Theo BVN
Thụy My dịch
Quảng trường Thiên An Môn, 1989.
Những
bà mẹ của các thanh niên đã bị sát hại trong sự kiện ngày 4 tháng Sáu
năm 1989 tiếp tục đấu tranh để được tưởng niệm họ và cho công lý. Nhưng
gần đến ngày kỷ niệm 25 năm Mùa xuân Bắc Kinh, Tập Cận Bình lại siết
chặt thêm gọng kìm, do sợ hãi một sự thật có thể làm chao đảo chế độ.
Mỗi
năm, Bắc Kinh lại sống với nhịp điệu “những vụ mất tích mùa hè”. Gần
đến ngày 4 tháng Sáu, thời điểm “nhạy cảm” nhất trong năm của Cộng hòa
Nhân dân Trung Hoa, chính quyền Trung Quốc lại buộc nhiều “nhà ly khai”
hoặc chỉ đơn giản là các thân nhân những người mất tích phải “đi nghỉ
mát”.
Nhân kỷ niệm 25 năm vụ đàn áp đẫm máu
phong trào biểu tình sinh viên năm 1989, các nhà quan sát và những
người chủ trương tự do Trung Quốc chờ đợi xem thái độ của nhà cầm quyền
có thay đổi hay không dưới sự cai trị của tân lãnh đạo Tập Cận Bình, mà
một số người hy vọng ông ta là một nhà cải cách… Trên thực tế, Đảng Cộng
sản Trung Quốc (ĐCSTQ) năm nay lại siết chặt thêm chủ trương cấm nêu
lên “các sự kiện” ở quảng trường Thiên An Môn, khiến khó thể hy vọng đến
cải cách chính trị.
“Các vị đã làm đúng khi đến đây trước khi người ta bắt tôi đi ‘nghỉ mát’. Cần phải tiếp tục kể lại câu chuyện của chúng tôi”.
Bà Đinh Tử Lâm (Ding Zilin) thổ lộ với Le Figaro như vậy vào đầu tháng
Hai. Con trai của bà là Tưởng Tiệp Liên (Jiang Jielian) là một trong
những sinh viên đầu tiên đã ngã xuống dưới những lằn đạn, hôm
03/06/1989.
Bà Đinh Tử Lâm bên cạnh ảnh con trai, bị sát hại tại Thiên An Môn ngày 03/06/1989.
Là người sáng lập phong trào Các bà mẹ Thiên An Môn,
một hiệp hội tập hợp những người mẹ của các sinh viên bị giết chết
trong vụ thảm sát 1989, Đinh Tử Lâm bị giám sát cao độ từ đầu tháng Ba.
Công an cấm vào căn hộ của bà ở Bắc Kinh cũng như mọi tiếp xúc với người
ngoại quốc. Và vài tuần trước ngày kỷ niệm 25 năm Thiên An Môn, bà cùng
với chồng đã biến mất, bị đưa đi quản chế ở một nơi nào đó không ai
biết ở xa thủ đô Trung Quốc, cũng giống như hàng mấy chục nhà đấu tranh
nhân quyền khác.
Năm nay, bà Đinh Tử Lâm sẽ
không được đến mặc niệm tại địa điểm mà con trai bà đã bị một viên đạn
cướp đi mạng sống hôm 3 tháng Sáu năm 1989, bị chính quyền ngăn trở như
mọi năm. Bà kể lại: “Con trai tôi sinh ngày 2 tháng Sáu năm 1972. Mỗi
năm, tôi đều mừng sinh nhật cháu vào ngày 2/6 trước khi cúng giỗ cháu
vào ngày hôm sau. Ngay cả an ninh cũng biết chuyện này. Mỗi năm, các
nhân viên công an đều nói với tôi là họ hiểu nỗi đau của tôi to lớn như
thế nào”. Nhưng họ lại không thương hại bà cụ bị bệnh tim sinh năm 1932, đã từng bị lên cơn đau tim vào cuối năm 2013. Bà nói: “Tôi
không còn kể câu chuyện về con trai tôi từ nhiều năm qua. Nhưng sắp đến
ngày kỷ niệm, tôi đã viết ra một cuốn sách, khiến tôi nhớ lại tất cả
những chuyện cũ. Trái tim tôi đã không chống chọi được với nỗi đau”.
“Tôi đã cấm con tôi ra đi”
Sinh viên đang dựng tượng Nữ thần Dân Chủ
Bà Đinh thở dài não nuột: “Con
trai tôi chỉ mới 17 tuổi, nhưng từ hai năm trước nó đã tranh đấu cho sự
tiến triển của xã hội, đòi hỏi được tự do và dân chủ hơn. Cháu thường
xuyên đến quảng trường Thiên An Môn để ủng hộ các sinh viên. Chồng tôi
cổ vũ con trai. Nhưng tôi là đảng viên Cộng sản trung thành và một lòng
tin vào Đảng từ năm 1960, tôi biết Đảng có thể đối xử tồi tệ với người
dân như thế nào, từ khi một số đồng nghiệp của tôi bị đánh đập cho đến
chết trong Cách mạng văn hóa.
