Quốc Phương
 |
| Máy bay chiến đấu J15 của Trung Quốc trong một cuộc tập trận trên biển năm 2018 |
Hôm
6/8, Việt Nam chính thức bình luận về video Trung Quốc tập trận gần đây, trong
đó có triển khai máy bay chiến đấu tới Đá Subi thuộc quần đảo Trường Sa mà Việt
Nam tuyên bố của mình.
"Trước
tiên, có thể khẳng định quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa là bộ phận lãnh
thổ không thể tách rời của Việt Nam. Mọi hoạt động tại hai quần đảo này mà
không được sự cho phép của Việt Nam là vi phạm chủ quyền của Việt Nam, vô giá
trị và không có lợi cho hòa bình và ổn định ở Biển Đông", người phát ngôn
Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nói tại họp báo thường kỳ chiều 6/8.
"Việt
Nam kiên quyết phản đối", bà Hằng nói.
Nhân dịp
này, ba nhà quan sát thời sự khu vực và an ninh Biển Đông đưa ra bình luận và
phân tích với BBC.
Nhà
nghiên cứu Đinh Kim Phúc (từ Sài Gòn): Theo tôi, không thể có một cuộc chiến tranh nào
trong tương lai gần giữa Mỹ-Trung. Trung Quốc đang ở thế yếu khi mà Mỹ và đồng
minh ngày càng "vây ráp" nên những động thái của Trung Quốc theo tôi
là tìm đồng minh và răn đe các nước trong khu vực Đông Nam Á trước thềm hội
nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng trong tháng 8/2020 này.
Nhà
nghiên cứu Hoàng Việt (Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh): Động thái này của Trung Quốc xảy ra sau khi có
những sự lên tiếng của các quốc gia liên quan như Philippines, Việt Nam,
Indonesia, Malaysia, Australia và đặc biệt sự lên tiếng mạnh mẽ cùng các hành
động kèm theo của Hoa Kỳ, phản đối các hành vi sai trái của Trung Quốc ở biển
Đông.
Phía Hoa
Kỳ mới đây còn nhắc lại việc phản đối Trung Quốc cưỡng bức, đe doạ việc khai
thác tài nguyên trong vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia ASEAN, chính vì
vậy, ta có thể hiểu đây là sự "biểu dương lực lượng", "phô
trương cơ bắp" để nhằm đáp trả và đe doạ hành động của Hoa Kỳ và các quốc
gia liên quan tại khu vực biển Đông.
Mặt
khác, thông tin từ Trung Quốc cho biết Hội nghị Bắc Đới Hà sắp tới cũng đang
tạo sức ép lên Tập Cận Bình, và với các hành động của Trung Quốc được coi như
là khẳng định sức mạnh, cho rằng vẫn làm chủ được tình hình của Tập Cận Bình
nhằm trấn áp các phản kháng của các phe nhóm chính trị trong nội bộ Trung Quốc.
Có hàm ý đe dọa?
Tiến
sỹ Hà Hoàng Hợp (nhà nghiên cứu cao cấp khách mời thuộc Viện Iseas của
Singapore, từ Hà Nội):
Lần tập trận này về quân sự là tập tiếp dầu trên không, phía trên biển, tập bay
xa trên biển (ban ngày) với tốc độ chậm, mang tên lửa và thiết bị trinh sát đối
với máy bay Su-30MKK đó. Su-30MKK không mang thùng dầu phụ, thay vào đó, các
móc treo có thể mang tối đa tên lửa, bom và thiết bị trinh sát (reconnaissance
pod). Bay tập liên tục 10 tiếng trên biển, phi công Trung Quốc cũng tập ăn,
uống… như ta thấy trong các video ngắn. Su-30MKK Nga chế tạo cho Trung Quốc
không nhấn mạnh loại hình bay trên biển; không quân Trung Quốc thử tập bay biển
- ban ngày, là một cố gắng huấn luyện.
