Trịnh Định - Phan Văn Thắng
 |
| TS Trịnh Định |
LTS: Hiện nay,
dư luận đang rất quan tâm về việc lựa chọn nhà thầu xây dựng đường cao tốc Bắc
Nam và tỏ ra rất băn khoăn, lo lắng về sự an nguy của đất nước nếu nhà thầu
Trung Quốc trúng thầu thực thi con đường này. Văn hóa Nghệ An xin giới thiệu
cùng bạn đọc chia sẻ của Tiến sỹ Trịnh Định đến từ ĐH Quốc gia Hà Nội với nhà báo
Phan Văn Thắng về vấn đề này.
Phan Văn
Thắng: Gần đây Việt Nam có chủ trương xây dựng đường cao tốc Bắc Nam, ông đánh giá
như thế nào về tầm quan trọng của đường cao tốc này đối với sự phát triển của
đất nước?
Trịnh Định:Ở bất cứ quốc
gia nào, hệ thống đường giao thông là tiền đề để công nghiệp hóa, đô thị hóa.
Một quốc gia muốn phát triển, việc trước tiên là phải chú trọng phát triển giao
thông. Về cơ bản, cho đến nay, hệ thống giao thông chúng ta đang thua rất xa so
với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, việc xây dựng đường cao
tốc Bắc Nam, xét về chủ trương và ý tưởng là đúng đắn, tuy hơi
muộn.
Tuy nhiên, khi đề ra chủ trương xây dựng đường cao tốc Bắc Nam cần tính bài
toán tổng thể của cơ sở hạ tầng quốc gia, đặc biệt là giải quyết cơ sở hạ tầng
giao thông nội đô trong các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi
không phải là người am hiểu về giao thông nên tôi chỉ có thể chia sẻ từ góc độ
lịch sử và hệ quả an ninh, chính trị của nó mà thôi.
Việc xây dựng
đường Bắc Nam, hay đường cao tốc Bắc Nam hoàn toàn không giống với việc xây
dựng các tuyến đường khác, bởi nói đến chữ Bắc Nam và nói đến đường Bắc Nam,
trong tâm thức người Việt, là nói đến câu chuyện con đường biểu tượng, thiêng
liêng. Đường Bắc Nam hội tụ nhiều tầng ý nghĩa hơn trong tâm thức người Việt so
với bất kỳ con đường nào khác. Đó là con đường lịch sử nhiều nghìn năm, là con
đường biểu tượng của sự thống nhất, là con đường trí tuệ, là con đường chất đầy
xương máu của rất nhiều thế hệ người Việt Nam trong hành trình mở mang bờ cõi
và thống nhất đất nước. Nói về điều này tôi lại nhớ đến trường ca Con
đường cái quan của nhạc sĩ Phạm Duy. Thật là thiêng liêng.
Vì vậy, tôi nghĩ rằng, ở cấp chiến lược, khi đề xuất xây dựng con đường
cái quan quốc gia này, cần tư duy và hình dung con đường này khác biệt
với tất cả con đường khác, và tính đến tất cả các yếu tố trước khi quyết định
phượng án xây dựng, đặc biệt là khâu lựa chọn nhà thầu xây dựng. Bởi suy cho
cùng, đó là sinh lộ Việt. Sinh lộ này lại đến từ những nguyên nhân
cắc cớ trong lịch sử mà căn nguyên sâu xa là áp lực từ phương Bắc. Lịch sử dân
tộc, và lịch sử con đường cái quan Bắc Nam đã cảnh báo chúng
ta về việc tư duy và lựa chọn nhà thầu xây dựng con đường này.
Một điểm lưu ý rằng, từ trước tới nay trong tư duy bảo vệ đất nước, chúng
ta thường nghĩ đến nguy cơ chia cắt đất nước theo chiều ngang, do miền Trung
hẹp, đường bờ biển dài và trong thực tế chia cắt Bắc Nam đã từng xẩy ra. Tuy
nhiên, cần nhìn nhận, nguy cơ mới, nguy cơ chia cắt đất nước theo chiều dọc của
nó, mà theo tôi nghĩ, đang ngày càng hiện hữu.
