Việc Trung Quốc rút giàn khoan không chứng minh điều gì cả

Clint Richards/ The Diplomat 

Phạm Nguyên Trường dịch/VNTB

Sáng thứ Tư vừa qua TQ đã đưa ra một tuyên bố giật mình, khi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao TQ Hồng Lỗi (Hong Lei) thông báo trên Tân Hoa Xã rằng giàn khoan dầu ngoài khơi mang tên HYSY 981 của Công ty dầu khí quốc gia TQ (CNPC) đang di chuyển khỏi vùng biển tranh chấp với VN tại quần đảo Hoàng Sa, nơi nó đã được hạ đặt từ ngày 2/5 đến nay.

 Từ hôm ấy đến nay, giàn khoan đã trở thành mối xung đột giữa VN và TQ, với những đụng độ trên biển diễn ra hầu như mỗi ngày giữa lực lượng cảnh sát biển và các tàu đánh cá của hai bên, kèm theo những cuộc biểu tình bạo động chống TQ tại VN.

 Mặc dù sự di chuyển giàn khoan đột ngột này thật đáng ngạc nhiên và đáng quan tâm vì nhiều lý do khác nhau, nhưng ông Hồng Lỗi đã nhấn mạnh rằng Tây Sa, tức Hoàng Sa theo cách gọi của VN, hiển nhiên là lãnh thổ của TQ, rằng “TQ cực lực lên án những hành động phá rối thiếu sáng suốt của VN đồng thời thực hiện những biện pháp an ninh cần thiết để đảm bảo cho giàn khoan hoạt động”.

Quyết định di chuyển giàn khoan đến đảo Hải Nam một tháng trước kế hoạch đã đặt ra nhiều câu hỏi khác nhau. Trước đây, CNPC đã từng tuyên bố giàn khoan sẽ tiếp tục hoạt động tại vị trí hạ đặt đến ngày 15/8, nhưng đến thứ ba vừa qua lại tuyên bố rằng việc thăm dò và khoan dầu đã hoàn tất. Phó giám đốc Văn phòng nghiên cứu chính sách của CNPC, ông Vương Chấn (Wang Zhen), cho biết những phân tích ban đầu cho thấy khu vực này “có những điều kiện và tiềm năng để thăm dò dầu khí, nhưng việc thử nghiệm hút dầu chưa thể bắt đầu cho đến khi các số liệu được đánh giá một cách toàn diện“.

Như vậy TQ đã tự tạo cho mình một lý do để rút giàn khoan khi họ muốn, nhưng lại nêu ra một cách mơ hồ rằng cần phải đánh giá thêm các số liệu trước khi quay lại khoan dầu, và điều này có nghĩa là TQ hoàn toàn có thể quyết định trở lại khu vực tranh chấp với VN nếu họ muốn và khi họ muốn.

Việc TQ đột ngột rút giàn khoan trước thời hạn mà không báo trước và hầu như không kèn không trống, dễ làm cho người ta suy luận một cách logic rằng TQ đang muốn làm giảm căng thẳng với VN, và có lẽ đang phải thuận theo những áp lực của quốc tế đối với những yêu sách ngày càng tăng trên một diện tích chiếm đến 90% Biển Đông, gây ra những tranh cãi ngày càng căng thẳng với cả Việt Nam lẫn Philippines. Rất có thể là như thế, nhưng TQ đã tạo ra cho mình cái cớ để có thể trở lại nếu như họ muốn.

Mặc dù không đưa ra một lý do chính thức cho việc rút giàn khoan sớm hơn dự định, nhưng Tân Hoa Xã đã cho biết những hoạt động thử nghiệm không thể tiến hành được ngay vì mùa bão đã đến. Một viên chức của ngành công nghiệp dầu khí vốn có nhiều hiểu biết về hoạt động của giàn khoan, khi phát biểu với hãng Reuters, cũng ghi nhận rằng việc rút về sớm sẽ giúp cho giàn khoan có thể thực hiện các hợp đồng công việc khác.

