Thành quả sau hai năm tại chức của TT Trump

Tổng Thống Trump rất sung sướng tuyên bố trước phiên họp khoáng đại của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc trong mùa thu 2017 "Không có một chính quyền nào trong lịch sử đất nước Mỹ đạt nhiều thảnh quả như tôi". Lời tự khen của ông đã khiến các đại biểu cười rộ. Ngày 20.01.2019 đánh dấu hai năm tại chức Tổng Thống của doanh nhân địa ốc Donald Trump và cũng là thời điểm đánh giá  những lời hứa của ông trong nửa nhiệm kỳ.

Cởi trói kinh tế

Chính sách kinh tế cùa Trump mang đặc điểm biệt lập và bảo hộ. Kinh tế phát triển dựa trên cải cách thuế má sẽ tạo viêc làm mới. Trump chủ trương giới hạn tự do thương mải và  buộc các doanh nghiệp Mỹ nên sản xuất trong nước. Như đã hưá trong lúc tranh cử, Trump đã rút ra Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) , thay thế Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ  với Mexico và Canada (NAFTA) bằng một hiệp định mới. Cũng như thương thảo lại với Âu châu về  Hiệp định đối tác thương mại và đầu tư xuyên Đại tây dương  Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP)

Trong chính sách năng lượng, Trump khai thác tối đa tài nguyên để Mỹ bớt lệ thuộc dầu nước ngoài. Trump chỉ thị  tái lắp đặt các đường dẫn dầu mà chính quyền Obama đã tạm ngưng vì vấn đề môi sinh. Ngày 01.06.2017 Trump quyết định rút khỏi Thoả thuận bảo vệ khí hậu Paris mặc cho thế giới phản đối.

Tình hình kinh tế trong hai năm qua ổn định. Đất nước thực sự đã khởi sắc từ những năm cuối nhiệm kỳ cũa người tiền nhiệm Obama, nhưng các biện pháp cải cách của chính quyền Trump như bãi bỏ các quy định  bảo vệ môi sinh và giảm thuế cho doanh nghiệp đã đẩy mạnh phát triển  kinh tế. Thuế doanh nghiệp từ 35 % giảm xuống 21%  giúp các doanh nghiệp tăng mở rộng sản xuất, tạo nhiều việc làm và đạt nhiều lợi nhuận. Lương của giới trung lưu tăng 1,2 % đến 1,9%.. Tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống 3,9 %.

Tuy nhiên chính sách bảo hộ kinh tế qua cuộc chiến thương mại do Trump khởi động lại làm nền kinh tế quốc gia bị chao đảo. Mức phát triển từ 4,2 %  trong qúy 2 đã tụt xuống 3,4 %  trong quý 3 và tiếp tục giảm dưới 3% trong qúy cuối năm. Chỉ số cổ phiếu Dow Jones  ở mức cao nhất trong tháng chín cũng bị mất  hơn 10 % vào cuối năm.

Trong diển văn nhậm chức, Trump công bố sẽ  tu sửa đường xá, cầu cống và phi trường để tạo thêm việc làm. Nhưng đến nay kế hoạch hạ tầng cơ sở dự kiến tổn phí 1500 tỉ vẫn chưa đưa ra quốc hội thảo luận.

Giảm thâm hụt thương mại

Vấn đề thâm hụt trong cán cân thương mại là mối lo ngại rất lớn cùa chính quyền. Trump cho rằng Mỹ đã chịu thiệt thòi trong các thỏa ước thương mại. Ông kết án  Trung Quốc  cướp  việc làm, phá hủy ngành công nghiệp chế tạo và trộm cắp công nghệ của Mỹ. Stephen Bannon, nguyên trưởng chiến lược của Tổng thống Trump còn cho rằng Mỹ từ lâu đã là  "quốc gia triều cống" của Trung cộng vì các công ty Mỹ  bị Trung cộng ép bụộc chuyển giao  nhiều sản phẩm công nghệ cao cấp và các phát minh khoa học kỹ thuật cũng như các chính quyền tiền nhiệm để Trung cộng hàng năm  mang về nước một lượng tiền trên 300 tỉ USD qua giao dịch thương mại. Tệ trạng này phải chấm dứt.