Phan Văn
Thắng: Từ góc nhìn lịch sử, ông nghĩ như thế nào về tính biểu tượng của tuyến
đường Bắc Nam của Việt Nam?
Trịnh
Định: Như tôi đã nhắc đến ở trên, tuyến đường Bắc Nam của Việt Nam mang tính biểu
tượng năng lực thống nhất quốc gia, biểu tượng cho sự độc lập, là lời tuyên bố
của sự khác biệt về căn cước và trí tuệ Việt Nam, nó còn là xương máu của cha
ông trong nhiều nghìn năm.
Chúng ta nhớ
lại lịch sử, để có được đất nước liền một dải, là công lao của biết bao anh hào
trong lịch sử dân tộc. So với bất kỳ con đường nào khác, đường vô Nam, đường
Bắc - Nam không phải là con đường cơ học như những con đường khác, nó là con
đường lịch sử, linh thiêng, là con đường tâm linh, sinh lộ Việt,
mất nó hoặc để nó vào tay giặc là đồng nghĩa với việc chúng ta đánh mất những
gì thiêng liêng nhất, lại một lần nữa trao nỏ thần vào tay
giặc.
Một việc nữa
không được phép quên là các nghĩa trang trải dài theo con đường này. Trong
những nghĩa trang đó có rất nhiều người con vô tự, họ hi sinh khi còn rất trẻ,
quá trẻ trên con đường cái quan này vì dân tộc. Những đoàn người vô tự của
đất mẹ Việt chúng ta nằm dọc từ Bắc vào Nam để giữ sinh lộ này
cho đất nước. Khi sống họ mở đường, giữ đường quốc thổ; khi ngã xuống họ là
thần linh hộ mệnh cho những tuyến đường. Tuyệt đối không để quân thù làm tổn
thương những giá trị thiêng liêng đó. Điều này cần phải đặc biệt ghi nhớ.
Nếu lựa chọn nhà thầu thực hiện cao tốc Bắc Nam không cẩn thận thì
không chỉ là rước về nguy cơ bất an mà còn là xúc phạm đến xương cốt và tinh
thần của tiền nhân đã hi sinh! Người Việt Nam không cho phép bất cứ ai làm điều
đó.
Phan Văn
Thắng: Tôi nghĩ là nếu ai đó cố tình làm nhất định sẽ phải trả với giá đắt nhất.
Thưa ông, ông có thấy có mối liên hệ nào giữa đường cao tốc Bắc Nam với Vành
đai và Con đường Trung Quốc?
Trịnh
Định: Cần phải nói rõ thế này, Việt Nam có vị trí địa chính trị độc nhất vô nhị
so với tất cả các quốc gia mà cả Vành đai và Con đường đi qua.
Không một nước nào như Việt Nam, là nơi mà tất cả hệ thống trọng điểm cả Vành
đai và Con đường đi xuống và tiền đề để tiến tiếp xuống Đông Nam Á,
Biển Đông, Ấn Độ Dương. Việt Nam là điểm khởi đầu của con đường Biển - Đảo mà
Vân Đồn là điểm đảo đầu tiên của Con đường trên biển. Quảng Ninh - Lào
Cai là điểm đầu tiên của con đường tơ lụa trên bộ đổ xuống. Sông Mê Kông, điểm
đến sau cùng cũng là Việt Nam. Và nay, cao tốc Bắc Nam là trọng tâm của Vành
đai - Con đường của Trung Quốc.
