 |
Chính quyền cẩu lư hương
khỏi Tượng đài Trần Hưng
Đạo tại Thành phố mang
tên Hồ Chí Minh nhưng
Trần Hưng Đạo vẫn mãi
mãi trong lòng dân tộc
|
Người ta có thể
đập bỏ một di tích đã hơn 100 năm, người ta cũng có thể phá nát một ngôi chùa
cổ, và người ta cũng có thể đốn hạ những hàng cây cổ thụ rợp bóng ký ức của
nhiều người, xóa sạch những dinh thự, những kiến trúc đã hiện diện ở miền Nam
này suốt cả thế kỷ. Tất cả sẽ biến mất nhường lại cho những khối bê tông đồ sộ,
những dãy nhà chọc trời. Năm, mười năm sau, thế hệ trẻ lớn lên sẽ không biết,
không nhớ những di tích đã bị tiêu diệt. Nhiều thành phố sẽ bị đánh mất ký ức
về những kiến trúc, những hàng cây, và khi những người già mất đi, sẽ còn ai
nhớ đến chúng. Có chăng chỉ còn là những hình ảnh trên bưu ảnh, trong những
cuốn sách ảnh đã ố vàng phủ bụi thời gian.
Nhưng văn
chương, hội hoạ, thơ ca, âm nhạc thì không thế. Bởi đó là văn hóa của một vùng
đất, là hơi thở của một quãng đời.
Nhà thờ, dinh thự, hàng cây có thể bị đánh
mất và lụi tàn trong tâm khảm của nhiều người, nhưng văn hóa thì không. Miền
Nam Việt Nam trải qua hai mươi năm chiến tranh và trong khoảng thời gian ấy tồn
tại một nền văn hóa văn nghệ không thể phủ nhận. Nó là tiếng nói, là suy nghĩ
của một thời đại được phản ánh trong văn học nghệ thuật. Nó mang hơi thở của
chiến tranh nhưng đầy ắp tính nhân văn và cũng không thiếu những tình tự dân
tộc. Và chính điều đó làm cho nó tồn tại dù đã bị nhiều lần vùi dập.
Tại sao chiến
tranh đã chấm dứt gần bốn mươi lăm năm rồi, văn hóa, văn nghệ của miền Nam thất
trận vẫn được người dân yêu thích và tán dương. Và không chỉ ở miền Nam, những
người đã từng đọc, từng nghe, từng thấy trong suốt cuộc chiến tranh mà cả người
miền Bắc sau cuộc chiến cũng bị thu phục.
Lúc cuộc chiến
đang diễn ra, nhạc đỏ, văn chương, thơ ca của miền Bắc có nhiệm vụ hô hào, kích
động và cổ vũ chiến đấu.
Khi hòa bình,
văn nghệ tung hô lại trở thành lạc lõng, không còn hợp thời và chính điều đó
khiến cho những tác phẩm đó không còn được yêu thích và ưa chuộng. Nó trở thành
dĩ vãng, kỷ niệm của một thời đã đi qua. Người ta nhắc lại nó, trình diễn nó
trong những buổi lễ kỷ niệm, những lễ lạt. Và chúng không còn khán giả.
Tất nhiên khi
không còn hoặc quá ít người thưởng thức thì không có nhà đài nào, nhà xuất bản
nào trong thời buổi kinh tế như thế này dám dùng nó để kiếm tiền. Bởi văn hóa
văn nghệ thời nay cũng chỉ là một cách để kinh doanh. Không ai làm kinh doanh
để nhận lấy lỗ trắng tay cả.
Và văn hóa, văn
nghệ miền Nam trước 1975, không phải tất cả đều có giá trị, không phải tác
phẩm, tác giả nào cũng hay. Thế nhưng đa số nó mang nỗi lòng của con người, của
mỗi cá nhân. Nó mang tình cảm thật của một thế hệ, không lên gân, không hô hào.
Ca nhạc miền Nam
không phải chỉ có nhạc Boléro, chẳng qua là suốt hơn bốn mươi năm, âm nhạc của
thời đại không có gì nổi bật để hấp dẫn quần chúng nên họ tìm về cái cũ, cái
mang tình người, tính nhân văn, thể hiện được tình cảm của họ.
