Phạm Trần
Giới thiệu của Tác giả: Tổng thống đắc cử Joe Biden của
đảng Dân chủ sẽ nhận chức vào ngày 20/01/2021. Ông Biden cho biết sẽ đưa ra
chính sách chống dịch bênh Covid-19, ngay trong ngày đầu nhận nhiệm vụ.
Ngoài ra chính quyền Biden cũng phải đối phó với tình hình kinh tế sa sút và
nạn thất nghiệp lên cao trên toàn Thế giới do Covid 19 gây ra.
 |
| Tổng thống đắc cử Joe Biden |
Trong lĩnh vực ngoại giao, các Nhà nghiên cứu tin rằng ông Joe Biden sẽ đổi mới toàn diện chính sách quan hệ với Đồng minh, nhưng đồng thời cũng cảnh giác cao độ với các nước đối thủ của nước Mỹ. Giới quan sát cũng tin rằng chính sách ngoại giao và mậu dịch tương lai của Chính quyền Biden sẽ có những điều kiện khắt khe hơn về dân chủ và nhân quyền đối với các đối tác.
Để
giúp khai sáng viễn ảnh của chính sách Ngoại giao trong 4 năm tới của Chính
quyền Biden, đồng thời nhìn lại những thành công và thất bại của Tổng
thống Cộng hòa mãn nhiệm Donald Trump trong lĩnh vực này, chúng tôi đã phỏng
vấn Tiến sỹ Nguyễn Mạnh Hùng, một Học giả chuyên ngành Chính trị Quốc tế. Ông
là Giáo sư ngoại hạng (Professor Emeritus) đã
từng giảng dạy nhiều năm về Quan hệ Quốc tế tại Đại học George Mason, gần Thủ
đô Hoa Thịnh Đốn.
Giáo sư Hùng là Học giả cao cấp bất thường trú
của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và quan hệ Quốc tế ở Washington, D.C.
(Center for Strategic and International Studies, CSIS). Ngoài ra ông còn là Học
giả vãng lai hai niên khóa 2015-2016 tại viện nghiên cứu nổi tiếng ISEAS-Yusof
Ishak Institute, Tân Gia Ba.
Các bài nghiên cứu của ông, phần lớn về Á Châu
và Đông Nam Á được đăng trên các Tạp chí chuyên môn (professional journals) như
World Affairs, Asian Survey, Pacific Affairs, Global Asia, The Diplomat, Asia
Pacific Bulletin và CogitAsia.
Sau đây là nội dung cuộc phỏng vấn của chúng tôi:
JOE BIDEN-DONAL TRUMP
(H): Thưa Giáo sư, Tổng thống đắc cử Joe
Biden của đảng Dân chủ sẽ nhận chức vào ngày 20/01/2021, và tôi tin rằng
ông sẽ đưa ra một Chính sách ngoại giao mới đối với cả bạn lẫn thù để đánh dấu
nhiệm kỳ Tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ. Với kinh nghiệm nhiều năm
giảng dậy về Khoa Chính trị Quốc tế tại Đại học George Mason, xin
ông cho biết Thế giới đang chờ đợi gì ở Chính quyền Biden ?
NMH: “Nói chung, các đồng minh và đối tác của Mỹ chờ đợi hai điều chính. Thư nhất, phục hồi quá trình hợp tác và tin tưởng lẫn nhau giữa các đồng minh đã bị chính quyền Trump phá. Thư hai, một chính sách ngoại giao nhất quán, không có tính cách bốc đồng và bắt nạt. Ba đồng minh nặng ký của Mỹ --Pháp, Anh, Đức—đều tỏ vẻ vui mừng và là những nước đầu tiên gửi lời mừng ông Biden đắc cử chức vụ Tổng Thống. Cụ thể, họ muốn Mỹ bò đường lối hành động đơn phương, gia nhập lại Hiệp định Khí hậu Paris để cùng nhau chặn đứng sự tàn phá môi sinh, hâm nóng địa cầu; trở lại Tổ chức Y tế Quốc tế để cùng nhau giải quyết nạn dịch Covit-19 đã giết chêt 1.2 triệu người trên thế giới và gây nhiều khó khăn kinh tế; gia nhập lại thỏa thuận về Kế hoạch Hành động chung (Joint Comprehensive Plan of Action) để hạn chế khả năng chế tao vũ khi nguyên tử của Iran; và môt chính sách nhất quán đối với sự bành trương của Trung Quốc.
