Tâm Chánh/(Viet-studies)
Chỉ xét về tương quan lực lượng, trong
vụ xử lý kỉ luật ủy viên Bộ chính trị Đinh La Thăng, có người gần như khấn niệm
đừng để tái diễn tình trạng như hồi bày binh bố trận xử lý ông Nguyễn Tấn Dũng.
Ông Đinh La Thăng, người luôn xuất hiện
nổi bật trên chinh trường, đang ở trong quá trình bị truy cứu trách nhiệm liên
quan đến các hoạt động tồi tệ của tập đoàn Dầu khí, thời ông ấy làm chủ tịch.
Nghe nói, ông Thăng cũng bị xem xét trách nhiệm liên quan đến những khoản lại
quả dự án đã thành thông lệ ở bộ Giao thông, khi chính phủ thời Thủ tương
Nguyễn Tấn Dũng cho nở rộ "phong trào" BOT và chinh sách chỉ định
thầu.
Ông Thăng được giới thiệu và trúng cử
vào vị trí uỷ viên Bộ chính trị vào phút chót. Giới thạo tin mô tả ông là một
ứng viên trực tiếp cho chiếc ghế phó Thủ tướng đương nhiệm, là nhân sự chuẩn bị
cho vị trí Thủ tướng nhiệm kì mới.
Nhưng bất ngờ, ông Thăng bị điều động
vào giữ vị trí bí thư thành ủy TP Hồ Chí Minh, một lò cung cấp các vị trí lãnh
đạo cao cấp nhất cua đảng.
Khác với những đồn đoán, ông Đinh La
Thăng không một chút bỡ ngỡ ở một đảng bộ đến con trai cựu Thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng (lúc dó đương nhiệm) cũng không trúng cử tham gia thành ủy và đoàn
đại biểu đảng bộ TP dự đại hội đảng toàn quốc. Mới nhận phân công, ông Thăng
liên tục có những chuyến công tác cơ sở với những phát ngôn phê bình cấp dưới
làm hả dạ người dân, đưa ra những chỉ thị trực tiếp giải quyết nhiều vụ việc
ách tắc cụ thể, để lại ấn tượng về một nhà lãnh đạo năng động, dám làm, dám
chịu.
Nhưng rồi chiếc bảng số xe công quá tiêu
chuẩn phó chủ tịch của ông Trịnh Xuân Thanh, một "đàn em" thân tín
của Đinh La Thăng, trở thành chủ đề sôi nổi của báo chí. Truyền thông mạng,
trên trang facebook của Huy Đức, đã gây không ngớt ngạc nhiên khi đơn độc phanh
phui các chứng cứ liên quan đến trách nhiệm của Đinh La Thăng từ các bê bối ở
tập đoàn Dầu khí.
Một tiến trình kiểm điểm làm rõ các nội
dung này được Uỷ ban Kiểm tra TƯ khởi động. Chưa rõ kết luận của UBKT như thế
nào nhưng được biết thường vụ thành uỷ TPHCM đã thực hiện qui trình xử lí cán
bộ dựa trên tự kiểm điểm của ông Đinh La Thăng. Kết quả có thể là một bất ngờ
đối với ông Nguyễn Phú Trọng khi điều động ông Thăng vào đứng đầu lãnh đạo
TPHCM. Có đến hơn 1/3 ủy viên thường vụ không nhất trí với kiểm điểm và tự nhận
kỉ luật ở mức khiển trách mà đề nghị không áp dụng hình thức kỉ luật với ông
Thăng.
Cuộc đấu tranh chống tham nhũng đang
phóng to hết cỡ hy vọng của "toàn đảng, toàn dân" vào lý lich liêm
khiết của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhưng trong trường hợp kỉ luật Đinh La
Thăng vẫn dẫn đến hai phán đoán có thể cá cược, liệu đảng có kỉ luật được một
thành viên Bộ chinh trị?
Một là, kịch bản xử lí Nguyễn Tấn Dũng
tái diễn. Uỷ viên Bộ chinh trị Đinh La Thăng do TƯ bầu, nên cấp kỉ luật là TƯ,
mặc dù Bộ chinh trị đã đề nghị mức cảnh cáo, nhưng TƯ lại bỏ phiếu đa số không
áp dụng hình thức kỉ luật. Hai là, TƯ nhất trí đa số với đề nghị của Bộ chinh
trị. Khả năng thứ ba, Bộ chinh trị đề nghị kỉ luật cảnh cáo, nhưng TƯ hạ bậc kỉ
luật, chỉ khiển trách Đinh La Thăng.
Cả ba khả năng đều xuất phát từ mong
muốn của "người trong cuộc", trị liệu tham nhũng được coi là mục tiêu
chính trị số 1, mọi cải cách đều không thể thành công nếu không có bộ máy quản
trị quốc gia sạch.
Lược giản sơ đồ xã hội đồng qui trong
quan điểm này, có thể thấy, với khả năng thứ nhất, "một bộ phận không
nhỏ" trong đảng đang trở thành "một bộ phận đa số" điều khiển
đảng và đất nước.
