 |
| Nhà giáo lão thành Phạm Toàn (1932-2019) |
Tác giả: Hồ Anh Hải
Lời giới thiệu: Nhân dịp một bậc hiền tài là
nhà giáo-nhà văn Phạm Toàn, vị “Thuyền trưởng” của Nhóm Cánh Buồm[1] vừa ra đi hôm 26/6/2019, chúng tôi đăng
lại bài dưới đây của Hồ Anh Hải (có bổ sung).
Hiền tài là nguyên khí của
quốc gia -từ lâu chúng ta đã quá quen
thuộc với câu nói này vì nó được các nhà lãnh đạo và báo chí ta luôn nhắc tới.
Nhưng ai là hiền tài của nước ta? Họ có được coi là “nguyên khí của quốc gia”
không ? Ở ta và ở nước ngoài, hiền tài được đối xử như thế nào?
Xin kể ba chuyện dưới đây.
1. Hiền tài ngay cạnh ta
Tháng 9/2011, nghe tin Giáo sư
Hoàng Tụy được Hiệp hội Quốc tế về Tối ưu toàn cục trao Giải thưởng
Constantin Caratheodory, tôi vào mạng Google và mạng Baidu (của Trung Quốc)
tìm hiểu xem thế giới biết gì về bậc hiền tài này của Việt Nam. Kết quả cho
thấy, tôi biết về bác Tụy còn ít hơn người nước ngoài.
Ví dụ, tiểu sử bác Hoàng Tụy
bản chữ Hán cho biết bác được gọi là Hoàng “Jefferson” Tụy .
Bác có con trai là Hoàng Dương Tuấn, hiện là Phó GS tại ĐH Công nghệ Sydney,
Australia, và con rể là Phan Thiên Thạch. Cả hai cũng nghiên cứu toán tối ưu
toàn cục như GS Hoàng Tụy. Thì ra cả nhà đều giỏi toán, “Hổ phụ sinh hổ tử” mà!
Trang mạng worldcat.org
giới thiệu GS Hoàng Tụy có 31 công trình đăng trong 57 ấn phẩm được in bằng sáu
ngôn ngữ và có mặt ở 846 thư viện.
Trang mạng ccebook.net
giới thiệu cuốn Convex Analysis and Global Optimization (Phân tích về
Lồi và Tối ưu toàn cục) của GS Hoàng Tụy, dày 356 trang, giá bán 249 USD, do
Nhà xuất bản Springer xuất bản năm 1998 (khi ông 71 tuổi).
Luận văn có tựa đề A
Cutting Algorithm for the Minimum Sum-of-Squared Error
Clustering của hai tác giả Jiming Peng và Yu Xia, trích dẫn ba tác phẩm của GS Hoàng Tụy là:
Clustering của hai tác giả Jiming Peng và Yu Xia, trích dẫn ba tác phẩm của GS Hoàng Tụy là:
– Global optimization
do Nxb Springer xuất bản tại Berlin năm 1993;
– Concave programming under
lincar constraints đăng trên tạp chí Soviet Mathematics, năm 1964 ;
– Sách Clustering via d.c.
optimization, xuất bản năm 2001.
Danh từ riêng Tuy’s
cut (Lát cắt Hoàng Tụy) xuất hiện nhan nhản trong các tài liệu nói về
Lý thuyết Tối ưu toàn cục.
Thì ra hiền tài ở ngay cạnh ta
nhưng chính ta chẳng biết, hoặc biết mà không coi trọng.
Sau khi GS Hoàng Tụy được trao
Giải thưởng cao quý Caratheodory, báo chí ta bắt đầu đăng nhiều tin về ông.
Lãnh đạo Nhà nước đến tận nhà chúc mừng, tặng hoa và ôm hôn ông. Sáng 30/9/2011
đích thân Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân tham gia chương trình truyền hình bàn
vấn đề Coi trọng các nhà trí thức, những hiền tài của xã hội…
Nhưng có lẽ GS Hoàng Tụy mừng
ít tủi nhiều. Ở tuổi 84 (ông sinh năm 1927), nếu các ý kiến tâm huyết hết lòng
vì nước vì dân của ông đóng góp cho Nhà nước suốt mấy chục năm qua cứ tiếp tục
rơi vào im lặng không có phản hồi thì sao ông có thể vui được?[2]
2. Thánh nhân cũng có thể bị đưa đi
cải tạo lao động
Đại văn hào Lỗ Tấn của Trung
Quốc không xa lạ gì với người Việt Nam. Bác Hồ từng hết lời ca ngợi câu Trừng
mắt coi khinh ngàn lực sĩ/ Cúi đầu làm ngựa đứa nhi đồng (lời dịch của
Bác Hồ) mà Lỗ Tấn dùng làm châm ngôn tự răn mình. Quả thật Lỗ Tấn vô cùng dũng
cảm dùng ngòi bút tố cáo chế độ độc tài chuyên chế của xã hội phong kiến ngày
xưa và của Tổng thống Tưởng Giới Thạch đương thời.