Không nghi ngờ
gì nữa, cùng với chuỗi đảo ở vị trí cực kỳ then chốt của Tổ quốc được người ta
định danh đơn giản từ góc độ kinh tế là đặc khu như Vân Đồn, Vân Phong, Phú
Quốc, đại dự án cơ sở hạ tầng - chính trị cao tốc Bắc Nam Việt Nam sẽ là trọng
tâm chiến lược của chiến lược Vành đai - Con đường của Trung
Quốc ở Việt Nam. Điều này có nghĩa, dự án này sẽ được cả hệ thống chính trị
Trung Quốc đứng đằng sau để bằng mọi giá thắng thầu. Nếu nhìn sâu hơn, Trung
Quốc đã ém sau lưng chúng ta ở Lào và Campuchia cũng bằng dự án Vành
đai - Con đường. Nếu họ thực hiện điều đó ở Việt Nam và chúng ta lại
thông qua luật đặc khu thì có thể hình dung đất nước ta sẽ bị bao vây từ tất cả
mọi hướng, mọi phía.
Nếu vậy, tôi nghĩ, nhiều khả năng, Hoa Vi và các công ty công nghệ khác của
Trung Quốc cũng sẽ theo sau chân các nhà thầu Trung Quốc để hiện diện một cách
khéo léo, lồng vào hệ thống cao tốc của Việt Nam bằng các thiết bị điện tử để
theo dõi, thu thập thông tin của chúng ta. Đến lúc đó các thông số kỹ thuật và
các thông tin của tuyết đường sinh lộ sẽ không còn là bí mật nữa. Nên nhớ, độ
an toàn thông tin của tuyến sinh lộ này có vai trò cực kỳ to lớn với an ninh
của quốc gia.
Phan Văn
Thắng: Trục Bắc - Nam, cao tốc Bắc Nam có ý nghĩa như thế nào trong quan hệ với
Trung Quốc, trong quá khứ và hiện tại, cũng như tương lai?
Trịnh
Định: Nhìn lại lịch sử, ông sẽ thấy, trục Bắc Nam là trục sống của người dân Việt
Nam. Có sự cộng hưởng, kết nối, gắn kết của cộng đồng các dân tộc, đặc biệt là
có các dân tộc ở miền Trung và miền Nam, chúng ta mới đủ sức chống đỡ sức bành
trướng Trung Quốc liên tiếp nhiều nghìn năm trong lịch sử. Vua Minh Mệnh nhà
Nguyễn đã nói: Chúng ta lập quốc nền tảng ở phương Nam (Minh
Mệnh chính yếu). Tức là căn cước văn hóa để xác lập và trường trụ trên nền tảng
phương Nam, khác với phương Bắc. Và cũng vì có phương Nam, chúng ta mới đủ sức
trụ vững cho đến ngày nay, mới đủ sức vượt qua vòng kim cô thế giới Hán hóa để
đến với thế giới văn minh. Nếu để Trung Quốc thực hiện đường cao tốc Bắc - Nam,
có nghĩa chúng ta phải đối mặt với nguy cơ trở lại với thế giới Hán hóa thêm
một lần nữa.
Như mọi người Việt đều biết, dù công khai hay không, một cái nhìn từ biển,
Trung Quốc đang chiếm từng đảo của chúng ta đi dọc từ phía Bắc xuống Nam. Tham
vọng điểm đến của họ sẽ là Trường Sa và nhiều đảo, cụm đảo khác và xa hơn nữa….
Với họ, không có điểm kết, lòng tham của họ là vô hạn. Điều này chắc không phải
bàn cãi.
Còn đi vào đất liền, họ đã phân khúc Việt Nam với những lát cắt theo kiểu
chiếc cầu “Nam Hải đại kiều” (cầu lớn Nam Hải) nối Đảo Hải Nam với Hà Tĩnh và
những phân khúc dọc miền Trung xuống miền Nam.
Nếu như
để nỏ thần trao tay giặc thì có phải là một phát nỏ sẽ chẻ dọc
đất nước ta theo phương thẳng đứng từ đỉnh đầu (thủ đô Hà Nội liêng thiêng),
dọc xuống miền Trung xương sống và đến tận cùng Nam Việt Nam.
