BÀI THƠ AMANDA GORMAN ĐỌC TẠI LỄ NHẬM CHỨC CỦA TT JOE BIDEN
Trần Ngọc Cư
Bài thơ này hay ở luyến láy phụ âm (alliteration), các chữ bắt đầu cùng một phụ âm đứng gần nhau, hay ở cách dùng chữ đồng âm dị nghĩa, và các ẩn dụ lấy từ Thánh Kinh và Lịch sử.
Một bài thơ như thế này khó dịch ra tiếng Việt mà có thể chuyển đạt toàn bộ ý nghĩa và âm điệu từ ngôn ngữ sang ngôn ngữ khác. Vì thế tôi sắp đặt từng đoạn song ngữ để những bạn giỏi văn chương tiếng Anh có thể thưởng thức bài thơ cả hình thức lẫn nội dung.
Trong khoảng năm phút đọc bài thơ của mình, Gorman kêu gọi hàn gắn vết thương và đoàn kết, ám chỉ đến cuộc biểu tình ủng hộ Trump hai tuần trước đã trở thành một cơn bão dữ dội ở Điện Capitol Hoa Kỳ. Cô cũng tôn vinh vẻ đẹp của sự đa dạng của đất nước và kêu gọi người Mỹ hãy tận dụng cơ hội này và làm cho đất nước họ tốt hơn những gì họ đã tìm thấy.
Trần Ngọc Cư
Bản song ngữ:
"Mr. President, Dr. Biden, Madam Vice President, Mr. Emhoff, Americans and the world: When day comes we ask ourselves, 'where can we find light in this never-ending shade, the loss we carry, a sea we must wade?'
"Thưa Tổng thống, Tiến sĩ [đệ nhất phu nhân] Biden, Bà Phó Tổng thống, Ông Emhoff, Người Mỹ và thế giới: Khi một ngày đến, chúng ta tự hỏi mình, 'chúng ta có thể tìm thấy ánh sáng ở đâu trong bóng râm không bao giờ tàn này, mất mát mà chúng ta mang theo, một vùng biển chúng ta phải lội?'
"We've braved the belly of the beast, we've learned that quiet isn't always peace. And the norms and notions of what just is isn't always justice. And yet the dawn is ours before we knew it, somehow we do it. Somehow we've weathered and witnessed a nation that isn't broken, but simply unfinished.
"Chúng ta đã dũng cảm trong bụng con quái vật, chúng ta đã học được rằng lặng thinh không phải lúc nào cũng là hòa bình. Và những chuẩn mực và những khái niệm về những gì tồn tại không phải lúc nào cũng là công lý. Và bình minh là của chúng ta trước khi chúng ta biết đến nó, bằng cách nào đó chúng ta đang biết đến nó. Bằng cách nào đó chúng ta đã vượt qua và chứng kiến một quốc gia không tan rã, mà chỉ đơn thuần là còn bị dở dang.
"We, the successors of a country and a time where a skinny Black girl descended from slaves and raised by a single mother can dream of becoming president only to find herself reciting for one.
"Chúng ta, những người thừa kế một đất nước và một thời kỳ mà một cô gái da đen gầy gò có tổ tiên là nô lệ và được một bà mẹ đơn thân nuôi nấng có thể mơ có ngày trở thành tổng thống chỉ để thấy mình đọc thơ cho một tổng thống nghe.
"And yes, we are far from polished, far from pristine, but that doesn't mean we are striving to form a union that is perfect. We are striving to forge our union with purpose. To compose a country committed to all cultures, colors, characters and conditions of man.
“Và vâng, chúng ta chưa được trau chuốt, chưa được trong ngọc trắng ngà, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta đang ra sức làm nên một khối đoàn kết hoàn hảo. Chúng ta đang cố gắng hình thành một khối đoàn kết có chủ đích. Để tạo ra một đất nước cam kết bảo vệ mọi văn hóa, mọi màu da, mọi cá tính và mọi thân phận con người.