Với tư cách là giàn khoan dầu ngoài khơi mới nhất và tân tiến nhất của TQ, với khả năng thực hiện mũi khoan ở độ sâu gấp đôi các giàn khoan nước sâu khác, hai lý do vừa nêu có lẽ cũng hơi có lý. TQ đã rút tất cả các con tàu mà nó đã đưa đến để bảo vệ giàn khoan và đồng thời bảo vệ yêu sách của nó trên vùng biển tranh chấp. Theo phát biểu của ông Lê Hà, Phó Cục trưởng Cục kiểm ngư, Việt Nam cũng đã rút 30 tàu cảnh sát biển và tàu kiểm ngư của mình về để tránh cơn bão Rammasun sắp đến.

Thật là một điều ngạc nhiên khi TQ đã gần như đã quyết định từ bỏ yêu sách của mình trên quần đảo Hoàng Sa ngay vào lúc này, khi việc đâm tàu và bắn súng phun nước của TQ đối với VN đã khiến cho cuộc tranh chấp hầu như chỉ còn từ một phía, với phía VN có 27 chiếc tàu bị hư hại và 15 kiểm ngư viên bị thương. Ngay cả những cuộc biểu tình phản đối TQ tại VN vốn đã lên đến đỉnh vào tháng Năm vừa qua cũng đã hạ nhiệt sau khi bị chính phủ dập tắt, có thể là do sự phụ thuộc của VN vào những quan hệ kinh tế với TQ và cũng do họ hiểu được rằng hải quân của mình không thể nào sánh được với hải quân của TQ.

Do VN hầu như đã bị khống chế trong thời gian trước mắt, việc quyết định rút giàn khoan sớm rõ ràng chỉ có thể do những căng thẳng ở phạm vi rộng hơn trong toàn khu vực. Việc TQ khẳng định đường chín đoạn tại Biển Đông mới đây với cả VN lẫn Philippines đã là chất xúc tác thúc đẩy sự hợp tác an ninh trong khu vực. Đối thủ lớn nhất của TQ trong khu vực là Nhật đã tận dụng cơ hội này để hứa cung cấp tàu cảnh sát biển và tăng cường các mối quan hệ quốc phòng với các nước có liên quan. TQ cũng là đích nhắm trong Đối thoại Shangri-la vào cuối tháng Năm vừa qua, nơi cả Mỹ lẫn Nhật đều nêu rõ ý đồ thay đổi hiện trạng tại Biển Đông đang là một xu hướng đáng quan tâm nhất trong khu vực hiện nay.

Cho dù nhìn bên ngoài TQ có vẻ như đang rút lui, nhưng hẳn là họ đang chơi một ván cờ dài. TQ đã không hề nhượng bộ bất kỳ yêu sách nào, mà ngược lại còn tỏ ra rằng nhọ có thể khẳng định ý chí (ít nhất là khẳng định với VN, quốc gia yếu hơn họ rất nhiều), và hoàn tất các mục tiêu của mình bất chấp những lời phản đối trong khu vực cũng như những cuộc va chạm gần như hàng ngày. TQ có lẽ sẽ xem đây là một tiền lệ  của sự thành công, khi họ có thể áp đặt những diễn giải của mình lên các đường ranh giới trong khu vực mà không bị ai phản đối.

Thay vì làm giảm nhẹ sự quyết đoán của mình, rất có thể các nhà lãnh đạo của TQ cảm thấy rằng trong tương lai họ có thể trở lại những vấn đề tương tự vào bất cứ lúc nào và nơi nào họ muốn, và sự cân bằng về an ninh trong khu vực vẫn sẽ không thay đổi hoặc được củng cố gì nhiều trong khoảng thời gian ấy. Nếu điều này là đúng, có nghĩa là một giàn khoan đã an toàn trở về vùng biển của mình, và TQ đã chứng tỏ họ có đủ sức để vượt qua những áp lực kéo dài trong khu vực.

Theo VNTB