Cuộc đấu tranh chống tham nhũng đánh dấu
thất bại bằng kết quả phân liệt trong đảng. Bộ chinh trị tiếp tục phân hoá, hay
nói cách khác, sẽ bộc lộ công khai sự phân hoá vốn có trong hàng ngũ lãnh đạo
cấp cao. Cục diện chinh trị sẽ dẫn đến tình trạng một Trung ương đa lãnh đạo.
Xu hướng này sẽ có thể hoàn tất tiến trình phân liệt trong đảng bằng lật đổ,
đảo chính.
Cần phải lưu ý vai trò các cựu thần
trong đảng sẽ trở nên một lực lượng xã hội có tác động rất lớn tới cục diện.
Nhiều khả năng các nguyên lão sẽ tái xuất chính trường.
Nhưng đảng ở tiến trình này luôn neo giữ
cuộc chiến quyền lực trong phạm vi cuộc đấu tranh nội bộ. Chống tham nhũng bị
kềm tỏa bằng chống tự diễn biến, tự chuyển hóa. Đảng không phân liệt theo hướng
đổi mới, cải cách hay không, mà chủ yếu, theo cục diện quyền uy của một số lãnh
đạo. Nguyên tắc đồng thuận giả vờ, bằng mặt không bằng lòng, sẽ được thay thế
bằng cơ chế chính trị phụ thuộc vào thế lực cụ thể của các nhà lãnh đạo.
Bằng diễn đạt của dân gian, cuộc chiến
nội bộ của đảng sẽ lôi kéo lực lượng xã hội chủ yếu theo hai nhận dạng,
"ăn" và "ăn mà làm".
Gần như người ta đã tập dượt cuộc đấu tố
khốc liệt dưới hình thức "phê bình và tự phê bình" này. Trận địa
truyền thông dường như đã được bày binh bố trận, nếu nhìn vào cái gọi là qui
hoạch báo chí và bố trí nhân sự ở các cơ quan báo chí.
Các mục tiêu đổi mới, dân chủ chưa tạo
ra lực lượng chinh trị của minh, nên chưa được viện đến trong cuộc đấu quyền
lực này trong đảng. Có thể manh nha từ chính cuộc đấu tranh nội bộ này, hình
thành lực lượng chính trị ủng hộ dân chủ nhưng cũng trong khuôn khổ chính trị
do đảng lãnh đạo.
Kết cục của các phán đoán nói trên sẽ
thành sai lầm nếu Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không kết thúc chiến dịch thất
bại của mình bằng tiếng khóc.
Tuy nhiên, có lẽ ông Trọng sẽ không
khóc. Vì đơn giản ông Thăng không có bề dày nắm quyền lực như ông Nguyễn Tấn
Dũng để có thể chi phối chọn lựa của các ủy viên TƯ. Nếu có "ăn chia"
phạm vi đó của ông Thăng khó lòng phủ đến đa số TƯ đang có 2/3 là nhân sự mới.
Nhất là tiếng dàn kèn trống thúc giục vang rền khắp các cấp hô chống tham
nhũng không thể dẫn đến một kết quả bại xụi cho sự lãnh đạo của đảng như vậy. Nhưng
quan trong nhất là ở thời điểm chưa đến nửa nhiệm ki, các đối thủ chính trị
mới xuất hiện của ông Trọng không sẵn sàng cho cuộc đối đầu với uy quyền tổng
bí thư.
Nhưng cho dù TƯ nhóm họp lần thứ 5 không
chấp nhận đề nghị của Bộ chinh trị, hay phê chuẩn mức kỉ luật thấp hơn đề nghị
của Bộ chinh trị, ông Trọng vẫn còn trong tay một thế trận mới, huy động sự
tham gia của người dân vào cuộc đấu tranh sinh tử này.
Yếu huyệt trong thế trận này chính là ai
nhanh chóng nắm giữ ngọn cờ công khai và chuyển nó thành khí thế của dân. Ông
Trọng sẽ thắng nếu biết khai thác sức mạnh này, biến dư luận thành công luận,
nhưng ở thời ông Trọng tác động chính yếu này của truyền thông không còn trong
tay nền báo chí cách mạng vốn bị tẩn nhừ tử, chỉ có một mực "cách
mạng" mà không còn sự chính trực báo chí nữa.
Còn trong khả năng thứ hai, ở trường hợp
kỉ luật cảnh cáo ông Thăng, cuộc đấu tranh chống tham nhũng sau khí thế thắng
lợi bước đầu, sẽ đứng trước một đòi hỏi cụ thể, chế độ của ông Trọng có tử
hình nổi một thành viên Bộ chính trị, thành viên TƯ? Sự leo thang mong muốn
trừng phạt này sẽ làm lộ ra không it tật bệnh ở mức trầm kha của một hệ thống
chinh trị sau nhiều năm kiến tạo pháp quyền vẫn chỉ có thể dùng đến uy quyền để
cai trị chính bộ máy của mình.
Có thể thấy đó là một thất bại chính trị
có từ sớm của đảng.
Tâm Chánh/(Viet-studies)