Thiện Tùng
 |
| BOT Cai Lậy |
BOT
là gì?
BOT là viết tắt thuật ngữ tiếng Anh của cụm từ Build – Operate – Transfer, có nghĩa là Hợp
đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao trong kinh tế. Theo Khoản 3,
Điều 3, Nghị định về Đầu tư theo hình thức đối tác công tư Hợp đồng Xây dựng -
Kinh doanh - Chuyển giao. BOT là hình thức xã hội hóa, là sự hợp đồng được ký
giữa cơ quan nhà nước có
thẩm quyền và nhà đầu tư để xây dựng công trình kết cấu hạ tầng;
sau khi hoàn thành công trình, nhà đầu tư được quyền kinh doanh công trình
trong một thời hạn nhất định; hết thời hạn, nhà đầu tư chuyển giao công trình
đó cho cơ quan nhà nước có
thẩm quyền .
Tại sao
BOT có quyền thu phí?
Vì những dự án giao thông BOT đều là vốn của nhà
đầu tư nên khi phương tiện vận chuyển qua đường hoặc
cầu… thuộc công trình giao thông BOT, người tham gia giao thông đều phải trả tiền. Và để
thu tiền của các phương tiện tham gia giao thông thì các chủ đầu tư sẽ xây những trạm thu phí (BOT) trong phạm vi đường, cầu
do mình bỏ tiền ra xây dựng.
Chất lượng (tuổi thọ) công trình,
thời gian thu phí và định mức thu phí trên mỗi loại phương tiện khi đi qua công trình phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền và chủ đầu tư ký kết bằng văn bản.
Lời ăn lỗ chịu, khi hết hạn thu phí, chủ đầu tư phải giao công trình lại cho
nhà nước quản lý. Từ đó về sau nhà nước di tu bằng ngân sách (tiền thuế của dân) không còn thu phí.
BOT ở Việt Nam có gì đặt biệt ?
BOT đến VN được vân dụng một cách “sáng tạo”, kết
hợp “chặt chẽ” giữa Quyền và Tiền , tìm mọi kẻ hở “xé rào” để cùng nhau trục lợi.
Cho đến giờ nầy, ngoài Xổ số, BOT thu lợi lớn và nhanh nhứt. Bởi vậy, BOT ở VN
trăm hoa đua nở, nhiều về lượng, kém về chất. Chỉ cần một dẫn chứng dưới đây cũng
đủ thấy:
 |
Cựu TBT
Nông Đức Mạnh và bà vợ mới Đỗ thị Huyền Tâm với
Phòng khách như phủ
chúa
|
<<Trước năm 2013, bà Đỗ Thị Huyền Tâm, vợ sau của Tổng Mạnh,
đại biểu Quốc hội làm ăn lớn lâm vào cảnh thua lỗ, nợ nần tới mức bị ngân hàng
Nông nghiệp liệt vào danh sách kiểm soát đặc biệt. Thế nhưng, không hiểu sao
"tập đoàn" của bà vẫn được giao hai dự án BOT: Nâng cấp sửa chữa đường
cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ và Đầu tư cải tạo, nâng cấp QL1 Hà Nội - Bắc Giang.
Đoạn Pháp Vân - Cầu Giẽ, giai đoạn I chỉ "cải tạo, nâng cấp" vẫn 4
làn xe, được tính giá 1.974 tỷ đồng (hoàn thành 2015); giai đoạn hai, mở rộng
thành 6 làn xe, 4.213 tỷ đồng (dự kiến hoàn thành cuối quý II, 2018). Đoạn Hà Nội - Bắc Giang "nâng cấp" với tổng mức đầu
tư cũng 4.213 tỷ đồng (hoàn thành 6-2016). Từ chỗ nợ như chúa chổm, tay đã
chạm tới hơi lạnh của còng, khi nhận được hai dự án BOT, các khoản nợ "nghìn tỷ" trở
thành tiền lẻ. Hãy nhìn phòng khách của vợ chồng bà Tâm hiện nay, để thấy bản
chất của BOT. Tiền đấy là tiền của dân - tiền của chúng ta. Đây chỉ là một
trong muôn ngàn dạng tham nhũng hiện tồn ở Việt Nam ta>>
Loại cầu, đường nào không được thu thêm phí
?
