Lê Hữu Khóa
(Tác giả là giáo sư, tiến sĩ nhân loại học, xã hội học
ở Pháp; Giám đốc Chương trình đào tạo Master châu Á, phụ trách chương trình hợp
tác với Việt Nam; chuyên gia tại UNESCO… )
 |
Chào bạn,
Bạn biết tôi nghiên cứu về DÂN OAN từ
nhiều năm qua, tôi đã gởi tới bạn đầu sách OAN LUẬN về công trình này, nghĩ bạn
muốn biết thêm về chủ đề, phạm trù, thực địa của điều tra và điền dã của tôi,
nên tôi mới gởi tới bạn phóng sự : DÂN OAN BIỂU
TINH, CHẶN XE QUỐC HỘI VIỆT NAM 06 -07.06.2019, được loan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, và
hôm nay, tôi nhận được lá thư này của bạn :
Chào
anh,
Tôi
cũng tin là họ có những uất ức bất công. Nhưng nếu là anh, anh có đi làm những
điều vô ích như vậy không? Nếu có chứng cớ, có bằng chứng hẳn hoi thì cứ kiện
ra toà, thuê luật sư..., làm đúng quy trình đi.
Mấy
việc này có ra kêu Quốc hội thì cũng không đúng thẩm quyền, họ cũng trả về cho
cấp cơ sở giải quyết theo đúng trình tự, kêu gào làm gì cho phí công, phí
sức...
Họ
nghe Quốc hội họp mà không hiểu QH họp về cái gì, lại muốn QH bàn về chuyện của
họ... Vậy thì làm sao mà đấu tranh được?
Thực sự, tôi vẩn chưa « hoàn hồn » về ngôn từ, về diễn đạt, về nội dung của bạn
trong lá thư này, tức là tôi vẩn chưa « hết
hồn » về lương tâm của một công dân, lòng lương thiện của một con
người, nhất là lương tri của một trí thức, nhất là vị thế trí thức của chúng ta
(bạn và tôi) là phó giáo sư, giáo sư tại các đại học trong khoa học xã hội nhân
văn. Cụ thể là lý do làm tôi « mất
hồn » trước thư này của bạn chính là bối cảnh của một cơ chế giáo dục
cấp quốc gia tin và giao cho chúng ta một nhiệm vụ : giảng-dạy-trao-truyền tới sinh viên, tới các công dân tương lai hệ thức (kiến thức, tri thức, trí thức, ý thức, nhận thức) giúp ta thường
xuyên tỉnh thức trước hệ nhân (nhân loại, nhân sinh, nhân thế, nhân
quần, nhân tình).
Lương tâm dựa vào lương thiện để xây dựng lương
tri
Khi quốc gia và chính quyền « bầu » ra để chúng ta trở thành trí thức đại học tức là
họ tin vào hệ lương (lương tâm, lương
thiện, lương tri) của chúng ta, biết dùng kiến thức để hiểu nhân loại, biết
dụng tri thức để thấu nhân sinh, biết vận hành trí thức để nhập nội vào nhân
thế, biết vận dụng ý thức để hướng dẫn vào nhân quần, biết mô thức hóa nhận
thức để giúp nhân tình tỉnh thức ! Làm sao chúng ta lại không rõ ràng về
chức năng này ? Làm sao chúng ta lại không rành mạch về vai trò này ?
Nơi mà ngày ngày chúng ta lao tác trong sự nghiêm túc của lý trí, sự nghiêm
minh của trí tuệ, làm nên tuệ giác để phân tích khách quan các dữ kiện xã hội,
các diễn biến nhân văn. Một trí thức khi được đào tạo qua quá trình khoa học,
chưa đủ ! Một trí thức phải có đạo lý hay,
đẹp, tốt, lành, làm nên luân lý có bổn phận với dân tộc, có trách nhiệm với
đất nước ; chính đạo lý và luân lý này là gốc, rễ, cội, nguồn dựng lên giáo
lý để định hướng giáo khoa, giáo
trình, giáo án của bạn và của tôi, làm nên giáo dục cho xã hội, cho quốc gia, cho dân tộc.