Chính quyền Trump công bố huỷ các thoả ước đa phương và ban hành các biện pháp áp thuế quan vào hàng nhập cảng từ Trung cộng và cả các quốc gia đồng minh Âu châu, Nhật , Hàn. Khởi đầu chính sách áp thuế đơn phương đã gây nhiều hoang mang và khó khăn cho các quốc gia bị trừng phạt. Nhưng chỉ sau vài tháng các quốc gia này đã liên minh trả đũa khiến chính sách áp thuế của Trump  không mang lại hiệu quả như mong đợi. Thặng dư thương mại của Bắc kinh với Mỹ trong năm 2018 vẫn tăng 17 % lên 323 tỉ USD  và Mức xuất siêu của các quốc gia Âu châu  chỉ trong 11 tháng đã tăng thêm 20 % lên 129 tỉ USD .

Chính sách tăng thuế thép, nhôm và nhiều sản phẩm nhập khẩu cũng ảnh hưỡng  đến các hoạt động thương mại của các công ty Mỹ ở nước ngoài. Tại Trung cộng nhiều hãng  thông báo doanh thu cũng như lượng hàng bán bị giảm như  Apple, Mattel ,Tiffany Ford, GM , Tesla. Số xe bán của hãng xe Ford  trong 11 giảm hơn 30 % . Lượng xe bán của hãng xe GM cũng giảm 15% trong qúy ba. Ngay ngành  rượu tại California cũng báo lượng xuất cảng qua Trung Cộng giảm 15% trong quý ba. Trong tháng 12  Trung cộng giảm 35,8 % lượng hàng nhập khẩu từ Mỹ.

Trước tình trạng hai bên đều bị thiệt thòi trong cuộc xung đột thương mại nếu còn tiếp tục đối đầu, nên Mỹ và Trung cộng  đã đồng ý đình chiến và thương thảo lại. Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định sẽ đạt thỏa thuận với Trung cộng, một thỏa thuận "công bằng" cho tất cả vào năm 2019.

Lợi ích Mỹ  trước hết

Trong diễn văn nhậm chức, Trump đã nêu hai khẩu hiệu Nước Mỹ trước hết (America First) và Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại (Make America great again)  làm tư tưởng chỉ đạo cho đường lối cầm quyền. Lợi ích quốc gia là yếu tố cốt lõi của chính sách đối ngoại và an ninh.

Trump thường nhắc, Mỹ trong vai trò cảnh sát thế giới đã chi phí quá lâu và qúa nhiều để bảo vệ các quốc gia khác. Trong tương lai các quyết định của chính quyền Trump trong chính sách đối ngoại sẽ không để hướng dẫn bởi những giá trị nhân quyền, dân chủ, tự do công lý mà chỉ dựa vào những tính toán kinh tế và chiến thuật.

Trump ngợi khen những lãnh tụ cộng sàn, độc tài ,s át nhân như Tập Cận Bình, Kim Jong Un,  Mohammad bin Salman, Putin, Duterte, Trần Đại Quang.....

Trump đòi các đồng minh phải tăng đóng góp tài chính cho liên minh quân sự. Trong một cuộc phỏng vấn dành cho báo "Washington Post" Trump nói ông  không chỉ giảm sự can thiệp của Mỹ ở nước ngoài  mà còn giới hạn vai trò của Mỹ trong Minh  ước NATO vì NATO quá tốn kém cho Mỹ . Là Tổng thống ,Trump sẽ giới hạn sự tham gia quân sự ở khu vực Á châu-Thái bình dương. Các nước  Nam Hàn và Nhật bản phải chi phí  nhiều hơn cho sự phòng thủ quốc gia .

Trump  xem chính sách đối ngoại của Obama  và Clinton là một "thảm họa" nên Ông huỷ bỏ mọi thỏa thuận quốc tế mà chính quyền Obama ký kết bất chấp hậu quả. Trump quyết định dời Toà Đại Sứ Mỹ từ Tel Aviv đến Jerusalem. Hủy bỏ thỏa ước nguyên tử với Ba Tư. Rút khỏi Hiệp uớc Vũ khí Nguyên tử Tầm trung  (INF). Taị Syrien, Trump công bố rút quân mà không hội ý đồng minh .