Tôi nói với
các học trò và với con tôi là đấu tranh chống lại Đảng chỉ vô ích.
Nhưng từ khi lệnh thiết quân luật được ban bố hôm 20/5, các cháu chỉ có
mỗi một ý tưởng trong đầu: đó là xuống đường. Chúng nó trách tôi trung
thành với Đảng một cách mù quáng. Tôi thì tôi chưa bao giờ hy vọng là
phong trào này có thể mang lại một sự thay đổi nhỏ bé nào. Tôi chỉ muốn
bảo vệ các cháu thôi”.
Sinh viên dựng lều chiếm cứ Thiên An Môn
Cha của cậu đã đến phía tây thành
phố, nhìn thấy các đoàn quân tiến về phía Thiên An Môn và cố làm giảm
nhẹ những lo ngại của họ. Bà Đinh Tử Lâm nhớ lại: “Con trai tôi không
ngừng lặp lại, nghĩa vụ của nó là phải xuống đường để hỗ trợ cho các
bạn sinh viên. Tôi cấm cháu ra ngoài. Nó giận dữ bảo rằng, nếu tất cả
các bậc cha mẹ đều như chúng tôi, thì đất nước chẳng còn chút hy vọng
nào”.
Quân đội đổ vào quảng trường
“Chúng tôi không muốn trả thù”
Bất
lực, bà đóng cửa nhốt con trai trong nhà vệ sinh. Nhưng hai mẹ con vẫn
tiếp tục đối thoại qua cánh cửa. Đinh Tử Lâm kể tiếp qua hơi thở nghẹn: “Nó
hỏi tôi, làm cách nào có thể cứu được các sinh viên. Tôi trả lời rằng
nếu tất cả mọi người dân Bắc Kinh đều xuống đường, thì không một ai dám
bắn vào họ. Suốt cả đời, tôi hối tiếc đã nói câu này. Tôi chỉ có một
mình. Nếu chồng tôi có mặt bên cạnh, có lẽ hai vợ chồng đã có thể giữ
được con lại”.
Vào lúc 22 giờ, Tưởng Tiệp Liên nhảy qua cửa sổ nhà vệ sinh và la to: “Vĩnh biệt mẹ !”. Chàng thanh niên sau đó bị giết chết vào lúc 23 giờ 10 phút.
Máu đã đổ trước cường quyền!
Từ
đó đến nay, bà Đinh Tử Lâm thệ nguyện trung thành với lý tưởng của
người con, mà bà đã lập một bàn thờ trên đó đặt bình tro cốt của con
trong phòng khách. Chân dung của chàng trai được treo trên tường, bên
cạnh nhiều bằng tưởng thưởng của các tổ chức bảo vệ nhân quyền. Một tấm
ảnh do bà Lưu Hà (Liu Xia), vợ của giải Nobel hòa bình đang bị giam cầm
là Lưu Hiểu Ba (Liu Xiaobo) chụp, được đặt đối diện với bức tượng kỷ
niệm người con trai.
Cựu giáo sư triết của
trường đại học Bắc Kinh danh giá, Đinh Tử Lâm đấu tranh không ngơi nghỉ
cho tiến bộ xã hội và cho tự do. Vào Đảng năm 1960, bà là một trong số
303 nhà trí thức Trung Quốc ký tên vào Hiến chương 08, được công bố ngày
10/12/2008 để đòi hỏi cải cách chính trị và xúc tiến phong trào dân chủ
Trung Quốc.
Nhưng nhất là năm 1992 bà đã thành lập một mạng lưới gồm 150 bà mẹ, Các bà mẹ Thiên An Môn,
mà những người con đã ngã xuống đêm 3 rạng 4 tháng Sáu năm 1989 tại Bắc
Kinh, mà chính quyền từ chối mọi tiếp xúc với báo chí. Đến 1993, bà bị
cấm giảng dạy. Kể từ đó, chính quyền liên tục quấy nhiễu để ngăn cản
Đinh Tử Lâm tiếp xúc với các bà mẹ có con bị sát hại khác. Nhà nước thúc
giục bà sang tị nạn ở Đài Loan, nơi một bộ phận trong gia đình bà đã
định cư từ năm 1949 nhưng bà chưa bao giờ nhượng bộ.
Sơ tán các sinh viên bị thương
Là lãnh đạo Các bà mẹ Thiên An Môn, bà Đinh Tử Lâm không ngừng đòi hỏi sự thật và công lý về vụ thảm sát tháng Sáu năm 1989. Bà nhắc lại: “Chúng
tôi không muốn trả thù, nhưng từ chối sự quên lãng. Và chúng tôi chỉ có
ba yêu sách đơn giản: một cuộc điều tra để tìm ra sự thật về những gì
đã diễn ra; công lý phải được thực thi và những kẻ chịu trách nhiệm phải
bị đưa ra xét xử, đặc biệt là Lý Bằng (Li Peng), người đã công bố lệnh
thiết quân luật; bồi thường cho gia đình các nạn nhân”.