Sự thật mất
lòng, đó là « lời khuyên ngoại giao » của ông bà ta, vì ông bà rất
cẩn thận, dặn dò con cháu là khi muốn giữ quan hệ tốt, muốn giữ được bạn bè,
thì phải nhớ : « Lời nói chẳng
mất tiền mua/Lựa lời mà nới cho vừa lòng nhau ». Nhưng trong môi
trường giáo dục mang lý trí của khoa học qua những mô hình của kiến thức làm
nên mô thức cho trí tuệ, thì chính phương trình sự thật-chân lý-lẽ phải dẫn dắt ngữ vựng, ngữ văn, ngữ pháp chớ
không phải ngược lại. Nên lần này tôi phải nghe một lời khuyên khác, rất
chân thật của tổ tiên : Nói gần nói
xa, chẳng qua nói thật ! Khi nghe « lời
xúi » chân thật rất này nên tôi « nghe
luôn » lời thẳng thắn sau đây của tổ tiên ta : So ra mới biết ngắn dài, sau lời thẳng
thắn này là thái độ minh triết của tổ tiên ta. Vì mọi chuyện trong cuộc đời của
một người trí thức đều là : chuyện của mức
độ làm nên trình độ của bạn, của
tôi trong trí giới cũng như trong giáo giới.
Trình độ can-dự-để-can-thiệp
từ kiến thức tới lý trí, từ trí tuệ tới lý luận, từ đạo lý tới đạo đức. Tại
đây, tôi xin tâm sự với bạn một điều là khi chúng ta nghiên cứu, khảo sát, điều
tra, điền dã thực địa thì : lý
thuyết luận (lấy lý thuyết mới trợ lực cho lý thuyết cũ) để hiểu thực tế
của nhân sinh, với phương pháp luận (lấy
phương pháp này để hỗ trợ cho phương pháp kia) để thấu thực cảnh của nhân thế, rồi dụng khoa học luận (lấy khám phá khoa học để củng cố các định đề của
khoa học) để thấm vào số kiếp của nhân loại. Cả ba lãnh vực tri thức này khơi
lên một cách trực tiếp hay gợi ra một cách gián tiếp : sự hình thành nhân sinh quan của chúng ta trước nỗi
khổ niềm đau của nhân quần, thế giới quan
của ta trước các thăm trầm của nhân gian, vũ
trụ quan của ta với muôn vật, muôn loài, trong đó môi trường có môi sinh
được quyền sống, không những có động vật, thực vật, mà cả mọi sinh vật hữu hình
hoặc vô hình trước mắt chúng ta[1].
Ba tri cách :
lý thuyết luận, phương pháp luận, khoa học luận dựng lên ba nhân cách : nhân sinh
quan, thế giới quan, vũ trụ quan, để xếp loại ta chỉ là người, hay ta đã thành nhân ? Vì không phải sinh ra là người thì đương nhiên được thành nhân ! Câu hỏi này cắm sâu vào kiếp
người, câu hỏi này ngày ngày tra vấn lương tri trí thức (đây chính là trung tâm
câu chuyện của chúng ta). Một trong những vòm trời cao tư tưởng về nhân quyền
là Rousseau có một sự nghiệp với các tác phẩm mà ta để cả đời ra cũng chưa biết-hiểu-thấu-thấm hết được, nhưng tư
tưởng gia này có để lại một câu để giúp ta song hành cùng tha nhân có lương
tri, cùng nhân loại có nhân tính : Les
hommes soyez humains ! (Con người ơi hãy giữ nhân tính !).[2]
Tránh « lời dặn ngoại giao » (sự thật mất lòng) gần lời khuyên thành
thật (nói gần nói xa, chẳng qua nói thật),
theo lời thẳng thắn của tổ tiên (So ra
mới biết ngắn dài, nên tôi không ngần ngại trả lời bạn ngay trên
luận điểm của bạn, từng quan điểm một, tức là từng câu của bạn trong thư của
bạn, để không « lạc đề »
nói theo câu chữ của giáo dục, mà ngoài xã hội đã gắn tên để gắn lỗi là : « đánh trống lảng ». Tôi xin
phép bạn được dùng bốn phương pháp chủ yếu của phân tích nội dụng,
có chổ đứng, ghế ngồi thường xuyên trong khoa học nhân văn (ngôn ngữ học, triết
học, văn học) và trong khoa học xã hội (nhân học, sử học, xã hội học) :
● Phương
pháp cấu trúc, làm nên
tổng thể, trong đó mọi phần tử này ảnh hưởng chi phối phần tử kia, và quan hệ
giữa các phần tử là quan hệ sống còn của một thân thể, khi tim ngừng đập thì
óc, phổi và các nội tạng khác sẻ ngừng theo và thân thể sống giờ đã thành thây
xác.[3]
Cũng như hiện nay về mặt xã hội, hệ thống công an trị dùng bạo lực để hành
hung, áp chế, tù đày… dân oan (mà bạn
đã thấy trong vidéo do tôi gởi) hệ thống công an trị chỉ tồn tại với bạo quyền
của ĐCSVN, khi dân chủ tới cùng nhân quyền
trong đa nguyên thì hệ thống công an bất chấp công lý và pháp luật này sẽ « tan biến » theo ĐCSVN.