Nói chung, những cầu hay đường xây dựng, di tu
có nguồn gốc từ ngân sách quốc gia đều không được thu phí với bất cứ hình thức
nào, bao gồm cả BOT. Bởi vì, ngân sách Trung ương hay
ngân sách địa phương đều là tiền do dân đóng thuế mà có. Phí xây dựng cầu hay
đường từ ngân sách, di tu chúng ngoài ngân sách dự trù hàng năm (được biết năm
2017 là10 ngàn tỷ), còn nguồn
thu phí giao thông đã tính trong giá xăng dầu trên từng chủng lại phương tiện
tham gia giao thông. Do vậy, thu thêm với bất cứ hình thức nào đều được xem là sai
trái, lạm thu, bất hợp pháp.
Về Quốc lộ, ở Việt
Nam ta có Quốc lô 1 xuyên quốc gia và những
Quốc lộ liên tỉnh, liên vùng, chúng như những động mạnh
chủ; chi xây đưng, di tu chúng từ nguồn ngân sách Trung ương.
Về Tỉnh hay Huyện lộ, chúng như những động
mạch phụ dẫn máu cung cấp cho từng bộ phận của cơ thể; xây dựng, di tu chúng từ
nguồn ngân sách Địa phương.
Vì ngân sách bao giờ cũng có giới hạn, để mở
mang hạ tầng giao thông, Chính phủ cho phép Xã hội hóa những cầu/đường, kêu gọi
tư nhân bỏ vốn đầu tư xây dựng; được đặt tram thu phí (BOT) nơi mình xây dựng; hết thời gian thu
phí giao công trình lại cho cơ quan chức năng nhà nước quản lý theo giao kết (như đã nói ở phần BOT là gì).
Trạm thu phí BOT Cai lậy, Tiền Giang sai chỗ nào
mà dân phản ứng gay gắt thế?
Trừ nhóm lợi ích, ai nhìn bào cũng thấy đặt
trạm sai vị trí – thay vì đặt trạm trong phạm vi đường lộ tẻ do mình
xây dựng lại đặt trên Quốc lộ 1.
Người dân, nhứt là những bác tài,
phản ứng gay gắt vì BOT Cai Lậy
đặt trạm thu trái phép ở Quốc lộ 1, ở đoạn độc đạo, chắn ngang “động mạnh chủ”
gây tê liệt toàn thân.
Thái độ người dân sở tại đối với trạm thu phí
BOT Cai Lậy thế nào?
Theo Báo
Lao Động, liên tục 4 ngày qua, người dân thay phiên nhau túc trực
24/24 để phản đối hoạt động của trạm thu phí BOT Cai Lậy, Tiền Giang.
 |
| Ảnh: phát nước cho tài xế miễn phí |
Một chủ quán nước kế bên
trạm thu phí nói: mấy ngày nay tôi bỏ tiền túi để mua nước suối mang ra khu
vực cabin thu phí. Khi thấy tài xế nào đưa tiền lẻ, mệt mỏi thì tôi và đứa con trai đem nước đến
tặng cho họ uống.
Bà Tám, một chủ quán khác nói: "Nếu trạm
thu phí đặt ở đây, bị ùn tắt thế nầy thì tôi được hưởng lợi, vì số tài xế và
hành khách kẹt xe gần trạm ghé vào đây mua lạp xưởng, uống nước nghỉ ngơi, nhưng
tôi không hế muốn có nạn kẹt xenhư vầy, vì thấy hành khách và các bác tài phải
khổ sở tội nghiệp quá”!
Ông Lê Văn Vĩnh, một trong số dân tham gia gây
áp lực với trạm cho biết: Hễ người dân rời khỏi khu vực trạm thu phí là nhân
viên trạm thu phí trở lại. Chúng tôi là dân địa phương mà cũng bức xúc hoạt
động của trạm nầy huống hồ tài xế. Việc phản đối là yêu cầu chính đáng".
Ông Tám đứng cạnh cũng xen vô: “Thấy xả trạm
là tôi vui như trúng số ! .
Tài xế gây khó cho trạm thu phí bằng cách
nào ?
Họ sáng
tạo ra nhiều cách gây khó cho trạm. Riêng về trả tiền lẻ họ áp dụng chiến thuật
“25.1” bằng cách: phí phải trả 25.000đ, họ đưa 24.500đ rồi đưa thêm 3 tờ
200đ, bảo thối lại cho họ 100đ (24.500+200+200+2000= 25.100 ). Bất ngờ trạm
không có tờ 100đ để thối. Chưa thối thì họ không chịu cho xe đi, có trường hợp
thu phí 1 xe phải tốn 14 phút, khiến ùn tắt giao thông khủng, buộc phải xả trạm.
