Tại sao sau
44 năm ra khỏi chiến tranh, thống nhất đất nước, người Việt Nam vẫn “không đủ
năng lực tham gia” làm con đường bộ huyết mạch của nước mình?
 |
Chuyên gia kinh tế
Phạm Chi Lan. Ảnh: TL
|
Tôi thật sự sửng
sốt khi đọc thông tin được nhiều trang báo đồng loạt đưa vào ngày 27.4 vừa qua
về trình bày của ông Nguyễn Nhật, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT), với
Ủy ban Kinh tế Quốc hội tại phiên họp mới đây của Ủy ban về dự án đường cao tốc
Bắc-Nam (ĐCTBN): “Cập nhật về tiến độ đầu tư cao tốc Bắc -
Nam phía Đông đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, ông
Nhật cho biết, theo nghị quyết 52 của Quốc hội, từ nay đến 2021 sẽ đầu tư 654
km, chia thành 11 dự án, trong đó có 3 dự án đầu tư công và 8 dự án BOT…
Với các dự án đầu
tư công hiện không có vướng mắc gì, nhưng các dự án BOT thì không dễ triển
khai... Cái khó của 8 dự án BOT hiện nay là các nhà đầu tư tư nhân trong nước
không đủ năng lực tham gia theo quy định, còn các nhà đầu tư nước ngoài lại
không mặn mà…, duy nhất chỉ có Trung Quốc vào nhiều nhất" (Hà
Vũ, Người Đô Thị / Vneconomy 27.4.2019).
Tôi bị sốc nhất bởi
câu “Cái khó của 8 dự án BOT hiện nay là các nhà đầu tư tư nhân trong nước
không đủ năng lực tham gia theo quy định, còn các nhà đầu tư nước ngoài lại
không mặn mà…, duy nhất chỉ có Trung Quốc vào nhiều nhất”. Thông tin quá
ngắn, nên không rõ ông Thứ trưởng có giải thích sâu hơn, hoặc các vị đại biểu
trong Ủy ban Kinh tế Quốc hội có chất vấn hay hỏi thêm ông về nhận định này
không.
Riêng tôi, khi đọc
tin trên, hàng loạt câu hỏi bật lên: Tại sao sau 44 năm ra khỏi chiến tranh,
thống nhất đất nước, người Việt Nam vẫn “không đủ năng lực tham gia” làm
con đường bộ huyết mạch của nước mình, để nhà nước cứ phải lo mời các nhà đầu
tư nước ngoài vào làm? Tại sao khu vực tư nhân trong nước, “động lực quan trọng
của nền kinh tế” như các nghị quyết của Đảng và nhà nước thường gọi, lại bị
đánh giá thấp đến mức “không đủ năng lực tham gia theo quy định”, dù chỉ
là tham gia 8 dự án làm đường bộ cao tốc với bình quân chiều dài mỗi dự án chưa
tới 60 km, rộng từ 4 đến 6 làn xe?
“Quy định” ở đây là
những quy định gì, do ai đưa ra, theo chuẩn mực nào mà khó đến nỗi các nhà đầu
tư tư nhân trong nước không đáp ứng được, mặt khác cũng có thể phức tạp hoặc mù
mờ đến nỗi các nhà đầu tư nước ngoài không mặn mà, và duy nhất chỉ có
Trung Quốc vào nhiều nhất? Đồng thời, quy định cho BOT có những chuẩn gì
khác so với đầu tư công trong cùng lĩnh vực, mà “các dự án BOT thì không
dễ triển khai”, trong khi “các dự án đầu tư công hiện không có vướng mắc
gì”?
Tôi nghĩ:
Một là, sau 44 năm
ra khỏi chiến tranh, thống nhất đất nước, sau 33 năm đổi mới và phát triển,
người Việt Nam nhất định phải đủ năng lực làm con đường bộ huyết mạch
của nước mình.
 |
| Đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh-Trung Lương đoạn qua Tân An (Long An), một phần của tuyến cao tốc Bắc - Nam. Ảnh minh hoạ: TTXVN |
Trong chiến tranh
ác liệt, đường mòn Hồ Chí Minh đã hình thành, dù thời đó, ta đã có thiết bị và
kỹ thuật làm đường gì đâu, vốn liếng, dụng cụ, vật tư cũng hết sức hạn hẹp.