Những
yêu cầu của bà chưa bao giờ thay đổi. Nhưng Đảng lo ngại nếu đáp ứng,
sẽ xảy ra một cơn địa chấn chính trị mà các rung chấn sẽ làm bản thân
Đảng sụp đổ. “Hai mươi lăm năm sau, tôi tự hỏi, ai sợ hãi ai? Tôi hy
vọng Tập Cận Bình sẽ là một đại đế sáng suốt và tử tế. Nhưng tôi không
ảo tưởng, sự kiện ông ta ngưỡng mộ Mao khiến tôi lo sợ. Tôi không còn hy
vọng mọi việc sẽ thay đổi” – Đinh Tử Lâm than thở, đã gần kiệt sức.
Cuộc đấu tranh không cân sức
Chồng
bà là Dương Minh Hồ (Yang Minghu), nhân viên của Ủy ban Xúc tiến Thương
mại Trung Quốc, năm ấy 42 tuổi. Người vợ góa kể lại: “Chúng tôi thức
giấc vào nửa đêm 3 rạng 4 tháng Sáu bởi những tràng súng nổ. Sau khi
nhìn qua cửa sổ, chồng tôi lo ngại và quyết định đi cùng với các sinh
viên về phía Thiên An Môn. Tôi không đi với anh ấy vì phải lo cho con
trai nhỏ năm tuổi”. Vào lúc hai giờ sáng, một viên đạn đã xé toang khung chậu và bàng quang của Dương Minh Hồ.
Một thế hệ hào hùng không còn được biết đến
Giới trẻ Trung Quốc không biết đến Thiên An Môn
Nâm Vĩ Kiệt tìm được chồng vào sáu giờ sáng tại bệnh viện. Anh chống chọi được hai ngày rồi mới qua đời. “Chúng
tôi ủng hộ 100% các yêu sách của sinh viên, tất cả không phải là điều
sai lầm. Nếu chính quyền thời đó đáp ứng, Trung Quốc đã có một số phận
tốt đẹp hơn. Chúng tôi có được phát triển kinh tế. Nhưng thiếu vắng mở
cửa chính trị, chúng tôi sống trong một xã hội phi đạo đức với trái tim
bệnh hoạn. Nếu Trung Quốc tiếp tục tận dụng con đường này, thì cuối cùng
sẽ sụp đổ. Không thể tiếp tục lâu dài mà không có mở cửa về dân chủ, vì
dân chủ là điều kiện của tự do. Tiện nghi vật chất, mà các đảng viên
được hưởng lợi là chính, không thể thay thế được”.
Vụ đàn áp đẫm máu đêm 3 rạng 4 tháng Sáu đã làm cho hàng trăm người chết, thậm chí hơn một ngàn, theo một số nguồn tin. Các bà mẹ Thiên An Môn
đã chính thức nhận dạng được 202 nạn nhân – một công việc tỉ mỉ chủ yếu
dựa trên các ảnh chụp những xác chết, theo Nâm Vĩ Kiệt. Chính mắt bà
trông thấy xác của bảy người tại bệnh viện Tongren nơi chồng bà được đưa
đến, nhưng hôm đó chỉ nhận ra được ba thi thể.
Có bao nhiêu thanh niên đã bị giết hại trong Mùa xuân Bắc Kinh???
Bà nhận xét: “Nhiều
gia đình không biết người thân của mình đã biến mất như thế nào, hay
không dám nói ra do sợ bị trả thù. Người ta không biết có 1.000 hay
3.000 người bị giết chết. Chỉ có mỗi mình chính quyền mới biết được danh
sách. Ngày nào mà họ công bố và nhìn nhận trách nhiệm, sẽ là một dấu
hiệu tiến bộ vô biên cho tự do và dân chủ của đất nước”.
Từ
năm 1989, chế độ cộng sản đã nỗ lực tránh mọi sự nhắc nhở đến biến cố
Thiên An Môn. ĐCSTQ cấm đoán các phương tiện truyền thông chính thức,
trên internet và sách mọi liên tưởng đến vụ đàn áp Mùa xuân Bắc Kinh,
cho đến nỗi đại đa số thanh niên Trung Quốc không hề biết đến vụ thảm
sát này. Gần đến ngày kỷ niệm 25 năm Thiên An Môn, chế độ càng siết chặt
thêm gọng kìm. Nâm Vĩ Kiệt tóm tắt: “Mỗi năm, khi chúng tôi đi về
phía các nghĩa trang nơi chồng, con chúng tôi được chôn cất, luôn luôn
công an còn đông đảo hơn là thân nhân các nạn nhân”.
P. S.-P.
(*) Nguyên tác “Au nom des fils de Tiananmen”