Thập kỷ 30 thế kỷ XX, Mao
Trạch Đông dẫn một đội du kích lên rừng lập chiến khu chống lại nhà độc tài họ
Tưởng. Sau khi được đọc Lỗ Tấn Toàn tập (in năm 1938, khi Lỗ Tấn đã mất), Mao
vô cùng khâm phục Lỗ Tấn. Ông tuyên bố Lỗ Tấn là “Đệ nhất đẳng thánh nhân” của
Trung Quốc ; “Khổng Tử là thành nhân của xã hội phong kiến, Lỗ Tấn là thánh
nhân của Trung Quốc hiện đại”.
Sau khi Trung Quốc được giải
phóng khỏi ách cai trị của họ Tưởng, Mao Trạch Đông trở thành lãnh tụ tối cao
nước này. Trong một cuộc họp với các nhà văn, có người hỏi nếu Lỗ Tấn bây giờ
còn sống thì sẽ làm gì? Mao suy nghĩ giây lát rồi nghiêm chỉnh trả lời: Lỗ
Tấn sẽ hoặc là ngồi nhà không viết lách gì cả hoặc là ở trong trại lao động cải
tạo!
Mao nói thật lòng và không sai.
Lỗ Tấn suốt đời đấu tranh đòi tự do dân chủ, vì thế ông nổi tiếng. Nhưng nền
chính trị do Mao và Đảng của ông thiết lập ở nước này không thể có thứ “xa xỉ
phẩm tự do dân chủ” ấy mà Lỗ Tấn đòi phải để cho người Trung Quốc được hưởng.
Nếu Lỗ Tấn vẫn đòi thì chắc chắn sẽ bị chính quyền Mao cho đi lao động cải tạo.
Hóa ra, hiền tài đến mức được
tôn là Thánh Nhân, được tung hô chỉ khi đã chết rồi. Chứ nếu còn sống thì…coi
chừng, chữ tài đi với chữ tai một vần.
Tiếp đó khi Mao Trạch Đông
thực thi chủ trương Đại Nhảy Vọt làm cho mấy chục
triệu nông dân chết đói vì phải bỏ việc đồng áng đi luyện gang thép. Bộ trưởng
Quốc phòng là Nguyên soái Bành Đức Hoài khi họp hội nghị trung ương Đảng CSTQ
có thẳng thắn nêu lên một số sai lầm của chủ trương ấy. Rốt cuộc ông bị cách
hết mọi chức vụ.
Từ đó các hiền tài nước này
đều im lặng, ngay cả khi thấy lãnh đạo sai rõ ràng.
3. Thiên tài ngang bướng
Steve Jobs là một hiền tài nổi
tiếng nước Mỹ, nguyên Giám đốc điều hành (CEO) công ty Apple. Năm
1997 ông trở lại lãnh đạo công ty này, từng bước hồi sinh Apple, làm cho giá cổ
phiếu công ty từ 4 USD tăng lên tới 40 USD năm 2006, Apple từ sắp phá sản trở
thành công ty có giá trị thị trường lớn nhất thế giới. Cả loài người biết tên
ông qua các sản phẩm máy tính cá nhân, máy nghe nhạc, máy tính bảng và điện
thoại thông minh.
Tự truyện Steve Jobs có kể lại chuyện mùa thu
năm 2010 Nhà Trắng báo cho Steve Jobs biết họ có ý định thu xếp để ông và Tổng
thống Obama gặp nhau, nhưng Steve Jobs nổi tiếng khó tính, ngang bướng và kiêu
ngạo, khăng khăng yêu cầu Tổng thống phải đích thân mời thì ông mới gặp.