"And so we lift our gazes not to what stands between us, but what stands before us. We close the divide, because we know to put our future first, we must first put our differences aside. We lay down our arms so we can reach out our arms to one another. We seek harm to none and harmony for all.
"Và vì vậy, chúng ta phải nâng tầm nhìn không phải đến những gì ngăn cách chúng ta, mà đến những gì đứng trước mặt chúng ta. Chúng ta khép lại khoảng cách, bởi vì chúng ta biết đặt tương lai của mình lên trên hết, trước tiên chúng ta phải gạt các dị biệt của mình sang một bên. Chúng ta hạ vũ khí xuống để có thể dang rộng vòng tay của chúng ta với nhau. Chúng ta không tìm cách hãm hại bất cứ một ai mà phải tìm kiếm sự hài hòa với tất cả mọi người.
"Let the globe, if nothing else, say this is true: that even as we grieved, we grew; that even as we hurt, we hoped; that even as we tired, we tried; that will forever be tied together victorious, not because we will never again know defeat but because we will never again sow division.
“Tốt nhất, cả thế giới phải nhận điều này là đúng: rằng ngay cả khi chúng ta đau buồn, chúng ta đã lớn lên; rằng ngay cả khi chúng ta bị tổn thương, chúng ta hy vọng; rằng ngay cả khi chúng ta mệt mỏi, chúng ta đã cố gắng; tất cả những điều này sẽ mãi mãi gắn kết với nhau mà đưa đến thắng lợi, không phải vì chúng ta sẽ không bao giờ nếm mùi thất bại mà vì chúng ta sẽ không bao giờ gieo rắc chia rẽ thêm một lần nữa.
"Scripture tells us to envision that 'everyone shall sit under their own vine and fig tree and no one shall make them afraid.' If we're to look up to our own time, then victory won't lie in the blade but in all the bridges we've made.
“Kinh thánh khuyên chúng ta hình dung rằng 'mọi người sẽ ngồi dưới gốc nho và cây vả của mình và không ai làm cho họ sợ hãi." Nếu chúng ta chiêm nghiệm về thời đại mình đang sống, thì chiến thắng sẽ không nằm ở lưỡi gươm mà nằm ở tất cả những cây cầu mà chúng ta xây dựng.
"That is the promise to glade, the hill we climb if only we dare it, because being American is more than a pride we inherit – it's the past we step into and how we repair it.
“Đó là lời hứa về một không gian rộng mở bên kia ngọn đồi chúng ta leo lên nếu chúng ta dám thực hiện điều đó, bởi vì làm người Mỹ không chỉ là niềm tự hào mà chúng ta thừa hưởng – mà đó là quá khứ chúng ta bước vào và cung cách chúng ta sửa chữa nó.
"We’ve seen a force that would shatter our nation rather than share it, would destroy our country if it meant delaying democracy. And this effort very nearly succeeded. But while democracy can be periodically delayed, it can never be permanently defeated.
Chúng ta đã thấy một thế lực có thể làm tan rã quốc gia của chúng ta thay vì chia sẻ nó, sẽ phá hủy đất nước của chúng ta nếu điều đó đồng nghĩa với việc trì hoãn dân chủ. Và nỗ lực này suýt đã thành công. Tuy nhiên, mặc dù dân chủ có thể bị trì hoãn theo định kỳ, nhưng nó không bao giờ có thể bị đánh bại vĩnh viễn.
"In this truth, in this faith we trust for while we have for eyes on the future, history has its eyes on us. This is the era of just redemption we feared in its inception.
"Chính chân lý này, chính sự tin tưởng này, chúng ta đặt hết lòng mình trong đó, vì trong khi chúng ta hướng về tương lai, lịch sử đã để mắt đến chúng ta. Đây là kỷ nguyên chuộc tội rất công bằng mà chúng ta đã sợ hãi trong giai đoạn đầu lịch sử.
"We did not feel prepared to be the heirs of such a terrifying hour, but within it we found the power to author a new chapter, to offer hope and laughter to ourselves. So while once we ask 'how could we possibly prevail over catastrophe,' now we assert: 'how could catastrophe possibly prevail over us?'
