Anh Vũ, thông tín viên RFA
Tàu hải giám Trung Quốc (phải) sử dụng một khẩu pháo nước để tấn công một tàu cảnh sát biển Việt Nam gần giàn khoan dầu của Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp trên biển Đông ngày 2 tháng 5, 2014
Tình hình
Biển Đông và khu vực trước sự leo thang của Trung Quốc, là hết sức nghiêm
trọng. Việt Nam cần có thái độ và sách lược thế nào cho phù hợp?
Anh Vũ phỏng
vấn TS. Đinh Hoàng Thắng, cựu đại sứ Việt Nam tại Hà Lan, nguyên trưởng Nhóm Tư
Vấn Lãnh Đạo Bộ Ngoại Giao VN về vấn đề này.
Anh Vũ: Thưa ông, hội nghị
Shangri – La lần thứ 14 ở Singapore vừa kết thúc, xin ông đánh giá kết quả của
hội nghị này?
TS. Đinh
Hoàng Thắng: Trong 2-3
ngày vừa qua tại phiên đối thoại Shangri-La, người ta nói nhiều về hành động
của TQ gây ra đã trở thành hiểm họa đe dọa hòa bình và an ninh trong khu vực,
nó vi phạm các nguyên tắc về tự do đi lại trong lĩnh vực hàng hải. Và đặc biệt
là, các đoàn đều đưa ra những biện pháp và đỏi hỏi đòi TQ phải dừng ngay các
hành động như thế. Tôi cho rằng, nhìn về khung cảnh chung của hội nghị đó
thì đây là một diễn đàn cực kỳ quan trọng đối với an ninh và phát triển của khu
vực.
Anh Vũ: Tình hình Biển Đông trước sự leo
thang của TQ, đến lúc này là nghiêm trọng. Tướng Vịnh, được Reuters dẫn lời cho
rằng, đây có thể là dấu hiệu rất xấu cho một tình huống rất phức tạp ở Biển
Đông. Theo ông, lúc này VN nên có thái độ thế nào ?
TS. Đinh
Hoàng Thắng: Thái độ của
VN thì bao giờ cũng phản ảnh một chính sách chung và những chiến lược tổng thế
của VN, mà cái chính sách và chiến lược đó như hai mặt như hai mặt của đồng
tiền. Thứ nhất là nó phải bảo vệ được chủ quyền của biển đảo, mà cái này không
phải là bảo vệ xuông, mà phải bằng hành động, việc làm và sự hiệu triệu dân
chúng và cái mặt thứ 2 là phải đảm bảo được một môi trường hòa bình, không chỉ
nhất thời mà phải là hòa bình bền vững.
Các đoàn đều
đưa ra những biện pháp và đỏi hỏi đòi TQ phải dừng ngay các hành động như thế.
Tôi cho rằng, nhìn về khung cảnh chung của hội nghị (Shangri-La) đó thì đây là
một diễn đàn cực kỳ quan trọng đối với an ninh và phát triển của khu vực
TS. Đinh Hoàng Thắng |
Nhưng do sự
phức tạp của tình hình, đặc biệt là do cái sự nói và làm của TQ là nó không bao
giờ đồng nhất cả. Cộng với cái tương quan lực lượng về mọi mặt của VN và TQ,
đôi khi nó còn do cả cái quán tính của tư duy đối ngoại cũ của VN còn rơi rớt
lại nữa. Cho nên có thể nói, VN gặp khá nhiều khó khăn, khá vất vả trong việc
thực hiện chiến lược tổng thể nói trên. Tuy nhiên cũng may, quan hệ quốc tế
ngày nay nó đã khác xa, ngày nay thì trong khu vực cũng như góc độ toàn cầu thì
cái hệ thống đối tác chiến lược và hệ thống đối tác toàn diện của VN đã được
định hình và đã phát huy tác dụng. Đó chính là cơ sở nền tảng để thái độ của VN
ngày càng bắt nhịp với những chuyển hóa của thời đại.
Anh Vũ: Hôm nay (31/5), Bộ trưởng Quốc
phòng Hoa Kỳ Ashton Carter tới thăm VN. Được biết Bộ trưởng Quốc phòng hai nước
sẽ ký một thoả thuận hợp tác Quốc phòng (đầu tiên) về thúc đẩy hợp tác quốc
phòng giữa 2 nước một cách thực chất. Ông có đánh giá gì về chuyến đi này?
 |
| Máy bay tuần thám đặc biệt của Hoa Kỳ đã chụp được ảnh các tàu Trung Quốc đang xây thêm đảo nhân tạo ngày 22 tháng 5, 2015. Video clip/AFP |
Thứ 2 là
việc xích lại gần hơn với Hoa kỳ trong thời điểm hiện nay cho thấy đây là một
đòi hỏi khách quan và tất yếu, mà khó có ai hay thế lực nào có thể đẩy lùi. Và
cái thứ 3 nữa là, việc ký kết này diễn ra giữa 2 chuyến thăm cấp cao của lãnh
đạo VN sau chuyến thăm Bắc kinh và trước chuyến thăm Washington của Tổng Bí thư
VN cho thấy, VN đang cố gắng kiến tạo một thế quân bình động trong quan hệ quốc
tế nói chung và quan hệ với các nước lớn nói riêng.
