường lớn nhất là dung dịch đen (black liquor) thải ra môi trường dưới
dạng nước thải. Dịch đen chứa nhiều hóa chất độc hại. Thường thì các nhà máy
lớn phải có lò hơi đốt dịch đen để thu hồi hóa chất. Cái này cũng cần kiểm soát
kỹ vì nhiều trường hợp nồi hơi trục trặc là nhà máy thải ngay dịch đen ra môi
trường bởi không có chỗ chứa. Dịch đen có mùi hôi đặc trưng gây ô nhiễm mùi cho
môi trường xung quanh, nếu thải ra nguồn nước thì gây ô nhiễm nước, tổn hại đến
sức khỏe con người và môi trường sinh thái.
Còn quá
trình sản xuất giấy thì công đoạn tẩy trắng cũng dùng nhiều hóa chất độc hại
cần xử lý trước khi thải ra môi trường nước. Ngoài ra, còn phải kiểm soát thêm
môi trường khí thải của lò hơi. Nhà máy lớn thì lò hơi lớn nên cũng phải kiểm
soát chặt chẽ, không thì môi trường lãnh đủ.
Với những
nhà máy giấy, hóa chất, đáng lo ngại nhất là phát thải dioxin và các chất giống
dioxin. Quản lý dioxin và các chất giống dioxin ở Việt Nam còn rất yếu kém. Báo
cáo ĐTM của những nhà máy này cần phải làm rất cẩn thận. Trong Luật Bảo vệ môi
trường 2014 đã có những quy định mới về trách nhiệm của hội đồng thẩm định và
người ký duyệt ĐTM.
Bộ Công
Thương mới có dự án "Áp dụng Hóa học Xanh tại Việt Nam để hỗ trợ tăng
trưởng xanh và giảm sử dụng, phát thải các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy
(POPs)/hóa chất độc hại" do UNDP tài trợ. Theo tinh thần của dự án này thì
việc đầu tư dự án sản xuất bột giấy từ giấy phế liệu nhập khẩu cần phải bị
"tuýt còi" ngay lập tức, không cần chờ xem xét về báo cáo ĐTM.
Mong rằng
các chính quyền địa phương, cụ thể ở đây là Hải Phòng và các cơ quan "gác
cổng" của Chính phủ như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi
trường, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ phải nghiêm túc quán triệt
tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, kiên quyết không cho nhập phế liệu
giấy và nhà máy sản xuất bột giấy, đặc biệt là từ công nghệ của Trung Quốc vì
hậu quả đã rõ.
"Không
được thu hút đầu tư bằng mọi giá, kiên quyết không vì phát triển kinh tế mà
đánh đổi môi trường, không cho phép đầu tư các dự án tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm
môi trường và hoan nghênh một số địa phương đã từ chối các dự án có nguy cơ gây
ô nhiễm môi trường." Thủ tướng NGUYỄN XUÂN PHÚC
TÔ VĂN
TRƯỜNG