Âm nhạc của miền
Nam còn có Phạm Duy, Trầm Tử Thiêng, Phạm Thế Mỹ, Anh Việt Thu, Y Vân, Y Vũ,
Dương Thiệu Tước, Trịnh Công Sơn, Vũ Thành An, Ngô Thụy Miên, Hoàng Thi Thơ, Từ
Công Phụng, Ngô Mạnh Thu, Nguyễn Đức Quang, Phạm Đình Chương, Văn Phụng, Phạm
Mạnh Cương, Lê Uyên Phương, Trần Thiện Thanh, Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang...
và nhiều nhiều nữa không kể hết, nhạc của những nhạc sĩ này đâu chỉ có điệu
Boléro, nhưng vẫn là những bài hát tiêu biểu của miền Nam, mang tình tự dân
tộc, mang hơi thở cuộc sống và nỗi niềm riêng của mỗi con người về tình yêu, về
thân phận, về cuộc đời. Không ai có thể xóa được.
Thế mà ở hội
nghị giao ban quý III/2019 của Hội đồng lý luận phê bình văn học, nghệ thuật
TP. HCM ngày 10/11, nhà nghiên cứu Mai Quốc Liên nhận định sáng tác văn học,
nghệ thuật đang xuống thấp một cách không tưởng và ông phát biểu:
"Giữ chế độ này là giữ thành quả
cách mạng, nhưng giờ bỏ qua hết, chạy theo giải trí, game show… Trong khi để kế
thừa cái đã có thì làm không tốt, mà lại ca ngợi boléro của chế độ cũ
thì chính là ca ngợi luôn đời sống của giai đoạn đó… Cũng từ khi đi
vào thị trường, hội nhập, chúng ta lại quên đi biến động vô cùng phức tạp.
Chương trình Âm nhạc Việt Nam - Những chặng đường trên VTV không biết chủ
trương của Bộ Chính trị hay của ai, vì cái này ca ngợi nhạc của Sài Gòn cũ bằng
những lời có cánh”
Đồng thời, Nhạc
sĩ Trần Long Ẩn với tư cách Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật TPHCM
cũng cho rằng, nói chua cay, mỉa mai như báo chí thì nhạc cách mạng
hiện nay gần như đã “rút lui vào hoạt động bí mật”. Các chương trình
chính thống muốn lên đài truyền hình vào giờ vàng thì khó lắm.
Cũng theo ông
Ẩn, nhạc ca ngợi Việt Nam Cộng hòa mà giờ cũng cho là ca ngợi nước Cộng hòa Xã
hội Chủ nghĩa Việt Nam thì không được:
“Chúng tôi đề xuất phải hết sức thận
trọng với trang sử đen tối của miền Nam Việt Nam lúc bấy giờ là bị xâm lược. Văn
học, nghệ thuật độc hại của nó xuyên tạc đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng
ở miền Nam và hiện nay không thể tẩy xóa. Vậy mà đồng thời, phong trào cách
mạng ở miền Nam trong văn học, nghệ thuật rất dữ dội, rất lớn thì không biểu
dương, không tôn vinh, không học tập, không nhân rộng mà lại đòi xóa nhòa không
còn khái niệm âm nhạc cũ trước giải phóng nữa”. (Trích báo Phụ Nữ)
Đó là những quan
niệm quá lạc hậu và lỗi thời. Và theo ý ông Liên và ông Ẩn thì
không nên phổ biến và nên xóa sạch loại văn hóa độc hại của miền Nam trước
1975.
Sau 75, chế độ
mới đã phát động đốt sạch cái họ gọi là văn hóa đồi trụy, phản động. Hàng
ngàn tấn sách đã bị đốt, nhưng không đốt được văn hóa trong tim của người miền
Nam. Đó là điều bất khả thi, vì những thứ mà các ông cho là độc hại đó là tinh
hoa của miền Nam đã thấm đẫm trong lòng người, mà như trên đã nói, có thể xóa
bỏ một ngôi chùa, một dinh thự, một con đường, đập phá nát bia mộ, lăng tẩm,
chứ không thể xóa bỏ được một nền văn hóa.
Người nào kêu gọi và thực thi việc xóa
nhòa, tẩy sạch một nền văn hóa thì kẻ đó đi ngược lại với lịch sử, là kẻ mọi
rợ, là kẻ vô văn hóa.
Đã qua rồi thời đốt sách, đã không còn
là thời đấu tố, đã không còn có thể cấm hát, cấm đọc. Bởi cấm cũng không được
khi lòng người còn luyến tiếc mà chẳng có gì để thế chỗ.
Đừng dao to búa
lớn làm chi, nếu các ông có những sáng tác hay hơn cái cũ của miền
Nam thì tất nhiên cái cũ đấy sẽ bị lãng quên, chẳng cần chi kêu gào xóa sạch
làm gì.
Nhưng các ông
lại không đủ tài năng để làm điều đó.
Saigon.
16-11-2019
DO DUY NGOC