Anh Vũ: VN luôn khẳng định không liên
minh với một bên nào để chống lại bên thứ 3. Trong khi đó, ông Ashton Carter Bộ
trưởng Quốc phòng Mỹ nói rằng “Tại Châu Á, vẫn có môt số nước nghiêng về phía
Trung Quốc, một số khác thì nghiêng về phía Hoa Kỳ, nhưng hầu hết thì không
muốn phải có một sự lựa chọn dứt khoát nào, và tôi nghĩ rằng điều này cần thiết
để giữ sự đa dạng trong quan hệ ngoại giao ngay tại khu vực, trong thời gian tới”.
Theo ông, điều đó có ý nghĩa gì?
TS. Đinh
Hoàng Thắng: Vâng, đây
là một vấn đề liên quan đến triết lý an ninh không chỉ là riêng VN, mà còn của
nhiều nước trong khu vực Asian. Như lời của Tổng trưởng Quốc phòng Ashton
Carter là hầu hết các nước châu Á không muốn và họ không thể có một sự lựa chọn
nhất nguyên nào cả, vì bản thân nước Mỹ cũng thấy duy trì cái sự đa dạng về
quan hệ ngoại giao trong khu vực Đông Nam Á hiện nay là điều cần thiết. Nó cần
thiết không chỉ cho Đông Nam Á, mà nó còn cần thiết cho cả chiến lược xoay trục
và chính sách tái cân bằng của Mỹ. Tuy nhiên, mọi lý thuyết về chính trị, an
ninh nhiều khi cũng là màu xám và nó không phải là bất biến.
Đừng chú ý
quá về sách lược, mà nhiều khi vấn đề Biển Đông lại như vấn đề ở Ukraina hay
vấn đề ở tận Trung Đông chẳng hạn. Cho nên kết luận của tôi khi trả lời câu hỏi
này là, mọi sách lược chỉ là nhất thời, nhưng nguy cơ của TQ đối với độc lập
chủ quyền và lãnh thổ của VN cái nguy cơ đó là nguy cơ vĩnh viễn
TS. Đinh Hoàng Thắng |
Anh Vũ: Thưa ông, ông có cho rằng một
lúc nào đó chính sách quốc phòng “ba không” của VN sẽ buộc phải thay đổi?
TS. Đinh
Hoàng Thắng: Đa dạng hóa
hay đa phương hóa hay hội nhập toàn diện thì chính cái ấy để hướng về một thế
quân bình, nhưng cái quân bình bao giờ cũng chỉ là tạm thời và trong quá trình
duy trì chính sách ba không, thì một khi môi trường an ninh thay đổi thì tôi
nghĩ mọi việc và mọi sự nó có thể khác. Ở đây vấn đề không phải là theo ai để
chống ai, vì cái này VN đã có một bài học đắt giá trong chiến tranh lạnh rồi.
Mà vấn đề đặt ra ở đây là, VN có thể và cần phải làm gì?
Phải tập hợp
lực lượng, lấy lợi ích quốc gia làm hệ quy chiếu, lấy lợi ích tối cao của đất
nước, bảo vệ độc lập chủ quyền khi chính những quyền lợi tối cao của đất nước
bị xâm phạm. Đấy là bình luận của tôi về cái khả năng thay đổi của chính sách
“ba không”.
Anh Vũ: Trong bối cảnh tình hình khu vực
hết sức phức tạp, theo ông VN cần có một sách lược thế nào cho phù hợp?
TS. Đinh
Hoàng Thắng: Một trong
những vấn đề nhận thức quan trọng, là phải phân biệt thế nào là sự quan tâm
chung của cộng đồng quốc tế đối với các căng thẳng trên Biển Đông hiện nay và
thế nào là những nguy hiểm thực sự đối với VN do việc TQ bồi đắp và đảo hoá các
bãi đá. Bởi vì các căng thẳng trên Biển Đông, nói như Tổng trưởng Quốc phòng
Nhật bản vừa rồi nói tại Đối thoại Shangri-La là, TQ đang liều lĩnh đưa cả khu
vực trên bờ vực hỗn loạn.
Riêng về
phía VN, thì các ĐBQH đang họp ở Hà nội cũng rất quan ngại, có đại biểu đã bày
tỏ quan ngại khi cho rằng nếu TQ lặp lại kịch bản như việc đánh chiếm Gạc ma
vào năm 1988. Vì vậy, cần lượng định cái tầm vóc nghiêm trọng của các hoạt động
đơn phương do TQ gây ra trong vùng quần đảo HS-TS của VN thì mới phân biệt được
cái sách lược và chiến lược. Đương nhiên là bây giờ nó đã khác với trước đây
2-3 năm, chúng ta ở trong nước đã gọi sự vật đúng tên của nó, không buộc phải
gọi ám chỉ tàu lạ, nước lạ… xâm phạm vùng biển của VN nữa. Nhưng đừng chú ý quá
về sách lược, mà nhiều khi vấn đề Biển Đông lại như vấn đề ở Ucraina hay vấn đề
ở tận Trung Đông chẳng hạn. Cho nên kết luận của tôi khi trả lời câu hỏi này
là, mọi sách lược chỉ là nhất thời, nhưng nguy cơ của TQ đối với độc lập chủ
quyền và lãnh thổ của VN cái nguy cơ đó là nguy cơ vĩnh viễn.
Anh Vũ: Xin cảm ơn TS. Đinh Hoàng Thắng
đã dành cho RFA cuộc trao đổi này
Nguồn: Theo RFA