Hết chiêu nầy họ gầy chiêu khác, trạm khó ứng phó. Chỉ trong 4 ngày mà phải xả
trạm hơn 10 lần.
Thành
công trong “chiến thuật 25.1”, 20 tài xế ra cách trạm khoảng 100m
bày ra con heo quay 70 kg, trước cúng kiếng sau ăn mừng thắng
lợi trước sự ngỡ ngàn của những người có mặt hôm ấy.
Đúng là
họ tức quá nên làm hơi quá – đây là cảm nhận thoáng qua của người viết.
 |
| BOT Cay Lậy: Cánh tài xế ăn mừng thắng lợi chiến thuật “25.1” |
Lợi/hại
của việc đặt trạm thu phí (BOT) Cai Lậy ?
Người viết suy
luận:
Phần lợi chỉ
dành cho phía đầu tư và quan chức có liên quan trong vụ.
Phần hại cho cả
cộng không chỉ khu vực mà cả nước: Phí BOT vô lý nầy sẽ là đầu vào của mọi hàng
hóa công/nông khi đi qua đây, khiến cho lương thực thực phảm và hàng tiêu dùng
tăng, người tiêu thụ lãnh đủ. Giá tăng thì phải tăng lương cho cán bộ, công
nhân, viên chức. Nếu không tăng lương, họ sống không nổi, bỏ việc thì sao?. Cán
bộ, viên chức bỏ việc thì góp phần giảm bớt biên chế đang quá cồng kềnh, còn
công nhân nghỉ việc thì nhà máy xí nghiệp công và tư cũng phải
thu gọn hoạc giải tán, nạn thất nghiệp sẽ lan tràn. Người dân không lãnh lương chỉ còn thắt lưng buộc bụng,
họ chỉ mua sắm những mặt hàng không có không được. Nhiều loại thuế dồn vào sản
phẩm khiến nó đội giá lên cao, ngoài không cạnh tranh được với hàng hóa nước
ngoài, dân trong nước nghèo khó, phải hạn chế trong tiêu dùng, khiến cho tiêu
thụ nội địa giảm. Thất ngiệp, nghèo khổ dễ dẫn con người vào đường “bần cùng
sinh đạo tặc”, khi quá thắc ngặt họ sẽ
làm bất cứ chuyện gì có thể,
gây rối loạn xã hội - đó là con đường dẫn chúng ta về “âm phủ”.
Có người đặt câu
hỏi: “Lái xe cũng chỉ là những người làm công cho những ông/bà chủ, phí BOT
do ông/bà chủ chịu, cớ sao họ bức xúc, phản ứng với trạm thu phí quyết liệt như
thế? . Họ cũng bức xúc quá đấy chớ: mối quan hệ giữa giới chủ và người làm
công là mối quan hệ “có thứ nầy phải có thứ kia, có thứ kia phải có thứ nầy,
nếu khuyết một trong hai nó sẽ không còn là nó”. Lái xe cũng là một nghề, nếu
chủ thua lỗ “dẹp tiệm” thì họ sẽ thất nghiệp. Vì vậy, sự phản ứng gay gắt của họ
đối với trạm thu phí trái phép, như trạm Cai Lậy chẳng hạn, là hành động thiết
thân đối với họ.
Để cho yên ổn mọi bề, người viết đề
xuất: Trạm thu phí (BOT) Cai Lậy hãy di trạm thu phí của mình về con đường lộ tẻ do mình
thi công, trả Quốc lộ 1 lại cho bá tánh, từ bỏ thói cướp đường. Nếu thấy
di trạm thu phí về đúng vị tri khó thu hồi vốn thì hãy thương thuyết
với nhà cầm quyền cho kéo dài thời gian thu phí. Còn muốn thu hồi vốn nhanh, chỉ
còn một cách duy nhứt, hãy làm theo cách người viết
xúi dại đây: Vẫn phải dời trạm thu phí về đúng vị trí cho phép, tìm mọi cách phá hỏng cầu hoặc đường
Quốc lộ 1 ở đoạn nằm trong lòng vòng cung đường lộ tẻ để, không còn cách nào
khác, mọi phương tiện vận chuyển phải chui vào đường lộ tẻ, chừng đó trạm tha hồ hốt bạc.
04/12/2017
T.T