"Trước đây chúng ta không cảm thấy sẵn sàng trở thành người kế thừa của một giờ phút kinh hoàng như vậy, nhưng một khi ở trong đó rồi, chúng ta đã tìm thấy sức mạnh để viết ra một trang sử mới, mang lại hy vọng và tiếng cười cho chính chúng ta. Vì thế mặc dù trước đây chúng ta hỏi ‘làm thế nào chúng ta khắc phục được thảm hoạ,’ bây giờ chúng ta quyết đoán: ‘sức mấy mà thảm họa có thể khống chế được chúng ta?’
"We will not march back to what was, but move to what shall be: a country that is bruised but whole, benevolent but bold, fierce and free. We will not be turned around or interrupted by intimidation because we know our enaction and inertia will be the inheritance of the next generation.
"Chúng ta sẽ không quay về với sự việc đã diễn ra, mà tiến tới thực tế trước mắt: một đất nước bị thương tích nhưng vẹn toàn, nhân từ nhưng táo bạo, quyết liệt và tự do. Chúng ta sẽ không sợ bị đẩy lùi hoặc làm gián đoạn bởi một sự hù doạ nào đó, vì chúng ta biết rằng hành động và sức ì của chúng ta sẽ được thế hệ sau thừa kế.
"Our blenders become their burdens but one thing is certain: If we merge mercy with might, and might with right, then love becomes our legacy in change, our children’s birthright.
"Những cơ chế pha trộn văn hóa của chúng ta trở thành gánh nặng tự thân của chúng nhưng có một điều chắc chắn: Nếu chúng ta hợp nhất lòng thương xót với sức mạnh và sức mạnh với lẽ phải, thì tình yêu sẽ trở thành di sản của chúng ta trong mọi cuộc đổi thay, trở thành quyền bẩm sinh của con cái chúng ta.
"So let us leave behind a country better than the one we were left. With every breath from my bronze-pounded chest, we will raise this wounded world into a wondrous one. We will rise from the golden hills of the west, we will rise from the winds swept north, east where our forefathers first realized revolution. We will rise from the lake-rinsed cities of the midwestern states. We will rise from the sun-baked South. We will rebuild, reconcile, and recover in every known nook of our nation and every corner called our country, our people diverse and beautiful will emerge battered and beautiful.
"Vì vậy, chúng ta hãy để lại cho đời sau một đất nước tốt đẹp hơn đất nước mà chúng ta được tiền nhân để lại. Với mỗi hơi thở từ lồng ngực bọc đồng của tôi, chúng ta sẽ nâng thế giới bị tổn thương này thành một thế giới diệu kỳ. Chúng ta sẽ vươn lên từ những ngọn đồi óng ả của miền tây, chúng ta sẽ trỗi dậy từ những cơn gió thổi qua miền đông bắc nơi tổ tiên chúng ta lần đầu tiên làm nên cách mạng. Chúng ta sẽ vươn lên từ những thành phố đầy hồ nước của các bang miền trung tây. Chúng ta sẽ vươn lên từ miền Nam nắng cháy. Chúng ta sẽ xây dựng lại, hòa giải, và phục hồi trong mọi ngóc ngách đã biết đến của quốc gia chúng ta và mọi góc gọi là đất nước chúng ta, nhân dân chúng ta đa dạng và xinh đẹp sẽ trỗi dậy dạn dày và tươi đẹp.
"When day comes, we step out of the shade, aflame and unafraid. The new dawn blooms as we free it. For there is always light if only we’re brave enough to see it, if only we’re brave enough to be it."
"Khi ngày đến, chúng ta bước ra khỏi bóng râm, rực cháy và can trường. Bình minh mới trỗ hoa khi chúng ta giải phóng nó. Vì luôn có ánh sáng, chỉ cần chúng ta đủ dũng cảm để nhìn thấy nó, chỉ cần chúng ta đủ can đảm để làm ánh sáng."
Bản trong Văn Việt: