Dân quyền: Lễ đài thắt rất nhiều nơ đỏ

12 septembre 2015

Lễ đài thắt rất nhiều nơ đỏ

Phạm Thị Hoài

Một phụ nữ trong bộ áo dài màu vàng và đỏ cầm một vật dụng hình cây đuốc có tua rua vàng đến châm vào ngọn lửa không khói đặt tại gian đền thờ Hồ Chí Minh trong Bảo tàng Hồ Chí Minh, nơi hai gam chủ đạo vàng và đỏ cũng tràn ngập như ở mọi không gian quyền lực khác của cách mạng Việt Nam.

Một vận động viên nam mặc áo thể thao đỏ ba sọc trắng và quần thể thao trắng ba sọc đỏ nhưng không có logo của Adidas nhận ngọn lửa truyền thống từ tay chị trước bức tượng Hồ Chí Minh đang vẫy tay chào đúng kiểu kinh điển của tất cả các lãnh tụ cộng sản (trừ Tito).

TT Nguyễn Tấn Dũng trên lễ đài.

Ông Hồ, sau lưng có mặt trời và đám mây mọc trên một cây đa, trông như một món đồ lưu niệm quá cỡ.

Mọi thứ đều đẫm sắc thái phông màn và đạo cụ, sơn thếp và rẻ tiền. Chiếc đài lửa ở Quảng trường Ba Đình cũng đượm mầu hàng mã. Lễ đài thắt rất nhiều nơ đỏ. Hoa hồng môn cũng đỏ trên những mâm hoa muôn thuở. Chỉ thiếu trước mặt mỗi vị khách một chai nước La Vie, đều như phân phối theo đầu người, là đầy đủ một sự kiện long trọng kiểu Việt Nam. Những người cộng sản, khét tiếng bởi phong cách khổ hạnh và nghiêm trang nguyên thủy, đã say đắm thẩm mỹ vàng son từ lúc nào và vui vẻ pha trộn cả các thủ pháp sân khấu cải lương lẫn ngôn ngữ của thể thao đại chúng và Disneyland vào những biểu tượng quyền lực của mình. Chào mừng bạn đến với tiệc sinh nhật 70 năm, tuổi nay không hiếm, của chủ nghĩa cộng sản ở Việt Nam!

Màn kính thưa và trân trọng giới thiệu cố hữu, vốn dĩ đã tra tấn, từ lúc nào định hình quái gở như hiện tại, đó xứng đáng là câu hỏi số 15 của chương trình "Ai là triệu phú". Đầu tiên là các vị Tổng Bí thư và nguyên Tổng Bí thư, rồi Chủ tịch nước và nguyên Chủ tịch nước, Thủ tướng và nguyên Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội và nguyên Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc và nguyên Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc..., cứ thế từ cao nhất và nguyên cao nhất đến thấp nhất và nguyên thấp nhất trên lễ đài, lần lượt từng người được gọi đúng tên, chức vụ và nguyên chức vụ đứng dậy như trong giờ điểm danh. Riêng thao tác này đã phiền hà, vì trước hết họ phải trèo từ những chiếc ghế hay bệ ngồi xuống chỗ đứng thấp hơn một chút bên dưới, trông rất lích kích, trừ ông Lê Đức Anh được đặc cách, một cảnh binh khuất phía sau thò tay giữ để ông không đổ trong cả tư thế ngồi. Rồi từng người một, giống hệt nhau, họ rập khuôn một động tác khó tả, mới thịnh hành từ chưa đầy một thập niên đổ lại: Họ bặp hai bàn tay vào nhau. Không ra chắp. Không ra chụm. Không ra lồng. Không ra nắm. Không ra bắt. Không ra kiểu nhà Phật. Không ra kiểu nhà võ. Không ra hiện đại. Không ra truyền thống. Không ra chào. Không ra vái. Không ra lạy. Không ra cầu nguyện. Không ra trịnh trọng. Không ra xuề xòa. Một cái vỗ tay ngưng giữa chừng? Một cái bắt tay tượng trưng? Một biến thái của biểu tượng chiến thắng, như thỉnh thoảng có thể bắt gặp ở các chính khách phương Tây sau những chiến dịch tranh cử? Tôi đã tìm mãi mà không thấy kiểu bặp tay chào này nằm ở quy định nào trong nghi lễ của các nước cộng sản. Cũng như không ở đâu có quy định khiến họ phải nhuộm tóc đen nhánh và rẽ ngôi cùng một phía. Khiến họ mặc áo cộc tay trắng giắt trong quần mầu ghi, túi áo gài bút bi. Song muốn thế nào, khi giới lãnh đạo tối thượng đồng loạt bặp tay như vậy, trước quốc dân và quốc tế, thì ngôn ngữ giao tiếp mới mẻ này của các nhà cộng sản Việt Nam nên được nghiên cứu và phân tích. Họ bặp tay, giơ lên ngang mặt, đầu gật gật rung rung, mắt nhìn lung tung, một hình ảnh khá lạ lùng. Ngoài ông Lê Khả Phiêu giơ tay chào nửa kiểu nhà binh, nửa kiểu cháu ngoan Bác Hồ và ông Nguyễn Văn An đàng hoàng vỗ tay hoan hô mình, ngoại lệ thực sự là ông Nguyễn Tấn Dũng, người duy nhất giơ tay vẫy theo phong cách lãnh tụ như đã nói ở trên và thần thái toát lên một vẻ oai vệ nhất định giữa các vĩ nhân tỉnh lẻ, trông như những hình nhân tồn kho từ thế kỷ trước.