Như vậy, nếu nhìn thẳng, đất nước ta sẽ bị chia làm đôi. Từ trước đến nay,
cái chúng ta lo sợ miền Trung hẹp và bờ biển dài nên nguy cơ chia cắt đất nước
theo chiều ngang rất cao. Nhưng chia cắt đất nước theo chiều dọc, chia cắt đất
nước làm hai mảng Tây và Đông thì là lần đầu tiên trong lịch sử có một nguy cơ
như vậy.
Phan Văn
Thắng: Thực ra trong câu chuyện, từ đầu chúng ta đã nói đến chuyện an nguy của đất
nước nếu TQ thắng thầu xây dựng cao tốc Bắc Nam. Ở đây tôi muốn chúng ta trao
đổi kĩ hơn mà thôi. Thưa ông, sau khi có
quyết định xây dựng cao tốc Bắc Nam, như ông biết, có nhiều thông tin về việc
triển khai xây dựng nhất là việc lựa chọn nhà thầu. Có thông tin lan truyền về
khả năng các nhà thầu TQ sẽ tham gia và trúng thầu vì như một quan chức Bộ GTVT
thì “chỉ có các nhà thầu TQ quan tâm” đến công trình quan trọng này. Ông bình
luận gì về thông tin này? Nếu điều đó trở thành hiện thực thì lợi và hại sẽ như
thế nào?
Trịnh
Định: Có chi tiết là, ngay sau khi Việt Nam có thông báo về xây dựng đường cao
tốc Bắc Nam, nhà thầu Trung Quốc đã đến đặt vấn đề, tức là có khả năng họ biết
trước thông tin và có sự chuẩn bị sẵn. Ý nghĩa của việc này là gì? Tại sao họ
lại là người đầu tiên đến. Việc này dẫn đến nhiều suy tư? Như chúng ta đã biết,
Trung Quốc sẽ trả thầu thấp nhất, như vậy rõ ràng các nhà thầu của các nước
khác sẽ khó có cơ hội. Với sự nhạy cảm và kinh nghiệm của mình, các nhà
thầu có tư cách họ sẽ rất cân nhắc hoặc thậm chí họ muốn tham gia
nhưng sẽ không mặn mà hoặc không tham gia, bởi họ sẽ biết chắc rằng Trung Quốc
sẽ thắng thầu. Vậy sự hiện diện sớm của nhà thầu Trung Quốc, mang rất nhiều ý
nghĩa. Theo tôi, nó có nghĩa tuyên bố với các nhà thầu trên thế giới, miếng mồi
này đã thuộc về Trung Quốc, nếu có tham gia vào cũng vô ích mà thôi. Bước đi
này, thực sự có tính toán kỹ lưỡng từ không chỉ một bên, nếu bỏ thầu chỉ có một
hồ sơ thì khi đó kết quả thế nào mọi người đều biết. Nếu điều đó trở thành hiện
thực thì nguy cơ đất nước bị chia cắt theo chiều dọc không còn là nguy cơ, mà
nó đang được, đúng hơn là bị, hiện thực hóa. Lúc đó, Sinh lộ biến
thành tử lộ.
Phan Văn
Thắng: Tôi cũng rất lo ngại về nguy cơ này nhưng không quá bi quan như ông. Vì tôi
tin vào trí tuệ, bản lĩnh, kinh nghiệm của người Việt Nam mình không phải là dễ
bị lừa. Vả lại, cha ông mình nói rồi, “cha nó lú có chú nó khôn”. Cha con An
Dương Vương bị lừa nhưng rồi người Việt vẫn lấy lại được nước đó thôi, dẫu là
giá quá đắt. Trở lại, ông có tin là người VN hoàn toàn có thể tự lực xây cao
tốc Bắc Nam, con đường huyết mạch của đất nước? Vì sao?