(H) : Sau 4 năm cầm quyền của Chính quyền Cộng hòa Donald Trump, Giáo sư đánh giá về Chính sách Ngoại giao của ông Trump như thế nào, đặc biệt với hai nước đối phương Nga và Trung Quốc trên ba lĩnh vực cốt yếu: Chính trị, Kinh tế và Quốc phòng ?
NMH: “Thành quả thì có mà thất bại cũng không phải là ít. Về thành quả, chính quyền Trump đã: 1) Làm áp lực khiến đồng minh phải đóng góp thêm vào nỗ lực chung bằng cách tăng ngân sách quốc phòng; 2) Triệt hạ Nhà nước Hồi giáo; 3) Làm môi giới để một số quốc gia Á Rập ký hiệp ước với Do Thái, giảm rủi do chiến tranh DoThái--Á Rập và tăng cường an ninh cho Do Thái, tuy không đếm xỉa đến sự công bình cho dân tộc Palestine; 4) Áp dụng chinh sách cứng rắn về quan hệ thương mại vơi Trung Quốc gây khó khăn kinh tế cho nước này; 5) Xây dựng hợp tác 4 nước (the Quad) Mỹ, Ấn, Nhật, Úc để cùng đối phó với Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương.
Về thất bại, chính
quyền Trump đã: 1) Gây căng thẳng và làm suy yếu các liên minh chính và làm suy
yếu ngay cả quyền lực cứng của Mỹ; 2) Làm suy giảm quyền lực mềm của Mỹ vì thế
giơi bớt tin vào khả năng lãnh đạo và giá trị của Mỹ (cuộc khảo sát gần đây cùa
Pew Research Center cho biết 83% người trong nhiều quốc gia trên thế giới được
phỏng vấn nói rằng họ “không tin” Tổng Thống Trump “có khả năng hành xử đúng về
các vấn đề quốc tế,” dưới cả Chủ Tịch Tập Cận Bình (78%) và Tổng Thống Putin
(73%); 3) Các cố găng thay đổi chế độ (regime change) đã thất bại ở Iran, Bắc
Triều Tiên, và Venezuela; 4) “Áp lực tối đa” (maximum pressure) chưa có kết quả
đối vói Trung Quốc và thất bại ở Iran (khả năng sản xuât vũ khí nguyên tử của
Iran tăng, chính sách cấm vận không ngăn đươc Iran xuất cảng dầu hỏa và không
được các đồng minh tôn trọng); 5) Chính sách “Mỹ trên hết” khiến “Mỹ bị cô
lập;” 6) Không ngăn chặn được sự bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Biển
Đông và bất lực trước vi phạm hiệp ước quốc tế và nhân quyền của Trung Quốc ở
Hồng Kong và Tân Cương.”
CUỘC
CHIẾN MẬU DỊCH
(H): Theo quan điểm của ông thì Tổng thống mãn nhiệm Donald Trump có thành công trong cuộc chiến mậu dịch với Trung Quốc không, bởi vì Tổng thống đắc cử Joe Biden đã phê bình rằng chính sách đối đầu với Trung Quốc của ông Trump chỉ mang lại thiệt thòi cho nhà nông, các nhà sản xuất và giới tiêu thụ của Mỹ. Tại sao?
NMH: “ Lúc đầu, chính quyền Trump không hề có ý định gây chiến tranh mậu dịch vơi Trung Quốc mà muôn ký một thương ước “lịch sử” đặt quan hệ kinh tế-thương mạ song phương trên căn bản công bằng và lưỡng lợi, buộc Trung Quốc phải cải tổ cơ cấu (structural reform), không đươc “ăn cắp công nghệ” của Mỹ. Vì những mục tiêu này không đạt được nên mới xẩy ra chế tài và thương chiến. Cuộc chiến này làm thiệt hại cho cả hai nước, Trung Quốc mất một mảng lớn thị trường của Mỹ và tổng sản lượng nôi bộ (GDP) đã bị giảm. Ngược lại, Mỹ ước tính bị mất đi 300.000 công ăn việc làm, tổng sản lượng quốc nội giảm 0.3%, nông dân Mỹ bị mất một thị trường lớn trị giá 24 tỷ Mỹ kim, giới tiêu thụ Mỹ mất môt nguồn cung cấp hàng hóa rẻ tiền. Riêng đối với Mỹ, nhâp siêu từ TQ có giảm đôi chút nhưng nhập siêu các nước khác lại tăng, làm trầm trọng thêm thâm thủng trong cán cân thương mại tổng quát của Mỹ. Ông Biden cho rằng cuộc chiến tranh thuế suất là một “sai lầm.”