Về chiến
lược, bay nhiều giờ liên tục trên không, là có hàm ý dọa Việt Nam, Indonesia,
Philippines, Australia - với số giờ như thế, tăng tốc độ lên gấp 1.4 đến 1.5
lần, máy bay có thể bay đến tận đảo Tasmania! Nhìn kỹ hơn, thì có lẽ không dọa
được ai, bởi vì nếu xảy ra giao chiến trên không ở Trường Sa, kết hợp với các
nhiệm vụ cường kích (ném bom), thì thời gian giao chiến không thể lâu quá 60 -
70 phút; còn nếu bay vào không phận Australia, hay Indonesia… thì cần phải tính
đến các hệ thống phòng không cực mạnh của Australia, và năng lực phòng thủ khá
tốt bằng máy bay và phòng không của Indonesia. Với Việt Nam, thì ở Trường Sa,
Việt Nam chỉ có 21 điểm canh giữ, chủ yếu là các nhà giàn.
Tấn công
bằng Su-30 hay bất kỳ loại máy bay nào khác (kể cả máy bay ném bom) dường như
không thực tế cho lắm, vì tốn kém và chắc không hiệu quả bằng tấn công bằng tàu
chiến, tàu ngầm. Từ việc tập trận và đe dọa, đến tấn công thật sự, còn một
khoảng cách, phụ thuộc nhiều nhân tố và điều kiện.
Khó mà
nói được rằng kiểu tập trận này có hàm ý gì với cuộc tập trận RIMPAC sắp tới
đây, Quy mô của RIMPAC khá lớn, đa mục tiêu, khác hẳn với cuộc tập nhỏ này của
Trung Quốc. Hai năm nay, Mỹ không mời Trung Quốc tham gia RIMPAC, nên có lẽ bây
giờ Trung Quốc tập riêng.
 |
| Đối đầu giữa tàu cảnh sát biển
Việt Nam và tàu tuần duyên Trung Quốc trên Biển Đông năm 2014
Nguồn hình ảnh, Getty Images
|
'Kỷ lục mới' và thực lực?
BBC: Các chiến đấu cơ của Trung Quốc Su30 thực
hiện phi vụ bay liên tục 10 giờ đồng hồ, xuất phát từ đất liền, có tiếp dầu
trên không trong khi bay tới khu vực Trường Sa được truyền thông Trung Quốc
loan tin là 'kỷ lục mới', cự ly này dường như có thể thực hiện tiềm năng dọc
toàn bộ chiều dài của Việt Nam, nếu các thông tin về 'kỷ lục mới' trên là đúng,
thì Việt Nam theo quý vị cần phải suy nghĩ, tính toán, chuẩn bị gì cho riêng
mình?
Ông Đinh
Kim Phúc: Những vấn đề
này theo tôi Việt Nam không bất ngờ và bị động. Không quân, Hải quân Việt Nam
với những vũ khí hiện có đủ sức đối phó với Trung Quốc, một lực lượng phải xuất
phát tác chiến từ hàng ngàn cây số.
Ông
Hoàng Việt: Trước đây,
một trong những điểm bất lợi của Trung Quốc trong việc tấn công Trường Sa đó là
đường bay quá dài, máy bay chiến đấu của Trung Quốc không đủ khả năng tiếp liệu
để quay về. Tuy nhiên, với hành động này, Trung Quốc muốn chứng tỏ rằng, điểm
bất lợi này Trung Quốc đã tìm cách khắc phục.
Với sự
kiện này, cộng với 7 đảo nhân tạo tại Trường Sa đã được Trung Quốc quân sự hoá,
tạo thành những căn cứ quân sự vững chắc như những "hạm đội trên
biển" của Trung Quốc, bên cạnh sự đe doạ có các hành động quân sự như tấn
công các thực thể trên Trường Sa mà các quốc gia khác đang kiểm soát như là
Việt Nam chẳng hạn.
Với vấn
đề này, Việt Nam cần phải tính tới các phương án phòng thủ khi quân đội Trung
Quốc đồng loạt tấn công Trường Sa từ nhiều hướng.
Ông
Hà Hoàng Hợp: Truyền
thông Trung Quốc gọi là kỷ lục cũng hay - đó là kỷ lục của không quân Trung
Quốc với SU-30MKK.