● Phương
pháp trùng phương, tại
đây X xuất hiện thì Y xuất hiện, nếu X là hằng số thì Y là biến số, tức là Y diễn biến rồi chuyển hóa theo X, đây là kiến thức căn bản để tổ
chức các phương trình toán, mà cũng là nội chất của mọi diễn biến trong xã hội việt nam hiện nay : có bất công vì
có bất bình đẳng (con vua thì được làm
vua, nên con quan thì được làm quan, còn con sãi chùa thì quét lá đa), nên hiện tượng « thái
tử đảng » dù « vô tài, mất
nết » nhưng vẩn « cỡi đầu, cỡi cổ » dân tộc,
xuất hiện với phương trình trùng phương này, một loại ung thư trên toàn xã hội
của Việt tộc : độc đảng sinh ra độc tài nhưng bất tài, đẻ ra độc trị nhưng
không biết quản trị.
● Phương
pháp loại trừ, phân tích
xung đột qua sự kình chống tuyệt đối, khi A xuất hiện thì A không cho B xuất
hiện để thảo luận, tức là dùng tranh luận để trao luận ; và B cũng vậy khi
B xuất hiện thì A biến mất không có mặt để tranh cãi bằng lý luận hay lập
luận. Đó là mâu thuẫn tuyệt đối giữa hai
hệ : hệ độc (độc đảng, độc tài, độc quyền, độc trị, độc
tôn) và hệ đa (đa đảng, đa tài, đa
trí, đa năng, đa hiệu), có cái này thì không có cái kia bạn à !
● Phương
pháp lợi luận, trong đó
mọi quan điểm đều xuất phát từ các con tính về quyền lợi làm nên tư lợi,
dùng quyền lực để giữ quyền lợi, hòa tan quyền lực và quyền
lợi làm một; và
bằng sự ích kỷ, thậm chí lấy cái chung làm cái
riêng , tạo nên ung thư xã hội qua hệ tham
(tham quan để tham ô, tham nhũng vì tham
tiền). Tồi hơn nửa là tái tạo hệ tham
qua tiền tệ-hâu duệ-quan hệ để diệt trí tuệ. Tôi xin thành thật hỏi bạn,
không biết bạn sinh ra và lớn lên, giờ lại có chức quyền, bạn có thoát được
vòng lợi luận này không ?
Tôi biết bạn không tham
ô, tham nhũng (nên chúng ta mới thành bạn nhau), nhưng bạn tiến thân nhờ gia
đình mà cha mẹ là đảng viên, giờ bạn lại là đảng viên nòng cốt, có mọi bổng lộc
của chế độ « đảng viên quan ».
Bạn có « lo ra » là các
cuộc đấu tranh cho công bằng, tự do, dân chủ, nhân quyền sẽ thực sự làm được
chuyện « vật đổi sao dời »
ngay trong tiện nghi từ vật chất tới chức tước của bạn không ? Hãy trả lời
tôi câu hỏi này, vì tình bạn từ bao năm qua, và nên trả lời thành thật như ông
cha khuyên nhé (nói gần nói xa, chẳng qua
nói thật), vì có (sự) thực mới vực được đạo (lý) mà.
***
(Còn tiếp)
[1] Lý thuyết luận, phương
pháp luận, khoa học luận, Anthropol-Asie xuất bản, facebook Vùng Khả Luận (trang thầy Khóa).
[2] Nhân luận và nhân Việt, Anthropol-Asie
xuất bản, facebook Vùng Khả Luận (trang
thầy Khóa).
[3] Các phương pháp tiếp cận của khoa học xã
hội và nhân văn, Anthropol-Asie xuất bản, facebook Vùng Khả Luận (trang thầy Khóa)