Bỏ TPP - Quà tặng cho Trung Cộng

Chỉ sau 3 ngày nhậm chức, Donald Trump  tuyên bố  từ bỏ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), một hiệp định được xây dựng trong gần một thập niên. Với 12 quốc gia ven Thái Bình Dương, bao gồm Mỹ, Nhật Bản và Canada, TPP chiếm gần hai phần năm nền kinh tế toàn cầu. Trump đã gọi đó là một  “một thảm họa tiềm tàng cho đất nước chúng ta”. Trong những năm cuối nhiệm kỳ Tổng thống Barack Obama đã tăng cường sự hiện diện của quân sự của Mỹ tại hoặc xung quanh các nước láng giềng của Trung Quốc, củng cố các liên minh an ninh tại châu Á và can thiệp công khai vào các tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông. Giới lãnh đạo Bắc Kinh coi các hành động này, cũng như việc xúc tiến  hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP)  là những  nỗ lực để “kiềm chế” Trung Quốc theo chiến lược xoay trục về Á châu. Tổng thống Trump cũng nhiều lần khẳng định chủ trương chống Tầu, nhưng công luận thế giơí đã không hiểu được lý do sâu xa việc  rút lui khỏi Hiệp định TPP và nhận xét quyết định của Trump có ý nghĩa như một món quà cho Trung Quốc.

Chống tham nhũng và bảo vệ  bảo thủ

"Drain the swamp" làm khô vũng bùn là khẩu hiệu của Trump trong cuộc tranh cử Tổng thống 2016.  Ông kết án giai tầng tinh hoa ở thủ đô Hoa thịnh  Đốn là thành phần  lũng đoạn đất nước mà chính quyền Trump cần phải dẹp bỏ. Nhưng thật nghịch lý, chính nhà tỉ phú Trump lại móc nối lợi ích kinh tế cá nhân và gia đình với các hoạt động của chính quyền. Ông huỷ bỏ cuốn sổ khách (guestbook) liệt kê các cuộc thăm của giới vận động hành lang trong Toà bạch ốc để tránh điều tra, đưa thân nhân vào các chức vụ cố vấn trong chính quyền, dùng tiền thuế đãi khách đến khu chơi Golf của ông ở Florida,  sau đó lại kiếm thêm tiền nhờ giới vận động hành lang  ngủ trong khách sạn cao cấp của ông ở Hoa Thịnh Đốn.

Cử tri quốc gia bảo thủ và các giáo phái tin lành cực đoan đã đưa Trump lên ngôi vị Tổng Thống nên chờ đợi Trump có những quyết định thay thế nhân sự trong Toà án tối cao , thuận lợi cho phe bảo thủ . Các thành phần  này đã "tha lỗi" cho lối sống phóng túng cùa Tổng Thống khi  Trump thành công cất nhắc hai thẩm phán trẻ bảo thủ  Neil Gorsuch và Brett Kavanaugh vào Toà án tối cao. Hai thẩm phán mới sẻ  bảo vệ  lâu dài cho lập trường bảo thủ trong những vấn đề  pháp lý liên hệ phá thai, quyền công nhân, bảo vệ môi sinh, quyền bầu cử...

An ninh biên giới

Trump không phân biệt các vấn đề di dân, phạm pháp và khủng bố . Đối với ông di dân là "mẹ đẻ của mọi vấn đề". Ông ra sắc lệnh cấm công dân các nước Lybia, Ba Tư, Somalia, Syrien, Yemen, Bắc hàn và Venezuela không được  nhập cảnh.

Trong cuộc tranh cử, Trump hứa sẽ xây một bức tường dọc theo biên giới Mỹ-Mexico và nhiều lần quả quyết Mexico sẽ thanh toán  tiền xây tường . Nhưng chính quyền Mexico  đã đính chính. Ông yêu cầu Quốc  hội Mỹ  hãy đáp ứng  chi 5,7 tỉ USD cho viếc xây tường . Vì quốc hội từ chối, Trump ra lệnh đóng cửa các cơ sở công khiến 800.000 công nhân viên nghỉ việc không  lương. Dư luận phỏng đoán Trump dùng chiến thuật kéo dài sự kiện này  để chứng minh ông là người "cứng rắn" luôn nghĩ đến an ninh của người dân.. 

Thay đổi tùy hỷ nộ của Tổng Thống

Một vấn đề gây nhiều trở ngạí cho sự tin tưỡng vào đường lối và chính sách của chính quyền Trump là sự thay đổi liên tục đề tài, lập trường và nhân sự .Trong lúc tranh cử, Trump kêu gọi chính quyền Mỹ không nên can dự vào cuộc chiến ờ Syria, nhưng  ngày 27.04.2017 ông ra lệnh dội bom , bắn hoả tiễn vào nước này . Trường hợp tranh chấp với Bắc Hàn,  Vào tháng 8.2017 ,Trump đe doạ sẻ đánh phủ đầu quân sự , nhưng  cuối cùng tuyên bố "vinh dự" được gặp lãnh tụ độc tài Kim  Jong Un vào 12.06.2018 tại Tân Gia Ba.

