Cách đây
đúng 150 năm, Tướng Robert E Lee của quân đội miền Nam đầu hàng Tướng Ulysses
Grant của quân đội miền Bắc, đánh dấu kết thúc cuộc nội chiến Hoa Kỳ đã làm hơn
7 trăm ngàn người thiệt mạng. Sở dĩ gọi là chiến tranh Nam Bắc là vì cuộc chiến
diễn ra giữa hai phe: phe miền Bắc (còn gọi là phe liên bang) đứng đầu là Tổng
thống Lincoln chủ trương xóa bỏ buôn bán nô lệ người da đen và phe miền Nam
chống lại chủ trương này.
Cuộc chiến
Nam Bắc của Mỹ thường được nhắc tới qua những trận đánh đẫm máu giữa quân đội
của hai phe: quân miền Bắc do tướng Ulysses Simpson Grant chỉ huy và quân miền
Nam do tướng Robert Edward Lee cầm đầu. Tuy tướng Lee đã nhiều lần tấn công và
gây tổn thất khá nặng cho đội quân của tướng Grant nhưng quân miền Bắc được sự
hỗ trợ to lớn từ ngân sách liên bang và chiêu mộ được thêm nhiều quân số từ
những người nô lệ da đen vừa được giải phóng nên cuối cùng quân miền Nam của
tướng Lee phải chấp nhận thua trận.
Đã có những
lời khuyên tướng Lee nên chia nhỏ quân của mình ra và tiến hành đánh du kích
nhưng tướng Lee đã nói: nếu cứ tiếp tục chiến tranh gây bao chết chóc thì tội
của tôi đáng chết gấp ngàn lần. Ông đã nhắn cho tướng Grant là ông chuẩn bị đầu
hàng. Tướng Grant nhắn lại, đề nghị tướng Lee chọn địa điểm bàn thảo việc qui
hàng. Và căn nhà của một người buôn bán tên là Wilmer Mc. Lean tại làng
Appomattox đã được chọn. Ngày nay ngôi nhà này trở thành di tích lịch sử quốc
gia, và được gọi là Appomattox Court House.
Đến ngày hẹn,
tướng Lee bận một bộ lễ phục mới tinh và đeo kiếm, còn tướng Grant xuất hiện
muộn hơn trong bộ đồ tác chiến thường ngày còn dính bùn đất hành quân. Hai
người ngồi trong phòng khách của ông Mc. Lean và hàn huyên thân mật về những kỷ
niệm quân ngũ trong cuộc chiến tranh Mexico. Câu chuyện lâu đến nỗi tướng Lee
sốt ruột, chủ động đề cập đến “mục đích buổi gặp gỡ của chúng ta ngày hôm nay
là bàn về việc đầu hàng”. Tướng Grant bèn lấy cây bút chì và tờ giấy viết vội
những điều khoản và trao cho tướng Lee, trong đó có những nội dung nói về binh
lính miền Nam:
1. Không bị
coi là phản quốc và không phải ở tù.
2. Chính phủ
coi binh lính miền Nam là những công dân bình thường nếu họ chấp hành tốt luật
lệ.
3. Được mang
ngựa và lừa về nhà để giúp gia đình cày cấy vào mùa xuân.
Sau khi xem
qua những điều tướng Grant vừa viết, tướng Lee nói: “Những điều này sẽ có tác
động tốt đến quân sĩ của tôi. Chúng sẽ góp phần quan trọng trong việc hòa giải
dân tộc chúng ta.” Tướng Lee cho biết ông sẽ trao trả những tù binh miền Bắc vì
ông không có đủ lương thực cho họ. Tướng Grant đáp lại rằng ông sẽ gửi ngay cho
binh lính miền Nam 25.000 phần lương thực khô. Ông cũng ra lệnh cho in 28.231
giấy phóng thích cho binh lính miền Nam.
Khi tin phe
miền Nam đầu hàng bay đến doanh trại, quân miền Bắc định bắn đại pháo chào
mừng. Tướng Grant ra lệnh ngưng ngay lập tức các hoạt động ăn mừng. Ông nói với
các sĩ quan dưới quyền: “Chiến tranh đã kết thúc. Giờ đây họ đã là đồng bào của
chúng ta”. Ông cho rằng hai bên không còn là kẻ thù, và cách tốt đẹp nhất để
bày tỏ niềm vui của miền Bắc là không vui mừng trước thất bại của miền Nam.
Ngày 12
tháng 4 năm 1865, quân đội của tướng Lee tiến vào ngôi làng Appomattox để giao
nộp vũ khí. Tướng Joshua L.Chamberlain của miền Bắc được chỉ định tiếp nhận
binh sĩ qui hàng. Trước hàng quân miền Bắc nghiêm chỉnh, ông nhìn những binh sĩ
miền Nam bại trận đi vào làng với cảm xúc dâng trào. Sau này ông viết lại:
“Giây phút đó làm tôi thực sự xúc động. Tôi quyết định đánh dấu sự kiện này
bằng một hành động, không gì khác hơn là giơ tay chào kiểu nhà binh. Tôi biết
có người sẽ chỉ trích tôi về cử chỉ này. Tôi đã không xin phép và cũng không
yêu cầu sự tha thứ về hành động này. Đối diện với chúng tôi là những chiến
binh, bại trận nhưng can trường, là biểu tượng cho tinh thần trượng phu, không
rã rời, không đau khổ, bất chấp hy sinh và không có gì khuất phục được họ. Giờ
đây, họ là những người ốm yếu và đói khát, nhưng họ hiên ngang nhìn thẳng vào
chúng tôi, làm sống dậy những ràng buộc thiêng liêng cao cả hơn bao giờ hết.
Không có lý do gì để những đấng nam nhi ấy không được hội nhập vào Hợp Chủng
Quốc vững vàng của chúng ta.”
Sau đó tất
cả hàng ngũ quân miền Bắc thắng trận từ đơn vị này đến đơn vị khác đều nghiêm
chỉnh giơ tay chào kiểu nhà binh. Vị tướng dẫn đầu đoàn quân miền Nam đầu cúi
xuống trong buồn bã, chợt nhận ra và ngồi thẳng lại trên lưng ngựa, giơ tay
chào đáp lễ. Ông ra lệnh cho các đơn vị theo sau tuân theo nghi lễ quân sự khi
đi ngang qua đoàn quân miền Bắc. Không có kèn thắng trận, không có tiếng trống,
tiếng hô, tiếng reo hò mừng chiến thắng, không một lời nói hay tiếng xì xầm…
Một sự im lặng đến nghẹt thở.
Nguồn: Lao
Ta.