Quân dân ta đã làm được con đường huyền thoại đó chủ yếu bằng tinh thần yêu
nước nồng nàn, bằng sự hy sinh xương máu của biết bao chiến sĩ các binh đoàn
xây dựng, của các đội thanh niên xung phong và người dân những vùng con đường
đi qua.
Đến thập niên 1990,
dù vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế về sức người sức của, song với ý chí tự
cường, chúng ta cũng đã tự tay xây lại con đường mòn đó thành “đường Trường Sơn
công nghiệp hóa”. Ngày nay, với điều kiện kinh tế, kỹ thuật khá hơn rất nhiều,
không lẽ chúng ta lại thụt lùi, lại trở nên kém cỏi đến nỗi không tự mình làm
nổi con đường ở địa hình đỡ phức tạp hơn nhiều so với con đường nói trên?
Tinh thần yêu nước,
ý chí tự cường của người Việt bây giờ ở đâu?
Hai là, với khu vực
tư nhân trong nước, trong những năm gần đây, đã có hàng loạt công ty nổi lên
với những thành tựu rất ấn tượng trong các lĩnh vực đầu tư công nghiệp và xây
dựng. Nhiều nhà đầu tư tư nhân trong nước đã làm chủ các dự án đầu tư xây dựng
lớn như các chung cư cao tầng, các khu nghỉ dưỡng, các trung tâm thương mại và
dịch vụ phức hợp đa năng, các trường học, bệnh viện, trụ sở làm việc quy mô
lớn, các tuyến đường bộ cao tốc, và cả sân bay, bến cảng…
Tôi tin vẫn còn
những bất cập... Nếu không bất cập, sao các quy định đó lại loại ngay từ
đầu các nhà đầu tư tư nhân trong nước với lý do “không đủ khả năng”, và khiến
các nhà đầu tư nước ngoài không quan tâm tới dự án lớn này, để rồi chỉ còn các
nhà đầu tư Trung Quốc muốn tham gia?
Trong các dự án này, các nhà đầu tư Việt có thể thuê một số công ty nước ngoài cung ứng các thiết bị, kỹ thuật, dịch vụ và nhân lực có chuyên môn cao, nhưng cũng sử dụng ngày càng nhiều công ty thuần Việt như những nhà thầu xây dựng chuyên nghiệp, làm ăn bài bản, uy tín vững vàng.
Trong các dự án này, các nhà đầu tư Việt có thể thuê một số công ty nước ngoài cung ứng các thiết bị, kỹ thuật, dịch vụ và nhân lực có chuyên môn cao, nhưng cũng sử dụng ngày càng nhiều công ty thuần Việt như những nhà thầu xây dựng chuyên nghiệp, làm ăn bài bản, uy tín vững vàng.
Trong biết bao dự
án ODA và FDI ở nước ta, sau những bỡ ngỡ ban đầu, các doanh nghiệp Việt đã dần
tham gia làm đủ loại công trình, từ đường xá, cầu cống, đến nhà máy điện, các
công trình công nghiệp, thủy lợi…
Như vậy, tại sao
các nhà đầu tư tư nhân trong nước lại không thể tham gia các dự án BOT làm
ĐCTBN lần này? Tôi không tin họ không đủ năng lực hay không muốn tham gia. Cái
khó nhất với họ có thể là huy động vốn. 8 dự án ước tính cần tổng vốn 63.000 tỷ
đồng, như vậy trung bình một dự án cần khoảng 8.000 tỷ. Một công ty, một ngân
hàng có thể khó cung cấp đủ, nhưng hợp lực, hợp danh 2-3 đơn vị, đâu có quá khó
cho các nhà đầu tư tư nhân Việt? Cả một cơ hội kinh doanh lớn với 8 dự án như
vậy ngay trên “sân nhà”, dư sức làm, họ đâu dễ bỏ qua để “nhường” hết cho các
nhà đầu tư ngoại?