Bay bình
thường, không cần tiếp dầu trên không, chỉ 70-80 phút là bay hết chiều dài Việt
Nam, nếu có giao chiến thì mất nhiều lắm 50 phút, rồi lại bay về sân bay quân
sự Nam Ninh, như vậy không hết 5 giờ. Bay 10 giờ, có tiếp dầu trên không, là
khá ngoạn mục.
Thế
nhưng, Việt Nam có lẽ không phải suy tính gì - các máy bay Su-30MK2 mà Việt Nam
mua từ Nga, có lẽ bay trên biển cả bay ngày lẫn ban đêm đều được, để phòng thủ
và bảo vệ đảo bằng Su-30… thì máy bay của không quân Việt Nam không cần bay xa
như máy bay Trung Quốc. Bảo vệ các mục tiêu khác, thì lực lượng phòng không
Việt Nam không có quản ngại gì.
BBC: Qua những gì quý vị biết được, thì tại
Biển Đông thực lực vũ khí, sức mạnh quân sự của Trung Quốc thế nào, đáng quan
ngại không, quan ngại đến đâu theo giới quan sát quốc tế và khu vực?
Ông
Đinh Kim Phúc: Theo những
số liệu của Trung Quốc và của phương Tây công bố thì vũ khí, khí tài của Trung
Quốc trên các đảo chiếm đóng trái phép ở Trường Sa là đáng quan ngại, nhưng
quan trọng là răn đe hay phát động chiến tranh cục bộ với một hay nhiều quốc
gia?
Theo
tôi, nếu có đối tượng tác chiến của Trung Quốc trên Biển Đông thì đó là Việt
Nam. Nếu chiến tranh cục bộ Trung - Việt xảy ra trên Biển Đông trong vòng một
tháng trở lại thì Trung Quốc sẽ có thêm một bài học nữa từ sau năm 1979.
 |
| Nhà giàn của Việt Nam ở Trường Sa
Nguồn hình ảnh, Kien Pham
|
Ông
Hoàng Việt: Thực lực sức
mạnh quân sự của Trung Quốc thì chưa thể so sánh với Hoa Kỳ, tuy nhiên, so với
các quốc gia ASEAN liên quan, thì các quốc gia ASEAN riêng rẽ không thể là đối
trọng với Trung Quốc được.
Đó là
một thực tế. Tuy nhiên, chiến tranh thì sẽ có nhiều mặt của nó, không chỉ nhiều
vũ khí và đông quân là sẽ giành chiến thắng.
Thực tế
nhiều cuộc chiến trong lịch sử đã chứng minh vấn đề này. Tuy nhiên, chiến tranh
là điều không ai muốn xảy ra, vì thế các bên cần cố duy trì hoà bình. Vì thế,
nếu chỉ có lạm dụng sức mạnh và gây ảnh hưởng bằng đe doạ và cưỡng bức thì cũng
khó mà tồn tại được lâu, đó là xu thế tất yếu trên thế giới.
Ông
Hà Hoàng Hợp: Năng lực
quân sự của Trung Quốc liên quan đến biển (gồm hải quân, không quân, tàu ngầm…)
được các cơ quan nghiên cứu chiến lược, an ninh và quốc phòng đánh giá khá tích
cực, đặc biệt là năng lực phòng thủ. Trung Quốc hiện nay chưa phải là một cường
quốc hải quân toàn cầu.
Mặc dù
Trung Quốc có số lượng lớn tàu chiến, tàu ngầm, tên lửa hải quân, không quân
hải quân… nhưng chất lượng và công nghệ hiện đại trong các chủng đó chưa thật
hiện đại. Quân đội Trung Quốc lớn hơn quân đội Việt Nam rất nhiều, và có nhiều
điểm mạnh hơn hẳn (về số lượng, trang thiết bị, vũ khí…).
Tuy
nhiên, Bộ Quốc phòng Việt Nam vẫn khẳng định rằng Việt Nam luôn chủ động, không
để bị bất ngờ, và Việt Nam luôn củng cố năng lực phòng thủ, bảo vệ đất nước.