Trịnh
Định: Tôi không phải chuyên gia về xây dựng, tôi chỉ nhìn những nguy cơ của nó từ
chiều lịch sử và ảnh hưởng và hệ quả chính trị nếu Trung Quốc tham gia xây dựng
đường cao tốc. Về cá nhân, tôi tin và mong muốn người Việt chúng ta sẽ chủ động
xây dựng sinh lộ cho mình, nếu cần tham vấn hoặc mời thầu thì nên lựa chọn
những nhà thầu từ Nhật, Đức, châu Âu hoặc Mỹ....
Tôi tin rằng người Việt hoàn toàn làm được.
Phan Văn
Thắng: Tôi lại tin hơn, rằng người VN sẽ không những làm được mà còn làm tốt. Theo
ông, cần như thế nào để chúng ta không nằm trong vòng kim cô thế giới Hán hóa
mới, vẫn có thể quan hệ bình thường, bình đẳng và không bị phụ thuộc với TQ?
Trịnh
Định: Thế giới Hán hóa mới có cái tên chính thức rất mỹ miều là: Vành đai kinh tế
con đường tơ lụa và con đường tơ lụa thế kỷ XXI, tức nói tắt là Vành
đai - Con đường. Trong đó, dự án cao tốc Bắc - Nam là có thể được coi
là đại dự án trọng điểm cơ sở hạ tầng chính trị của Vành đai
của Trung Quốc ở Việt Nam.
Để quan hệ bình
đẳng, bình thường và không phụ thuộc với tất cả các nước, đặc biệt là với Trung
Quốc, đã có nhiều người nói rồi, tôi chỉ kể một chi tiết từ kinh nghiệm bản
thân khi tôi đi ra nước ngoài thôi. Trong các chuyến đi đó, tôi ngộ ra một
điều, khi nào mình tự tôn trọng mình, kiên quyết không quỳ gối thì họ
sẽ tôn trọng mình. Theo tôi lý lẽ chỉ giản dị như vậy thôi. Nhưng làm được
thì lại không dễ. Nên chỉ bằng cách giáo dục con người Việt Nam biết tự
tôn trọng mình và không quỳ gối mới có thể làm được
diều đó. Đến đây, tôi nhớ đến cụ Phan Chu Trinh và tinh thần vượt thời đại của
cụ. Chỉ cần như vậy, đất nước mình, người Việt Nam mình sẽ được tôn trọng. Đây
hoàn toàn là câu chuyện nhân cách không phải là câu chuyện tiền bạc.
Trên quan điểm
tổng thể, với tư cách là một người dân, tôi đề nghị đến người có quyền lực cao
nhất và chỉ người đó mới thấu hiểu điều này, cần quán triệt một nền tảng triết
lý trên cơ sở thấu hiểu lịch sử, thấu hiểu tầm quan trọng của con đường, tính
đặc biệt, độc đáo và vai trò của con đường Bắc Nam trong tiến trình hình thành
quốc gia dân tộc để có một nhận thức sâu sắc và toàn diện về cao tốc Bắc Nam.
Nó phải là tuyến đường đi tiếp của truyền thống cha ông, nó là sinh lộ chứ
không phải tử lộ, không nên để lực lượng trấn yểm bên ngoài vào phá
vỡ long mạch, huyết mạch, sinh lộ truyền thừa từ cha ông để
lại.
Tóm lại, chủ trương và ý tưởng của Quốc hội và Chính phủ là đúng đắn. Nhưng
cách làm là phải cân nhắc thật thấu đáo, kĩ càng. Phải luôn nhớ đây là con
đường biểu tượng cho năng lực thống nhất Tổ quốc nên bắt buộc phải loại bỏ mọi
nguy cơ tiềm ẩn từ chính nó.
Phan Văn
Thắng: Cảm ơn ông về cuộc trao đổi này. Hi vọng vấn đề này sẽ được nhiều người
quan tâm và trao đổi.
Nguồn:vhna