Thêm vào đó, nạn dịch Covid-19 làm cho hai nước bị lúng túng, nhưng Trung Quốc giải quyết vấn đề có hiệu quả hơn, đẩy Mỹ lùi lại đằng sau.”
(H) : Thưa Giáo sư, giới học giả và chuyên gia ngoại giao và an ninh Mỹ đã chỉ trích ông Trump, trong 4 năm cầm quyền, đã làm mất lòng nhiều nước Đồng minh lâu đời của Mỹ ở Châu Âu và Á Châu, nhưng lại có những quan hệ thân thiện với Nga, đặc biệt với Tổng thống Vladimir Putin; Chủ tịch, Tổng Bí thư đảng Cộng sản Trung Quốc, Tập Cận Bình và Nhà độc tài Kim Chính Ân (Kim Jong-un) của Bắc Hàn, nhưng lại không đem lại thắng lợi nào cho Hoa Kỳ về các lĩnh vực kinh tế và giải trừ vũ khí nguyên tử. Ông có đồng ý như thế không?
NMH: “Đồng ý. Mỹ hoàn toàn thất bại trong cố gắng giải trừ vũ khi nguyên tử của Iran và Bắc Hàn. Riêng cách đối xử của ông Trump đối với Nga và ông Putin (Trump tin ông Putin hơn các chuyên viên an ninh tình báo của Mỹ) đặt ra rất nhiều nghi vấn. Chính sách đối với Băc Hàn là một thất bại vì phương thức điều đình (deal making) của Trump trước thì dọa nạt sau thì tâng bốc không có ảnh hưởng gì với các lãnh tụ độc tài vốn được dân sùng bài, như Kim Chính Ân. Điều này cho thấy Trump chỉ dọa kẻ yếu và càn mình, nhưng lại lùi bước trươc kẻ mạnh và không sợ mình.”
(H) : Chính quyền Trump có dành được chiến thắng ngoại giao nào ở Trung Đông, Âu Châu và ở chiến trường Afganistan, sau khi triệt thoái hàng loạt quân đội Mỹ khỏi các vùng chiến lược này, hay Donald Trump đã mở cửa cho Nga và Iran mở rộng ảnh hưởng tại các nước Mỹ bỏ trống?
NMH: “Thắng lợi lớn nhất ở Trung Đông là “quốc gia Hôi giáo” bị triệt hạ và môt số nhân vật cầm đầu chủ mưu các cuộc tấn công khủng bố bị giết. Mỹ không có khả năng can dự vào những cuộc chiến tranh không lối thoát (endless wars) nên phải rút. Khi rút thì tạo ra khoảng trống, những thế lực khác sẽ điền thế vào.”
MỸ-CHÂU Á
(H) : Thưa ông, quay sang Á Châu, ông có thấy một tia hy vọng nào đã ló dạng trong nỗ lực thành lập khối 4 nước, dưới thời Donald Trump, do Hoa Kỳ lãnh đạo, gồm Ấn Độ, Úc Đại Lợi và Nhật Bản, để dối phó với kế hoạch bành trướng ảnh hưởng ở Á Châu-Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương của Trung Quốc không ?
