Vũ Ngọc Yên
Trong chính trường Mỹ, thuật ngữ „October Surprise“ là một biến cố truyền thông đã được hoạch định và tung ra cho báo chí, truyền thông vào cuối tháng mười để tạo bất ngờ cho công luận hầu thu hút hoặc đánh lạc hướng cử tri và qua đó ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử Tổng thống, Quốc hội và Thống đốc tiểu bang diễn ra vào đầu tháng 11.
Sự kiện bất ngờ trong tháng mười có thực sự ảnnh hưởng vào kết quả bầu cử hay không vẫn còn là đề tài tranh cãi trong giới bình luận chính trị.
Những “Bất ngờ tháng mười” trong lịch sử bầu cử Mỹ
Những “Bất ngờ tháng mười” thường là những sự kiện được khai thác, liên hệ đến các vấn đề quốc tế, quốc nội, cho đến cả chuyện đời tư cá nhân của các ứng cử viên. Các ban tham mưu vận động bầu cử sử dụng octorber surprise như một thủ thuật chính trị gây tác động đến quyết định lựa chọn chính trị của các cử tri và thay đổi kết quả bầu cử. Đặc biệt là kết qủa bầu Tổng Thống.
Trong quá khứ October surprise đã giúp nhiều ứng viên đang thất lợi trong các cuộc thăm dò ý dân lật ngược tình thế vào giờ cuối trước cuộc bầu cử.
Năm 1972, chiến tranh Việt Nam chưa kết thúc, Tổng thống Nixon muốn tái nhiệm và phải đối mặt với ứng cử viên chủ hòa George McGovern của đảng Dân chủ . Vào ngày 26 tháng 10, Henry Kissinger, cố vấn an ninh quốc gia của Nixon, thông báo bất ngờ là “hòa bình đang ở trong tầm tay” cho Việt Nam. Trên thực tế, chiến tranh Việt nam lúc đó vẫn tiếp diễn ở cường độ khốc liệt, nhưng Nixon đã tái đắc cử dù trước bầu cử McGoven đã dẫn trước trong các cuộc thăm dò dư luận. McGovern gọi thông báo của Kissinger là "một sự lừa dối chính trị tàn nhẫn."
Năm 1980, vụ bắt giữ 52 con tin người Mỹ của Ba Tư đã trở thành trung điểm của chiến dịch bầu cử. Reagan, ứng cử viên Tổng thống của Đảng Cộng hòa, luôn lên án Tổng thống Carter của đảng Dân chủ quá nhu nhược trong việc thuyết phục Teheran thả con tin. Trong lúc các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ba Tư đang tiếp diễn, Thủ tướng Ba Tư Mohammad Ali Rajai tuyên bố vào ngày 21.10 sẽ không thả con tin trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ. Nhờ vậy Reagan cuối cùng đã thắng vẻ vang.
Công luận không quên sự kiện October surprise của cuộc bầu cử Tổng thống 2016. James Comey Giám đốc cục điều tra Liên bang FBI đã viết thư cho Quốc hội vào ngày 28.10.2016 đòi tái lập cuộc điều tra về việc sử dụng máy chủ e-mail riêng khi còn là ngoại trưởng trong giai đoạn 2009-2013 của Hillary Clinton, ứng cử viên Dân chủ Hillary Clinton. Ứng viên Cộng Hoà Donald Trump đã khai thác sự kiện và phỉ báng Clinton là tham nhũng, xảo trá, và phản bội. Đòn Bất ngờ này đã làm đảo ngược tình hình tranh cử. Trước lúc có đòn Bất ngờ, bà Clinton dẫn trước đối thủ tới 4 điểm (khi đó, 48% cử tri ủng hộ bà Clinton và chỉ có 44% cử tri ủng hộ ông Trump). Với chiêu Bất ngờ trên, Donald Trump, một thương gia, một người dẫn chương trình giải trí trên đài NBC đã đánh bại Hillary Clinton và trở thành Tổng thống thứ 45 của nước Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
Cho cuộc bầu cử tổng thống 2020, các nhà nghiên cứu chính trị trong và ngoài nước Mỹ cũng đã suy đoán về một số sự kiện có thể xẩy ra bất ngờ trước ngày 3.11.Và tiên liệu Tỗng thống Trump chỉ có thể xoay chuyển tình thế nhờ một sự kiện bất ngờ nào đó như đã diễn ra trong năm 2016.
Các chiêu thức “bất ngờ” của Trump cho cuộc bầu cử sắp tới
Nhà báo Max Boot của tờ Washington Post, nhận định rằng về mặt đối nội, ông Trump có thể sẽ công bố một loại thuốc chủng vaccine trước khi kết thúc các thử nghiệm giai đoạn 3 dù cho chưa đạt được quy trình cần thiết để được phê chuẩn và có thể khiến nhiều thường dân vô tội trở thành nạn nhân cho chiến dịch tái tranh cử.
