Tàu Việt Nam bị Trung Quốc đâm chìm ở đảo Lý Sơn, tỉnh Quãng Ngãi. Ảnh: Reuters
Tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc đang nóng lên
Bà Lương
Thị Kim Oanh, 52 tuổi, chủ doanh nghiệp Việt Hưng với khoảng 200 lao
động, cho biết: "Việc thay đổi nguồn cung nguyên liệu có thể làm chi phí
sản xuất đội lên nhưng chúng tôi cần phải nghĩ về nó từ bây giờ, nếu
không sẽ quá muộn. Không ai biết được việc gì có thể xảy ra".
Điều bà Oanh lo sợ là một sự đổ vỡ trong
quan hệ thương mại Việt-Trung, khi nổ ra các cuộc tuần hành phản đối
Trung Quốc vào tháng 5.2014.
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương
mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng Trung Quốc hiện đang là đối
tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, Việt Nam cần phải giảm sự lệ thuộc
vào kinh tế Trung Quốc và cần phát triển một kế hoạch dự phòng để đối
phó với bất kỳ sự biến động nào.
Các doanh nghiệp có thể sẽ phải cân nhắc
những phương án thay thế khi Việt Nam chuẩn bị khởi kiện Trung Quốc vì
những yêu sách chủ quyền phi lý đối với biển Đông. Trong buổi trả lời
phỏng vấn vào tháng trước, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho biết Việt Nam
có đầy đủ bằng chứng để chứng minh Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam
và đã sẵn sàng để kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế.
"Tình hình này sẽ buộc các doanh nghiệp
Việt Nam phải tìm kiếm các thị trường khác, nơi mà không có những rủi ro
chính trị. Việc đa dạng hóa thị trường là luôn luôn tốt, vì không ai
muốn dựa quá nhiều vào nước khác, đặc biệt là khi căng thẳng chính trị
đang leo thang ", ông Chua Hak Bin, một nhà kinh tế của Bank of America
Corp có trụ sở tại Singapore đánh giá.
Nguồn nguyên liệu thay thế
Ông Nguyễn Văn Tuấn, Phó Tổng Thư ký
Hiệp hội Dệt may Việt Nam, cho biết hơn 1.000 thành viên của Hiệp hội
Dệt may Việt Nam đã được yêu cầu xem xét các nguồn cung nguyên liệu thay
thế cho Trung Quốc, ngay cả khi thương mại song phương của hai nước
đang tăng mạnh từ 27,3 tỉ USD (2010) lên 50,2 tỉ USD (2013).
Theo thống kế năm 2013 của Bộ thương
mại, khoảng 31% tổng hàng xuất khẩu của Việt Nam là sang thị trường
Trung Quốc, chủ yếu là các mặt hàng nông nghiệp, may mặc, giày dép.
Trong đó, may mặc và giày dép tăng 13 %. Nhưng lại có đến 42 % tổng hàng
nhập khẩu của Việt Nam là từ Trung Quốc, chủ yếu là linh kiện điện tử,
điện thoại, nguyên liệu cho ngành may mặc và giày dép, các thiết bị, máy
móc.
Các nhà hoạch định chính sách Việt Nam
đang nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà Ngân hàng Thế giới dự đoán
sẽ đạt mức 5,4 % trong năm nay, thấp hơn so với mục tiêu 5,8 % đề ra
trước đó.
Chính phủ đang nghiên cứu những tác
động kinh tế mà mối quan hệ căng thẳng với Trung Quốc có thể gây ra,
cũng như sẽ giám sát chặt chẽ các lĩnh vực có thể bị ảnh hưởng như
thương mại, phát triển cơ sở hạ tầng, du lịch và sẽ có những "hành động
thích hợp" khi cần thiết, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết hôm
12.6.
Sụt giảm lượng khách du lịch
Tờ South China Morning Post hôm 9.6 đưa
tin các công ty nhà nước của Trung Quốc tạm ngưng đấu thầu các hợp đồng
với Việt Nam. Theo Tổng cục du lịch, lượng khách quốc tế đến Việt Nam
tăng hơn 20% so với cùng kỳ năm ngoái nhưng lại giảm gần 10% so với
tháng 4.2014, trong đó khách du lịch Trung Quốc chiếm 25 %.
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, từng
là cố vấn chính phủ, nhận định: "Không còn nghi ngờ gì nữa, tăng trưởng
kinh tế chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng. Nhưng câu hỏi đặt ra là ảnh hưởng bao
nhiêu, 0,5 hay 1 điểm phần trăm. Điều đó còn phụ thuộc vào cách chúng
ta đối phó".
Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất
trong khu vực có xung đột với Trung Quốc. Trung Quốc hiện đang kiểm
soát phần lớn nguồn cung đất hiếm toàn cầu. Năm 2010, Trung Quốc đã đột
ngột cắt nguồn cung đất hiếm và áp đặt lệnh cấm xuất khẩu cho cho Nhật
Bản sau vụ cảnh sát biển bắt giữ thuyền trưởng một tàu cá va chạm với
tàu Cảnh sát biển Nhật Bản.
Tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và
Nhật bản hồi năm 2012 đã kích hoạt một cuộc biểu tình lớn chống Nhật Bản
ở Trung Quốc, gây ra nhiều thiệt hại cho các hãng xe Honda và Toyota
Motor Corp của Nhật.
Cộng đồng ASEAN
Sự xung đột với Trung Quốc đã thúc đẩy
Nhật Bản chuyển sự chú ý đến Đông Nam Á với hàng tỉ USD đầu tư. Việt Nam
cũng sẽ được hưởng nhiều lợi ích từ Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến
lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), với một thị trường trị giá 28.000 tỉ
USD mỗi năm mà không có sự hiện diện của Trung Quốc.
Việt Nam cũng hướng đến một Cộng đồng
Kinh tế ASEAN vào năm 2015. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, nguồn
vốn đầu tư trực tiếp nước nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng gấp sáu
lần chỉ trong 10 năm, từ 1,4 tỉ USD (2002) lên 8,4 tỉ USD (2012).
Ông Trịnh Nguyễn, một nhà kinh tế đang
làm việc cho HSBC Holdings Plc tại Hong Kong, cho rằng những căng thẳng ở
biển Đông là một tiếng chuông cảnh tỉnh cho các nhà lãnh đạo Việt Nam
để đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng, thúc đẩy phát triển các ngành
công nghiệp có khả năng cung cấp đầy đủ nguyên liệu cho nền kinh tế.
Những thông điệp khẩn cấp
Kinh tế trưởng Alan Phạm của VinaCapital
Group có trụ ở sở TP.HCM, quỹ đầu tư lớn nhất Việt Nam với giá trị 1,6
tỉ USD, cho rằng Việt Nam có thể thích ứng với những thay đổi trong quan
hệ kinh tế với Trung Quốc và “đó là một thông điệp khẩn cấp buộc Việt
Nam cần có biện pháp để giảm bớt sự lệ thuộc kinh tế vào Trung Quốc".
Tỉnh Bắc Giang đang giúp người trồng vải
thiều ở địa phương tìm kiếm những thị trường mới, sau nhiều năm xem
Trung Quốc là thị trường chính.
Ông Nguyễn Văn Hùng, người bán hơn 90 %
sản lượng vải thiều của mình cho Trung Quốc, chia sẻ: "Suốt nhiều năm
qua, chúng tôi đã bán phần lớn nông sản của mình sang Trung Quốc. Nhưng
riêng năm nay, chúng tôi đang cố gắng xâm nhập các thị trường khác như
Nhật Bản và Hàn Quốc".
Lâm Nguyên (theo Bloomberg News)