Nguyên Chủ tịch Lê Đức Anh trên lễ đài. Nguyên TBT Nông Đức Mạnh trên lễ đài. ẢNH CHỤP TỪ CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH TRỰC TIẾP CỦA VTV1

Thời gian quả là đóng băng từ thế kỷ trước. Từ Thức ngày nay có đi đâu trở về sẽ thấy chốn xưa nhiều thay đổi, nhưng cứ vào sự kiện lớn là tất cả đều nguyên nếp cũ, như bước ra từ bảo tàng. Vẫn là một bài diễn văn chán ngấy như để giết mọi cảm giác, dài dằng dặc như để rèn lòng kiên nhẫn không phải chỉ của nhân dân. Vẫn là kiểu cắm đầu vào giấy đọc chầm chậm, cốt tròn vành rõ chữ, không một mảy may cảm xúc: trong 22 phút 22 giây, ông Chủ tịch Trương Tấn Sang chỉ nhấc gương mặt bẩm sinh đã khá lạnh lẽo của mình lên khỏi mặt giấy dăm bảy lần khi hết một đoạn lớn, chấm xuống hàng. Trên lễ đài, một vị tướng ngủ gật. Bên dưới, các chàng cảnh binh mỗi người một vẻ, kẻ trừng mắt, người lim dim, mũ đội không nghiêm, đai cài trễ nải. Ở khu vực các khối xếp hình, vài ba người bỗng nhiên loanh quanh đi lại, như bao giờ cũng thế, bao giờ cũng có những nhân vật hành tung bí ẩn đi lại loanh quanh. Ở khu vực đại biểu các tầng lớp nhân dân, lố nhố kẻ đứng lên, người ngồi xuống.

Cảnh binh trên Quảng trường Ba Đình

Vẫn là kịch bản vung tay đi đều bước, như trong mọi giờ thể dục mà thế hệ tôi học ở trường, như quan niệm đã tuyệt đối lỗi thời về sức mạnh của kỷ luật quân sự kiểu hàng lối tề chỉnh. Vẫn là gu văn công, môi đỏ má hồng, militarism hồn nhiên sánh vai sexism đại chúng. Vẫn là tinh thần văn nghệ phố huyện, lập lòe sặc sỡ, chỉ thiếu hát karaoke và nhảy cực xung là thành đám cưới tân thời. Vẫn là những biên đạo đại trà áo dài nón rồng hoa sen tre nứa, lần này xuất hiện thêm những người Việt cổ đóng khố, đầu cắm lông, trông không khác người da đỏ trong phim Hollywood và những con gà lông xanh, lông hồng, lông vàng, như hàng đặt thẳng từ Disneyland. Vẫn là những chiếc xe mô hình không thể Kitsch hơn; xe của khối Trí thức Việt Nam trương biểu tượng nguyên tử, trong khi khối nông dân hoan hỉ rước Hồ Chí Minh và rồng. Cuối cùng, rồng và Hồ Chí Minh cũng kết thúc lễ hội hóa trang thời thượng mà nhầm thời đại này.

Khối nông dân Việt Nam

Khối trí thức Việt Nam

Cảnh kết thúc

Ngày hôm sau, tờ New York Times chạy bản tin ngắn nhan đề "Vietnam’s Alternative Parade, Celebrating Independence". Chữ "alternative" ở đó thật hiểm. Một cuộc diễu binh khác, so với cuộc xưng hùng cực đại, oai phong, tối tân, hoàn hảo đến từng đường gân thớ thịt ở Trung Quốc. Xem họ, tôi bỗng thấy mừng. Mừng cho tất cả những luộm thuộm của cuộc phô trương lấy lệ của một quốc gia nhược tiểu. Mừng cho những chàng cảnh binh tranh thủ chợp mắt khi Chủ tịch đọc diễn văn. Mừng cho những cái chân giơ lên không đều. Mừng cho những chiếc ghế nhựa gãy thanh chắn. Mừng cho những cái mũ đội chệch, những chiếc đai không cài hết nấc. Và mừng nhất, nếu đó là cuộc diễu binh cuối cùng trên mảnh đất này.