Lê Vĩnh Trương (Quỹ Nghiên cứu Biển Đông)
Sức
mạnh mềm với căn bản là các nguồn vốn xã hội, được hiện thực hóa thành
những nét lôi cuốn, chinh phục đối phương. Sức mạnh mềm của một nước là
nét hiền hòa, chân thành và sự nhiệt tình hành động vì nghĩa, vì cộng
đồng thế giới. Có triết gia đã nói, có lòng nhân thì tự khắc sẽ có trí,
dũng đến sau.
Sức mạnh mềm kết hợp với sức mạnh
cứng – kinh tế, khoa học, quân lực – sẽ bảo đảm cho đất nước được tôn
trọng và phát triển trong hòa bình.
Sự việc HD
981 xảy ra từ ngày 01/05/2014 đến nay 13/05/2014 đã gần hai tuần. Nhân
dân Việt Nam khắp nơi trên thế giới đã bày tỏ mối quan tâm chung bằng
nhiều cách. Công việc đấu tranh với hành vi sai trái của nhà cầm quyền
Bắc Kinh cũng đã được các cấp nhà chức trách tiến hành. Từ đường dây
nóng, họp báo quốc tế, trao công hàm phản đối cho đến các tuyên bố tại
hội nghị cấp cao ASEAN tại Rangoon và kể cả những cuộc mít tinh do nhà
nước kêu gọi và các cuộc biểu tình do nhân dân tổ chức. Tất cả nhằm phản
đối Trung Quốc xâm lược.
Vấn
đề đặt ra cho người Việt Nam hiện nay là vì sao trước tình trạng nghiêm
trọng này, sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đối với chúng ta khá dè dặt
và cầm chừng và chỉ có chính quyền Nhật bản và Ngoại trưởng Mỹ lên tiếng
ủng hộ Việt Nam! Ngoài ra hầu như không có thêm một ai ngoài những lên tiếng cá nhân.
Trong
khi đã có ít nhất tám cuộc biểu tình nổ ra ở Sài Gòn, Đà Nẵng, Hà Nội,
Cần Thơ, Cộng Hòa Czech, Mỹ, Berlin và Tokyo của người Việt Nam, vẫn
chưa thấy được một sự chuyển biến khả dĩ từ cộng đồng quốc tế cho hành
vi "Tây Tạng hóa Biển Đông" của Trung Quốc.
Điều
lý giải đầu tiên là do các quốc gia liên quan đang lệ thuộc nhiều vào
thương mại với Trung Quốc. Thứ hai là cuộc cờ địa–chính trị đã khiến cho
Việt Nam trở thành mảnh đất Kinh Châu cho ba thế lực Mỹ – Nga – Trung
cùng mong muốn gây ảnh hưởng song cũng cùng mong muốn trả giá ít nhất để
giữ gìn lực lượng. Điều lý giải thứ ba cho sự yên lặng này nằm ở chỗ
chính sách đối ngoại làm bạn với tất cả các nước, thậm chí làm đối tác
chiến lược với quá nhiều nước sẽ khiến cho trọng lượng tình hữu nghị của
các bên với Việt Nam trở nên đều đều dàn trải. Chúng ta không có bạn
lúc nguy khốn. "A friend indeed is a friend in need".
Điều
lý giải thứ tư là sức mạnh kinh tế và quân sự đã trở nên dường như bị
vô hiệu hóa bởi khung cảnh địa–chính trị. Chưa nói đến sự kiệt quệ của
ngân khố nhà nước, sự lộng hành của tham nhũng và sự hiền hòa đến cam
chịu của những lực lượng hành chính, cảnh sát biển vốn đã vừa mới thành
lập, vừa vắng bóng trước những đoàn tàu ngư dân bị giặc hành hạ từ 2005.
Điều
lý giải thứ năm có lẽ nằm ở chỗ sức mạnh mềm của Việt Nam đã trở nên
yếu ớt và nhạt nhòa trước cơn bão giông của thời đại, trước những toan
tính địa–chính trị của các cường quốc Realpolitik.
Ở
câu chuyện sức mạnh mềm, một quốc gia tôn trọng luật pháp quốc tế, sử
dụng tiếng nói của mình đúng mức và đúng lúc sẽ nâng cao hình ảnh đất
nước. Đáng khen cho một cuộc tìm kiếm MH370 dù chưa thành nhưng để lại
ấn tượng tốt đẹp về người Việt Nam giúp người gặp nạn. Tuy nhiên, những
hình ảnh người Việt Nam vi phạm pháp luật Việt Nam (tham nhũng, bạo hành
với dân, công chức xã lũ hại dân) mà không được giải quyết phù hợp,
hoặc để chìm vào quên lãng thì làm sao có được hình ảnh đẹp trong mắt
quốc tế!
Hơn nữa, hình ảnh người Việt vi phạm
pháp luật nước ngoài – tiếp viên hàng không ở Nhật, dự án JTC với Nhật –
thêm vào đó, việc giải quyết khiếu kiện đất đai ở nhiều nơi khắp đất
nước có lẽ đã khiến bạn bè quốc tế đánh đồng Việt Nam với một Bắc Triều
Tiên ở phía Bắc. Đây là chưa kể đến các án oan, sai, bất công vẫn thường
được báo chí nhà nước và cả lề dân đưa tin.
Sức
mạnh của đất nước không chỉ nằm ở pháo hạm, quân đội, xe tăng, thiết
giáp mà còn nằm ở nét đẹp của văn hóa, ứng xử, nhân văn và sự đối xử,
hành xử nhân hậu của người Việt Nam với nhau và với thế giới. Stalin đã
từng ngạo mạn hỏi Giáo hoàng có bao nhiêu sư đoàn và thời gian đã trả
lời ông ta: chính sức mạnh mềm dám "đứng về phe nước mắt" của lòng nhân
đối với con người đã thắng sức mạnh của cơ giới kỹ thuật và khả năng
chiến tranh.
Do vậy, trong cuộc đấu tranh giành
lại công lý trong sự kiện HD 981, khi chuẩn bị các loại hành trang lên
đường, mong rằng vũ khí sức mạnh mềm cũng sẽ được để ý đến và phát huy
đúng đắn để cứu vãn lúc thậm cấp chí nguy, lúc gần như không còn một
người bạn bảo vệ mình.
L.V.T.