Bảo Bảo
Về giáo dục, Việt Nam được nhận
định có thành tích cao hơn nhiều nước phát triển. Nhưng về năng suất lao động,
Việt Nam thuộc hàng cực thấp, tăng trưởng thấp, và có xu hướng ngày càng giảm.
Vì sao vậy?
Tại Diễn đàn Đối tác Phát triển Việt Nam tổ chức cuối tuần trước, một lần
nữa kết quả kiểm tra PISA (Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế) của Tổ chức
Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) lại được đưa ra làm minh chứng cho kết quả
giáo dục của Việt Nam, khi thành tích của Việt Nam cao hơn nhiều so với mức dự
đoán.
Thậm chí, thành tích này còn cao hơn nhiều nước OECD – những nước có nền
kinh tế phát triển và hầu hết là các quốc gia có thu nhập cao.
PISA là chương trình đánh giá năng lực Toán, Khoa học và đọc hiểu của học
sinh 15 tuổi (cuối lớp 9, đầu lớp 10), diễn ra ba năm một lần; đợt 2012 có 34 quốc
gia thành viên OECD và 31 quốc gia hay vùng kinh tế đối tác của PISA tham gia.
Kết quả: Thành tích
của Việt Nam tuy chưa thể so với Singapore, nhưng cao vượt trội so với các nước
có thu nhập cao hơn như Thái Lan, Indonesia, thậm chí vượt xa cả Malaysia –
nước có chỉ số GDP/người/năm cao gấp 6 lần Việt Nam vào thời điểm đó.
Học giỏi, nhưng làm
đến đâu?
Một báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) công bố năm ngoái khiến
nhiều người giật mình vì năng
suất lao động của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất ở châu Á-Thái Bình Dương, thấp hơn Singapore
gần 15 lần, thấp hơn Nhật 11 lần và Hàn Quốc 10 lần.
So với các nước láng giềng ASEAN có mức thu nhập trung bình, năng suất lao
động của Việt Nam cũng chỉ bằng 1/5 Malaysia và 2/5 Thái Lan.
Bà Victoria Kwakwa – Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (World
Bank) ở Việt Nam cho rằng: Việt Nam đang gặp thách thức rất lớn về năng suất
lao động. Mấy năm gần đây Việt Nam đã phục hồi tăng trưởng khá tốt sau giai
đoạn suy thoái toàn cầu. Nhưng xu thế mức tăng năng suất lao động giảm dần là
vấn đề đáng quan ngại.
“Mức tăng năng suất lao động của
Việt Nam chưa đến 4% và đang có xu thế giảm, trong khi mức
tăng năng suất lao động tại Trung Quốc là trên 7%, tại Hàn Quốc là trên 5% vào
thời điểm các nước đó ở cùng trình độ phát triển như Việt Nam hiện nay”, bà
Victoria nói.
“Tốc độ tăng năng suất lao động hiện nay sẽ không đảm bảo tăng trưởng nhanh
và bền vững đủ mức để từ đó Việt Nam có thể đi theo quĩ đạo như các nước Hàn
Quốc hay Đài Loan (Trung Quốc)”.
Vì sao Việt Nam học
giỏi làm kém?
Kết nối giữa kỳ thi PISA với sự thiếu hụt các kỹ năng lao động ở Việt Nam,
ông Christian Bodewig – Trưởng Chương trình Tăng trưởng toàn diện ở khu vực
Trung Âu và các nước Baltic – cho rằng: Kết quả tốt của Việt Nam trong kỳ thi
PISA chỉ đánh giá các em học sinh 15 tuổi đang đi học, và bỏ qua các em bỏ học
– chiếm tỷ lệ khá lớn ở nhóm dân tộc thiểu số.
Bên cạnh đó, người sử dụng lao động nói rằng sinh viên Việt Nam tốt nghiệp
ra trường thường bị thiếu các kỹ năng như tư duy phê phán, làm
việc nhóm và giao tiếp.
Điều này có nguyên nhân từ việc dạy và học trên lớp ngày nay thường chỉ tập
trung vào học thuộc lòng và ghi nhớ. Cách dạy và học này có thể tạo ra những
học sinh biết đọc lưu loát, nhưng lại không quan tâm đầy đủ đến các kỹ năng
quan trọng khác.
Theo báo cáo của World Bank, Việt Nam đã thành công với việc đào tạo kỹ
năng cơ bản nhưng công tác chuẩn bị cho sinh viên và học sinh sẵn sàng đảm
đương được công việc được trả lương cao hơn, với năng suất lao động cao hơn vẫn
chưa đạt yêu đầu.
Tình trạng này là kết quả của 6 cái “không khớp” sau:
- Các cấp giáo dục không khớp với
nhau. Giáo dục trung học phổ thông là khâu yếu nhất trong hệ thống giáo dục
Việt Nam. Hiện tỷ lệ chuyển cấp từ trung học cơ sở lên trung học phổ thông đã
giảm mạnh từ 80% xuống còn 60% có lẽ vì lý do chi phí cơ hội (học phí, không
bắt buộc, học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở có thể kiếm được việc làm).
- Ngành đào tạo không khớp với nhu
cầu thị trường lao động. Hiện nay, các cơ sở dạy cho học
viên những nghề không còn tồn tại hoặc không có tương lai.
- Phương pháp sư phạm không khớp
với thực tế làm việc. Các khóa học chú trọng quá nhiều vào lý thuyết,
ít chú ý tới thực hành.
- Cơ sở giáo dục và đào tạo không
khớp với doanh nghiệp. Các doanh nghiệp ít khi tham
gia tích cực vào việc thiết kế các chương trình đào tạo hay công tác giảng dạy.
Giữa sinh viên, nhà trường, doanh nghiệp có ít trao đổi, giao lưu. Điều này làm
hạn chế khả năng phát hiện tài năng, định hướng chương trình và khuyến khích
sáng tạo.
- Hệ thống thông tin thị trường lao
động không khớp với nhu cầu của doanh nghiệp, sinh viên và
cơ sở đào tạo.
- Công tác nghiên cứu của các
trường đại học và viện nghiên cứu không khớp với đòi hỏi của nền kinh tế. Các trường
đại học hiếm khi tham gia vào tiếp nhận công nghệ hay nâng cấp. Chương trình
nghiên cứu của họ cũng không quan tâm đến các vấn đề ưu tiên tại địa phương.
Bảo Bảo
Theo Trí Thức Trẻ