 |
Đầu tháng 7, Trung Quốc
đã tập trận ở Biển Đông |
Trước hết, tác giả James Holmes cho rằng cuộc
tranh chấp giữa Iran và Vương quốc Anh, mỗi nước đã giam giữ một tàu chở dầu
của nhau đang khiến thế giới chú ý và quên mất chuyện Trung Quốc tạo sóng ở
Biển Đông. Tác giả tự hỏi tại sao hai chuyện nóng trên biển lại xảy ra trong
thời gian quá gần nhau như thế. Phải chăng là có kẻ lợi dụng điểm nóng ở chỗ
khác để hành động của mình bớt bị chú ý.
Hành động của Trung Quốc ở gần bãi Tư Chính được
tác giả cho rằng “Trung Quốc đang cố gắng củng cố quyền kiểm soát 80 đến 90%
Biển Đông, bao gồm cả vùng biển được phân bổ cho các nước láng giềng Đông Nam Á
theo “hiến pháp đại dương” chính là Công ước về Luật Biển (UNCLOS).
Đây là một chiến lược hành động dài hơi của Trung
Quốc. Trở lại năm 2009, Bắc Kinh đã đệ trình bản đồ lên Liên Hợp Quốc khẳng
định “chủ quyền không thể chối cãi của họ” trên vùng biển trong “cái đường chín
đoạn của họ” (ngoặc kép là cách mỉa mai của tác giả), bao quanh 80 đến 90% Biển
Đông. Chủ quyền có nghĩa là một chính phủ được thực thi luật pháp trong không
gian địa lý được phân định theo biên giới. Nói cách khác, đảng Cộng sản Trung
Quốc cầm quyền quyết tuyên bố quyền ra lệnh cho tàu và máy bay Trung Quốc và
nước ngoài có thể và không thể làm gì trong đường chín đoạn - giống như luật
pháp Trung Quốc chi phối những gì công dân và người nước ngoài được làm trong
biên giới Trung Quốc trên đất liền.
Bài báo cũng khẳng định rất mạnh mẽ Trung Quốc đã
sai khi xâm phạm chủ quyền nước khác khi dẫn chi tiết: Trong tháng này, tàu thăm
dò dầu khí Trung Quốc Haiyang Dizhi 8 đã đậu gần bãi Tư Chính. Giáo sư danh dự
Carl Thayer, chuyên gia Việt Nam từ Đại học New South Wales, giải thích, vùng
nước xung quanh bãi Tư Chính nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam
(EEZ), một vành đai 200 hải lý ngoài khơi (tính từ đường cơ sở) được phân chia
cho các quốc gia ven biển theo quy định của UNCLOS.
Từ đó, James Holmes khẳng định: "Đặc quyền là
đặc quyền, Hà Nội, chứ không phải Bắc Kinh, mới duy nhất được hưởng quyền khai
thác tài nguyên thiên nhiên từ cả dưới nước và đáy biển trong vùng đặc quyền
kinh tế của Việt Nam. Đáy biển trữ lượng khoảng 45 triệu thùng dầu và 172 tỷ
feet khối khí đốt có thể khai thác". (lưu ý tác giả khẳng định rõ một lần
nữa bãi Tư Chính là vùng biển của Việt Nam).
Hiện tại bãi Tư Chính, Việt Nam đang rất kiềm chế
và làm đúng phần việc của mình. Bài báo trên The Hill viết: Bãi Tư Chính không
có các tàu chiến mang tên lửa hù dọa nhau và cũng không có máy bay chiến đấu
bay lượn trên bầu trời dọa dội bom. Thay vào đó, như báo cáo từ tờ Straits
Times có trụ sở tại Singapore, lực lượng bảo vệ bờ biển 2 bên đã đối mặt quanh
Haiyang Dizhi 8. Tàu cảnh sát biển hiện diện ở đây chứ không phải là tàu chiến.
Cảnh sát được vũ trang nhẹ hoặc không vũ trang thường hoạt động trong khu vực
nằm dưới quyền tài phán của nước mình. Họ thi hành luật pháp quốc gia, giải cứu
người đi biển khỏi nguy hiểm và thực hiện các công việc hành chính. Ít khi họ
tham gia chiến đấu.
James Holmes viết “Bắc Kinh và Hà Nội đang cố gắng
gửi thông điệp rằng họ có quyền đưa ra các quy tắc điều chỉnh với những gì xảy
ra ở vùng biển ngoài khơi Việt Nam (lưu ý tác giả lần thứ 3 trong bài khẳng
định bãi Tư Chính là vùng biển của Việt Nam).
Tại sao không điều hải quân tàu xám - cây gậy lớn -
để phát đi thông điệp đó? Vâng, hải quân chiến đấu cho những thứ đang tranh
chấp; Tại sao phải thừa nhận có tranh chấp? Cảnh sát biển quản lý vùng biển
thuộc về mình. Bằng cách triển khai các tàu vệ bờ biển vỏ trắng - cây gậy nhỏ -
cả hai đã tuyên bố, và trên thực tế hiện trường, rằng họ đang thực thi luật
pháp ở vùng biển nơi họ có quyền làm như vậy”.
Như vậy, theo cách viết của James Holmes trong
trường hợp này thì cảnh sát biển và các lực lượng chấp pháp của chúng ta đã cư
xử đúng với nhiệm vụ và bổn phận của mình trong vùng đặc quyền kinh tế của nước
nhà. Còn Trung Quốc thì ráng đóng kịch hành động tại một nơi không thuộc về họ.
Trong tâm thế của kẻ làm việc bất minh, Trung Quốc
vẫn đặt tay lên cây gậy lớn tức là phòng trường hợp dùng sức mạnh quân sự. Việc
này được James Holmes mô tả là Trung Quốc thủ sẵn lực lượng máy bay, tên lửa
trên bờ và hải quân phía sau sẵn sàng yểm trợ. Trên thực tế là ngay trước đó,
Trung Quốc đã tập trận rầm rộ và phóng thử tên lửa trên Biển Đông gây lo ngại
cho các nước láng giềng.
Với kiểu tay múa gậy nhỏ (cảnh sát biển), tay dứ
gậy lớn (hải quân), James Holmes đánh giá Trung Quốc có tùy chọn leo thang từ
đấu gậy nhỏ sang gậy lớn nếu thuận lợi. Còn Việt Nam có ít lựa chọn như vậy.
Theo James Holmes, nếu Cố Tổng thống Mỹ Theodore Roosevelt có sống lại dù không
bao giờ chấp nhận mục tiêu của Trung Quốc ở Biển Đông, nhưng ông cũng phải ngả
mũ trước chiến thuật múa gậy nhỏ, dứ gậy to của Trung Quốc. Tổng thống Theodore
Roosevelt là người rất thích câu châm ngôn “Nói năng nhẹ nhàng và cầm cây gậy
to sẽ giúp bạn đi xa” và từ cây gậy đã trở thành thuật ngữ chính sách ngoại
giao của Mỹ sau này.
Để đối phó với Trung Quốc mưu mô thâm hiểm như vậy,
thì tác giả trong phần kết bài cho rằng Việt Nam cần phải tìm kiếm cho mình
những đồng minh dám liều chơi tới cùng (nguyên văn là: allies bearing
brickbats).
Anh Tú (lược dịch)