 |
| Quốc lộ 1A quá tải khi người dân từ các tỉnh miền Tây đổ về TP.HCM làm việc sau những ngày nghỉ lễ/tết. Ảnh tư liệu: Chí Thạch/SGGP |
Ba là, về các quy
định, không đủ khả năng đánh giá sâu nhưng tôi tin vẫn còn những bất cập, kể cả
sau khi nhà nước sửa lại các quy định về PPP và BOT sau những bất bình từ phía
người dân-người trả tiền về nhiều dự án BOT trong lĩnh vực giao thông với quá nhiều
sai phạm, cả về phía nhà đầu tư lẫn các cơ quan nhà nước có trách nhiệm giám
sát. Nếu không bất cập, sao các quy định đó lại loại ngay từ đầu các nhà đầu tư
tư nhân trong nước với lý do “không đủ khả năng”, và khiến các nhà đầu tư nước
ngoài không quan tâm tới dự án lớn này, để rồi chỉ còn các nhà đầu tư Trung
Quốc muốn tham gia? Có an tâm được không với sự sàng lọc dựa trên các quy định,
khi những nhà đầu tư phù hợp với các quy định ấy lại là những kẻ kém tuân thủ
bậc nhất, đã từng vi phạm đủ thứ quy định trong các dự án họ làm ở nước ta (về
các mặt tài chính, tiến độ thực hiện, chất lượng công trình, về lao động, môi
trường…)?
Chính ông Thứ
trưởng Bộ GTVT đã kêu với Ủy ban Kinh tế Quốc hội tại cuộc họp nói
trên: “Thực sự Quốc hội phải đẩy nhanh tiến độ xây dựng luật PPP, hiện nay
các văn bản ở tầm nghị định, thông tư kêu gọi nhà đầu tư rất khó khăn”, và
bày tỏ lo lắng dự án ĐCTBN sẽ “khó có thể hoàn thành theo Nghị quyết”.
Tôi rất mong Chính
phủ, Quốc hội khẩn trương xem lại để điều chỉnh, nâng chất lượng các văn bản
pháp quy hiện hành, nhằm cung cấp cơ sở pháp lý minh bạch, công bằng, nhất
quán, khả thi, tạo cơ sở cho việc triển khai thực hiện dự án ĐCTBN trước mắt
cũng như cho các dự án tương lai khác.
Với tầm quan trọng
to lớn của con đường xuyên suốt đất nước này về các mặt kinh tế, xã hội và an
ninh, quốc phòng, chúng ta rất cẩn cẩn trọng chọn lựa để có được những nhà đầu
tư thật nghiêm túc, đàng hoàng, thực sự tuân thủ pháp luật, tôn trọng lợi ích
các mặt của chúng ta. Nếu chưa có quy định đủ tốt để chào mời, chọn lựa nhà đầu
tư xứng đáng, thì Quốc hội nên cho lui thời gian thực hiện 8 dự án này, còn hơn
là “vơ bèo vạt tép”, bởi những nhà đầu tư tồi sẽ chỉ mang lại những hệ quả xấu
khôn lường cho ta.
Đặc biệt, với các
nhà đầu tư tư nhân trong nước, tôi tin trong số họ có những nhà đầu tư có năng
lực, có sức trẻ, lại có lòng yêu nước, có ý chí tự cường, có khát vọng vươn
lên, chắc chắn đủ khả năng tham gia và làm tốt các dự án này. Hãy để cho họ có
cơ hội cạnh tranh bình đẳng với các nhà đầu tư ngoại, để cho họ làm và tiếp tục
lớn mạnh lên đặng phát huy vai trò động lực quan trọng trong gánh vác sự nghiệp
xây dựng non sông đất nước của chúng ta.
Ngày 1.5.2019.
Phạm Chi Lan
(Theo Người đô thị)
https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/dau-tu/trong-nuoc-khong-du-nang-luc-duy-chi-co-trung-quoc-man-ma-527908.html?fbclid=IwAR2JbTW0O7wma9VwsukzUHGu3nEDgbYq59eD-hc4ghNSbDjKQe8iMaMMFzc