Quân đội Việt Nam tin rằng nếu bị xâm lược hay tấn công, họ sẽ bằng mọi cách để
đẩy lùi quân xâm lược.
Chuyển động Mỹ-Asean
BBC: Mỹ mới đây có các điện đàm ngoại giao
cấp Bộ trưởng với Singapore và Indonesia, kể cả có bàn thảo về hợp tác an ninh,
quân sự trên vùng biển ở khu vực giữa Washington và Jakarta, trong khi đó
Philippines có tuyên bố đơn phương ngừng tham gia các thao diễn, diễn tập, tập
trận quân sự ở Biển Đông, có thể cắt nghĩa các chuyển động, động thái trên thế
nào?
Ông
Đinh Kim Phúc: Tổng thống
Philippines Rodrigo Duterte không tin vào khả năng bảo vệ của Mỹ trước quyền
lợi của Philippines. Nhưng lý do trước mắt của động thái trên có khả năng vì
lời hứa của Trung Quốc về vắc-xin phòng ngừa Covid 19 cho Philippines.
Ông
Hoàng Việt: Các quốc gia
ASEAN trong những năm vừa qua, một mặt các quốc gia này bị phụ thuộc kinh tế
khá nhiều vào Trung Quốc, mặt khác khi Hoa Kỳ lơ là khu vực biển Đông, đã khiến
Trung Quốc dùng sức mạnh đe doạ, cưỡng bức nhiều quốc gia ASEAN phải giữ im
lặng trong vấn đề biển Đông.
Tuy
nhiên, với sự thúc đẩy và cổ vũ của Hoa Kỳ thời gian gần đây, các tiếng nói của
các quốc gia ASEAN liên quan đã mạnh mẽ hơn rất nhiều. Tổng thống Duterte đang
ở trong tình trạng "tiến thoái lưỡng nan" khi nhiệm kỳ của ông ta sắp
hết, nên ông ta cố gắng tìm mọi cách để "lợi dụng" đầu tư và viện trợ
của Trung Quốc, khi ông Duterte mới đây tuyên bố không đủ tiền để cứu trợ người
dân Philippines trong dịch bệnh Covid 19.
Những
tuyên bố của ông ta thay đổi liên tục, vì thế không thể chỉ nhìn vào những phát
biểu của ông ta mà đánh giá được vấn đề.
Trong
công hàm gửi lên LHQ mới đây, cũng như Ngoại trưởng Philippines đã phát biểu,
Phán quyết 2016 là không thể thương lượng. Do đó, chúng ta cứ chờ đi, vài bữa
nữa, ông Duterte lại thay đổi quan điểm tiếp tục. Việc các quốc gia "làm
sống lại" Phán quyết 2016, yêu cầu Trung Quốc tuân thủ nó cũng như các
quốc gia lên tiếng phản đối thẳng thắn yêu sách sai trái của Trung Quốc là minh
chứng rõ nhất cho việc "gió đã đổi chiều" không thuận lợi cho Trung
Quốc.
Ông
Hà Hoàng Hợp: Ngoại
trưởng Mỹ Pompeo và ngoại trưởng Indonesia bà Marsudi nhất trí mở rộng hợp tác
an ninh và quốc phòng song phương, trên nền đã có sẵn (Indonesia hiện nay đang
sử dụng máy bay F-16 của Mỹ và nhiều thiết bị, khí tài Mỹ trong không quân,
phòng không và hải quân).
Chúng ta
chờ các cuộc hội đàm và tiếp xúc giữa các bộ trưởng quốc phòng hai nước tới
đây, thì sẽ biết thêm các tiến triển hợp tác an ninh và quốc phòng Mỹ -
Indonesia. Indonesia có nhiều căn cứ hải quân và không quân tuyệt vời…
Singapore
có quan hệ tốt với cả Mỹ và Trung Quốc, về quân sự Singapore sử dụng vũ khí Mỹ
là chủ yếu, Mỹ đã ký gia hạn 15 năm việc sử dụng các cơ sở hải quân và không
quân của Singapore. Singapore đang tiếp tục cố gắng đóng góp cho hòa bình khu
vực, giúp cho quan hệ Asean - Mỹ, Asean - Trung Quốc phát triển trên nên hòa
bình và tuân thủ luật quốc tế.