NMH: “Điều quan trọng là đã lập được môt cái khung để lôi cuốn hai nước lớn là Nhật và Ân tham dự vào việc đối đầu với Trung Quốc. Những cuộc thao diễn quân sự chung của bốn nước để bảo vệ an ninh khu vực và “ngăn chặn những kẻ đe dọa một khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương tự do và rộng mở” buộc Trung Quốc phải quan tâm và dè dặt. Nhưng ngược lại, việc Mỹ rút khỏi Hiệp định Đôi tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã tạo cơ hội cho Trung Quốc củng cố vai trò lãnh đạo kinh tế và chính trị của mình trong khu vực qua Hiệp định Đối tác Kinh tế Khu vực Toàn diện (Regional Comprehensive Economic Partnership) và sáng kiến “Một vành đai, một con đường” (One belt, One road Initiative). Lối hành động đơn phương, bất nhất và bắt nạt đồng minh của chính quyền Trump đã gây nghi kỵ, làm mất niềm tin về khả năng và cam kết cũa Mỹ, do đó khiến thế đứng của Mỹ ở khu vực này suy yếu hơn.”
(H) : Dưới chính quyền mới Joe Biden, ông có dự đoán nào về chính sách của Mỹ ở Biển Đông, trước chủ trương không từ bỏ tham vọng dành quyền kiểm soát vùng biển chiến lược này của Trung Quốc?
NMH: “Điều chắc chằn là dưới thời Biden, chính sách Mỹ sẽ có tinh cách nhất quán hơn, không o ép đồng minh và tìm cách xây dựng lại lòng tin đã mất. Quan tâm trước mắt của Biden là đối phó với nạn dịch Covid-19, phục hồi nền kinh tế Mỹ, và ổn định tình hình nội bộ nên khó có thể coi Biển Đông là ưu tiên số 1. Nói chung, chính quyền mới sẽ bỏ cách hành động đơn phương thiên về hợp tác đa phương. Ở Mỹ đã có đồng thuân lưỡng đảng rằng chính sách hòa hoãn, nhân nhượng để Trung Quốc trở nên môt thành viên có trách nhiệm (responsible stakeholder) trong cộng đồng thế giới đã thất bại, vì thế cần phải cương quyết hơn đối với Trung Quốc. Chính quyền Biden sẽ tiếp tục chính sách này. Khác với Trump luôn coi Tập là “ngươi bạn tốt của tôi” và làm ngơ trươc những vi phạm nhân quyền của Trung Quốc, Biden, khi tranh cử, đã từng gọi Xi Jinping là “côn đồ”(thug) và cam kết sẽ phục hồi vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trong việc cổ võ những giá trị nhân quyền và dân chủ, nhưng đồng thời cũng coi thương chiến với Trung Quốc qua biện pháp tăng thuế suất là một điều sai lầm. Có thể nói là quan hệ Mỹ-Trung trong thời gian tới sẽ đặt trên căn bản quyền lợi quốc gia hơn là quan hệ cá nhân và sẽ pha trộn giữa đấu tranh và cộng tác, nhưng thiên về đấu tranh nhiều hơn.
Riêng đối với khu vực Biển Đông, chính quyền Biden sẽ tìm cách trở lại Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương cũ (TPP) bằng cách gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Comprehensive and Progressive Agreement for Transpacific Partnership--CPTPP), sẽ tiếp tục các tác vụ tuần tra bảo vệ tư do lưu thông hàng hải (FONOP) và các cuộc thao diễn chung, giúp tăng cường khả năng quân sự của các đồng minh và đối tác trong khu vực, tiếp tục củng cố hợp tác bốn nuớc (QUAD) đồng thời tiếp nhận tham dự viên mới qua hình thức QUAD cộng (QUAD +). Điều quan trong là, với chính quyền Biden, các nước nhỏ sẽ bớt sợ bị Mỹ bỏ rơi vì quyền lợi kinh tế của Mỹ ở Trung Quốc và đồng thuận Xi-Trump về mối “quan hệ nước lớn kiểu mới” (new type of great power relations). Một chỉ dấu đáng lưu ý khác cho thấy chính quyền Biden có thể dứt khoát hơn trong cam kết bảo vệ đồng minh chống hành động lấn lướt của Trung Quốc là, trong cuộc nói chuyện điện thoại với Thủ Tướng Nhật Yoshihide Suga hôm 12 tháng 11 vừa qua, Tổng Thống tân cử Biden đã mạnh dạn xác nhận rằng hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Nhật áp dụng với quần đảo Senkaku (Điếu Ngư) và đoan quyết Mỹ sẽ bảo vệ Nhật trong tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc về các đảo này.”
Thành thật cảm ơn Giáo sư.
Phạm Trần
(11/020)