Về mặt thay đổi nhân sự , danh sách các viên chức cao cấp từ chức hoặc bị sa thài ở chính quyền Trump trong hai năm 2017-2018 rất dài. Tổng cộng Trump đả mất 13 thành viên nội các. Trong khi tổng thống Obama chì mất 9 người  của nhiệm kỳ bốn năm đầu.

Bộ trưởng  Tư pháp Sally Yates , Cố vấn an ninh  Michael Flynn , Giám đốc cục điều tra  Liên bang (FBI)  James Comey , Giám đốc thông tin Mike Dubke , Phát ngôn viên chính phủ Sean Spice, Chánh văn phông phủ tổng thống Reince Priebus , Giám đốc thông tin Anthony Scaramucci, Trưởng chiến lược Stephen Bannon , Phó cố vấn an ninh Dina Powell ,Trưởng phòng thông tin Hope Hicks, Cố vấn kinh tế Gary Cohn , Bộ trưởng ngoại giao Rex Tillerson, Phó Giám đốc cục điều tra  FBI  Andrew McCabe, Cố vấn an ninh, tướng l H.R. McMaster ,Bộ trường cựu chiến binh David Shulkin , Giám đốc sở bảo vệ môi trường Scott Pruitt , Cố vấn luật pháp Donald F. McGahn , Đại sứ tại Liên Hiệp Quốc Nikki Haley , Bộ trưởng Tư Pháp Jeff Sessions , Chánh văn phông phủ tổng thống John Kelly, Chánh văn phòng phó tổng thống Nick Ayers , Bộ trưởng trị an Ryan Zinke , Bộ trưởng quốc phòng James Mattis ....

Mức độ tín nhiệm Trump

Trung tâm nghiên cứu Pew Research Center thực hiến cuộc thăm dò ý kiến người dân trong 25 quốc gia Âu châu về mức độ tin nhiệm Barack Obam và Donald Trump trong các vấn đề quốc tế. Kết quả những người được hỏi đã trả lời tín nhiệm Obama hơn Trump. Tại Tây Ban Nha Trump nhận được mức tín nhiệm thấp nhất  7% so với 75% cho Obama .Tại Đức chỉ có 10 % dân chúng tin Trump đã hành sử đúng trong  các vấn đề toàn cầu, so với Obama ở mức 86 %.Tại Pháp kết quả ý kiến cũng tương tự  như tại Đức. Riêng ở Ba Lan Trump nhận được tỷ lệ tín nhiệm  cao  35 % . Tuy nhiên cũng tại đây Obama vẩn dẫn đầu với 58%.

Tại Mỹ,Trump vẫn còn được  40% cử tri bảo thủ  tín nhiệm dù bị nhiều tai tiếng, so với  55 %  không hài lòng chính trị của ông. Các nhà phân tích kết quả thăm dò dân ý cho rằng sở dĩ hiện tại  Trump còn giứ được 40 % mức tín nhiệm là nhờ  sự đoàn kết của Đảng viên Cộng hoà ở các cơ sở điạ phương và sự hỗ trợ của các gíao phái tin lành cực đoan, bài ngoại.

Donald Trump được bầu làm tổng thống một phần do những lời hưá sẽ cải thiện nước Mỹ theo khầu hiệu "Làm nước Mỹ vĩ đại trờ lại". Nhưng giờ đây, sau đúng 2 năm nhậm chức, Mỹ chưa vĩ đại, lại bị phân hoá hơn bao giờ hết.

Dân túy thành công trong các cuộc bầu cử nhờ hứa hẹn. Nhưng dân túy không giải quyết được vấn đề nào cả. Thực hiện những lời hứa mị dân như giảm thuế, xây tường... sẽ tốn kém tiền bạc, dẫn đển nợ công cao, thâm hụt ngân sách.

Trump đang đối mặt với thực tế : Nợ công, thiếu hụt ngân sách, kinh tế trì trệ...Một khi  Đảng Dân chủ đối lập đưa ra được một chương trình chính trị có khả năng tập hợp nhiều thành phần dân chúng trong một liên minh đủ sức đối đầu với phong trào quốc gia dân túy thì kịch bản tái ứng cử của Trump có ít xác xuất  xảy ra.

Vũ Ngọc Yên