Max Boot cũng dự đoán rằng hệ thống bưu điện có thể bị tê liệt và ngăn chặn việc vận chuyển phiếu bầu; hoặc Bộ trưởng Tư pháp Barr có thể thông báo kết quả điều tra của các điều tra viên về vấn đề “thông đồng với Nga” của Trump trước thềm bầu cử, nhằm chỉ ra sự tồn tại của „âm mưu“ có sự tham dự của cựu Tổng thống Obama và cựu Phó Tổng thống Biden.
Về mặt đối ngoại, Max Boot cũng cho rằng, Trump có thể công bố việc rút 26.000 quân khỏi Đức, 8.000 quân khỏi A phú Hãn và một phần hoặc toàn bộ quân khỏi Nam Hàn. Trump có thể công bố trước ngày bầu cử một kế hoạch rút Mỹ khỏi Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) như đòn Bất ngờ tháng Mười.
Trước sự chống đối của các quốc gia Anh, Pháp, Đức, Nga và Trung cộng, Trump có thể công bố sẽ trở lại Kế hoạch hành động chung (JCPOA), còn gọi tắt là thoả thuận hạt nhân Ba Tư mà Mỹ đã đơn phương rút lui vào ngày 8.5.2018. Hoặc ra lệnh dội bom Ba Tư với cáo buộc Ba Tư triển khai chương trình hạt nhân „đe doạ“ hoà bình thế giới.
Học giả quan hệ quốc tế Bhim Bhurtel có bài viết trên tờ Á châu thời báo (Asia Times) cho rằng một số chuyên gia dự đoán “Bất ngờ tháng mười” năm nay có thể là hành động quân sự của chính quyền ông Trump nhắm vào Trung cộng ở Biển Đông. David Wertime, Chủ biên về Vấn đề Trung Quốc của Tạp chí Politico (Mỹ) chia sẻ với Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, cho rằng tỷ lệ xuất hiện “Bất ngờ tháng mười” liên quan đến Trung cộng không lớn, nhưng không hoàn toàn loại trừ khả năng này.
Một số học giả Mỹ và Ấn Độ bày tỏ quan ngại Trump sẽ công kích Trung cộng trong vấn đề Biển Đông để tạo cơ hội tái đắc cử.Tuy nhiên,Trump cũng có thể có quyết định theo hướng khác là công bố ký kết một thỏa thuận thương mại với Trung cộng. Theo đó Trung cộng nhập 200 tỷ USD hàng hóa Mỹ và mua khoảng 7.500 máy bay (trị giá 1.200 tỷ USD) trong 20 năm tới. Đổi lại, Mỹ sẽ cho phép các công ty công nghệ Trung Quốc mua các sản phẩm của công ty Mỹ, đồng thời Mỹ sẽ mở cửa cho các công ty công nghệ Trung Quốc vào Mỹ làm ăn.
Một bất ngờ tháng mười đã xẩy ra trong tháng chín là sự từ trần của Nữ Thẩm phán Tối cao Pháp viện Mỹ Ruth Bader Ginsburg vào ngày 18.09.2020. Trong lúc dư luận đang còn xúc động , tỏ lòng thương tiếc một Thẩm phán dân chủ có tư tưởng phóng khoáng tranh đấu cho nữ quyền, thì đảng Cộng hoà nắm cơ hội đòi đưa người thay thế trong Tối cao pháp viện bất chấp công luận yêu cầu nên hoãn lại quyết định bổ sung sau khi có Tổng thống mới . Pháp viện hiện nay có 9 thành viên, phe Cộng hoà có 5 thẩm phán trong khi Dân chủ chỉ còn 3. Giới lãnh đạo Cộng hoà đã lên kế hoạch chọn người kế tục bà Ginsburg là một Thẩm phán cộng hoà với hy vọng Toà này sẽ phán quyết thuận lợi cho cuộc tranh tụng về kết qủa cuộc bầu cử một khi Tổng thống Trump thất cử và kiện cáo với lý do cuộc bầu cử „gian lận“.
Thay lời kết
Bất ngờ tháng mười là sự kiện đột phát có khả năng ảnh hưởng đối với kết quả bầu cử trước ngày diễn ra bầu cử đầu tháng 11. Daniel W. Drezner, giáo sư Chính trị Quốc tế tại Đại học Tufts cho rằng đại dịch năm 2020 quan trọng hơn nhiều so với bất kỳ vấn đề chính sách đối ngoại nào, do đó “Bất ngờ tháng mười ” năm nay khó có thể xuất hiện trong lĩnh vực ngoại giao.
Trong bối cảnh kinh tế, chính trị ảm đạm hiện nay tại Mỹ :
- 7.244.184 người mắc bệnh vì Covid-19, trên 208.440 ca tử vong
- Hơn 12 triệu người thất nghiệp
- Hầu hết các cuộc thăm dò dư luận cho thấy thấy ứng cử viên Tổng thống của đảng Dân chủ Joe Biden hiện dẫn trước đương kim Tổng thống Donald Trump 10 điểm trên cả nước.
Nói chung cơ hội của Tổng thống Trump tận dụng yếu tố „Bất ngờ“ lật ngược tình thế trước Ứng viên Biden rất mong manh.
Vũ Ngọc Yên