Sau 5 ngày bàn đi bàn lại,
cuối cùng Steve Jobs chịu nhượng bộ đến một khách sạn ở gần trụ sở của Apple
(đặt tại San Francisco) gặp Obama, nghĩa là Tổng thống Mỹ phải bay 5.000 km để
tới đây. Vừa gặp nhau, Steve Jobs nói ngay với Obama: “Ông chỉ có thể làm
Tổng thống một khóa thôi!” và khuyên chính phủ Mỹ nên thân thiện hơn
với các doanh nghiệp, tạo điều kiện cho họ dễ dàng mở nhà máy xí nghiệp.
Ông đề nghị Obama mời chừng
dăm bảy CEO đến để nghe họ trình bày nhu cầu trong việc lập các doanh nghiệp
sáng tạo. Tổng thống Obama vui vẻ lắng nghe các ý kiến phê phán, góp ý của
Steve Jobs.
Sau đó Nhà Trắng lên kế hoạch
mời hơn chục vị CEO đến dự cuộc họp thân mật có kèm bữa cơm do Tổng thống Obama
chiêu đãi và gửi kế hoạch này cho Steve Jobs xem trước.
Thấy số người được mời nhiều
hơn đề nghị của mình, ông nói không muốn dự họp nữa. Khi xem thực đơn bữa ăn,
Steve Jobs lại thể hiện sự khó tính của mình (ông vốn ăn chay niệm Phật), chê
thực đơn này tốn kém quá và phản đối việc dùng sô-cô-la làm món ngọt tráng
miệng. Nhưng Nhà Trắng không nhượng bộ, vì Obama thích món ấy.
Steve Jobs không để lại nhiều
ấn tượng tốt cho Obama nhưng sau đó hai người vẫn nói chuyện điện thoại với
nhau mấy lần. Có lần Steve Jobs còn đề nghị để ông giúp Obama thiết kế quảng
cáo cho việc Obama tranh cử Tổng thống nhiệm kỳ hai, năm 2012.
Ngày 5/10/2011, ba tiếng đồng
hồ sau khi công ty Apple công bố tin Steve Jobs qua đời, Tổng thống Obama xúc
động tuyên bố tại Nhà Trắng: “Michelle [vợ Obama] và tôi
rất đau buồn khi biết tin Steve Jobs qua đời. Ông là một trong những
nhà phát minh vĩ đại nhất nước Mỹ, ông ấy có đủ dũng cảm để suy
nghĩ một cách khác người, đủ mạnh mẽ để tin rằng mình có thể thay
đổi thế giới và đủ tài năng để thực hiện điều đó”.
Ai cũng biết Steve Jobs đã làm
thay đổi cả thế giới. Nhưng vì sao ông làm được điều đó?
Chẳng những vì ông có tài, mà
điều quan trọng hơn là vì xã hội nước Mỹ tạo điều kiện cho mọi công dân có cơ
hội phát triển như nhau, và lãnh đạo nước này biết phát hiện, biết lắng nghe
các hiền tài. Ai có tài thực thì tự nhiên sẽ được trọng dụng.
——————
[1]
Nhóm Cánh Buồm thành lập năm 2009, do nhà giáo lão thành Phạm Toàn (1932-2019)
đứng đầu, gồm một số người tự nguyện làm không nhận thù lao công việc biên soạn
bộ sách giáo khoa kiểu mới cho bậc tiểu học và phổ thông. Tham khảo: https://www.tienphong.vn/xa-hoi/canh-buom-cua-ong-toan-1082578.tpo
[2]
Tháng 6/2019, GS Hoàng Tụy xuất bản cuốn sách “Xin được nói thẳng”, gồm
50 bài GS viết trong hơn 20 năm, chủ yếu vạch ra những sai lầm thiếu sót đã và
đang ngăn cản sự tiến bộ về khoa học kỹ thuật và giáo dục ở nước ta, và nêu các
kiến nghị sửa đổi. Trong sách ông viết “Lẽ sống còn của dân tộc kêu gọi ta
hãy chăm lo đào tạo, phát hiện và bồi dưỡng, sử dụng và phát triển nhân tài”.
Là “nguyên khí quốc gia” mà phải “xin” được nói thẳng. Riêng tựa đề sách đã cho
thấy hiền tài ở ta được tôn trọng như thế nào.
Có thể bạn
quan tâm:
http://nghiencuuquocte.org/2019/07/04/ba-cau-chuyen-hien-tai/