Lợi thế
lớn nhất của Philippines là phán quyết năm 2016 của tòa trọng tài cho
Philippines. Lợi thế lớn thứ hai, Philippines đang là đồng minh của Mỹ theo
thỏa thuận 1951.
Tổng
thống Duterte quyết định không để hải quân Philippines tham gia tập trận tới
đây, thực chất là do hải quân Philippines vẫn còn nhỏ và yếu, mặt khác, việc
không tham gia tập trận với Mỹ và các nước khác có thể là một dấu hiệu làm cho
Bắc Kinh thấy thoải mái trong tầm ngắn hạn. Ngoài ra, có lẽ không có ý nghĩa gì
lớn về chiến lược.
Và đối sách của Việt Nam?
BBC: Và cuối cùng theo quý vị, Việt Nam, trên
cương vị chủ tịch luân phiên Asean trong nhiệm kỳ này, có thế nhận diện các
chuyển động trên ra sao và cần có đối sách, sách lược gì trong bối cảnh này để
vừa phục vụ đóng góp xây dựng, tích cực cho an ninh, hòa bình, ổn đinh, phát
triển ở khu vực, vừa đảm bảo được tốt các quyền, quyền lợi, lợi ích chính đáng
của mình ở Biển Đông và khu vực?
Ông
Hà Hoàng Hợp: Việt Nam
đang chuẩn bị xúc tiến đàm phán COC giữa Asean và Trung Quốc, các hội nghị khác
(ADMM/ADMM+) cũng sẽ được tiến hành trực tuyến. Việt Nam hy vọng rằng Hội nghị
Thưởng đỉnh Asean tổ chức trong tháng 11 sẽ có đầy đủ các điều kiện để tổ chức
họp như bình thường, trong đó các nhà lãnh đạo các nước Asean và các nguyên thủ
nước Trung Quốc, Nga, Mỹ, Nhật, Hàn… sẽ đến dự.
Cùng với
vai trò ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, Việt Nam đang tích cực
đóng vai trò tích cực trong vị trí chủ tịch luân phiên Asean, duy trì hòa bình
và ổn định ở khu vực, thúc đẩy phát triển trong khung cảnh đại dịch COVID-19,
đồng thời nỗ lực đảm bảo lợi ích quốc gia của Việt Nam.
Việt Nam
hoan nghênh tất cả những đóng góp của các nước đối với vấn đề biển Đông trên
nền pháp lý quốc tế, trong đó có đóng góp của các nước Asean, các nước Asean có
tranh chấp ở biển Đông (Malaysia, Philippines, Brunei), và Indonesia, Mỹ, Nhật,
Australia.
Ông
Đinh Kim Phúc: Tuân thủ
luật pháp quốc tế, nhất là Công ước quốc tế về Luật Biển của LHQ 1982 là ưu
tiên trong sách lược hiện nay của Việt Nam và ASEAN.
"Trận
chiến công hàm" trong thời gian gần đây cho thấy Việt Nam và các nước
ASEAN dùng yêu sách mở rộng vùng đặc quyền kinh tế ra 350 hải lý và cơ chế hoạt
động của Ủy ban Ranh giới thềm lục địa của LHQ để 'bắt chết' tham vọng của
Trung Quốc trên Biển Đông.
Ông
Hoàng Việt: ASEAN nói chung, và Việt Nam với cương vị Chủ tịch ASEAN năm nay
cần thể hiện rõ vai trò và bản lĩnh của mình trước tình hình căng thẳng và phức
tạp hiện nay, cần có tiếng nói và hành động độc lập, không sa vào căng thẳng Mỹ
- Trung, khiến tình hình phức tạp thêm. Theo đó, ASEAN cần thể hiện rõ vai trò
của mình trong việc đàm phán và đối thoại về COC trong thời gian sắp tới.