Huỳnh Thế
Du
Với những cú ra đòn của Trump trong cuộc chiến thương mại với
TQ và quốc gia hơn 1,4 tỷ dân có GDP hơn 12,3 nghìn tỷ đô-la (Mỹ 19,4 nghìn tỷ)
đang “im thin thít” làm cho những người chống TQ rất sướng. Tuy nhiên, tỉnh táo
sẽ thấy rằng dường như đây lại cơ hội để TQ trở nên hùng cường và thời của họ sẽ
đến nhanh hơn.
Điều đáng sợ đối với VN là TQ sẽ lớn mạnh và họ chủ yếu là
dùng “quyền lực cứng” thay vì “quyền lực mềm” theo kiểu Việt Nam phát triển sẽ
tốt cho việc thống lĩnh thế giới của TQ. Khi đó Việt Nam sẽ rất mệt mỏi khi phải
đối phó với những vụ việc kiểu HD981 và rất khó khai thác những lợi thế từ nền
kinh tế lớn nhất thế giới để trở nên phát triển hơn.
Nhìn các nước đã trở nên giàu có trong khu vực từ sau chiến
tranh thế giới thứ hai đến nay sẽ thấy rằng một nhân tố hết sức quan trọng tạo
ra sự thần kỳ của họ chính là ẤP LỰC sinh tồn - LỚN MẠNH hay là CHẾT. Hàn Quốc
chịu đe dọa từ Triều Tiên, Đài Loan từ TQ, và Singapore từ Indonesia và
Malaysia.
Điều khó chịu rất đối với các nước lân bang có quy mô nhỏ
hơn là tinh thần Đại Hán hay Trung Quốc - quốc gia trung tâm lãnh đạo thể giới
của người TQ. Tuy nhiên, đây lại là vũ khí lợi hại của họ.
Với phát biểu của Jack Ma cùng một số người khác gần đây cho
thấy, người TQ, nhất là giới tinh hoa đang cảm thấy bị sỉ nhục và cảm thấy bị tổn
thương. Điều này có lẽ sẽ tạo ra quyết tâm hay áp lực để TQ phải lớn mạnh bằng
được.
Nếu nhìn vào các chỉ tiêu cơ bản sẽ thấy rằng cơ hội thành
công của việc “biến đau thương thành hành động” của TQ rất cao vì các nền tảng
cơ bản của họ đang rất căn cơ.
Thứ nhất, nền kinh tế TQ đang rất lớn với thị trường đông
dân nhất thế giới. GDP theo giá danh nghĩa của TQ bằng ⅔ Mỹ. Nếu tính ngang bằng
sức mua thì TQ có 23,3 nghìn tỷ so với 19,4 nghìn tỷ của Mỹ.
Điều cần lưu ý là tính đàn hồi hay khả năng chống chịu của nền
kinh tế TQ là rất cao với tỷ lệ tiết kiệm/GDP hiện là 47% (Việt Nam là 24% và Mỹ
là 18%). Tổng XK của TQ chỉ bằng khoảng 20% GDP (VN là 102%).
Thứ hai, năng lực nghiên cứu và sáng tạo và chiếm lĩnh công
nghệ của TQ đang rất khủng khiếp khi mà họ có 9 trong 20 công ty internet hàng
đầu thế giới hiện tại (còn lại là Mỹ). Hơn thế, theo Tổ chức đăng lý sở hữu trí
tuệ thế giới (WIPO), số lượng đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc
vào năm 2016 cao hơn cả Châu u, Mỹ, Nhật và Hàn Quốc cộng lại.
Thứ ba, sức mạnh quân sự của TQ đã xếp thứ ba thế giới và chi
tiêu quân sự của họ năm 2017 là 228 tỷ đô-a (đương đương với GDP của Việt Nam),
bằng hơn ⅓ Mỹ và tương đương với chi tiêu quân sự của Nga, Ấn Độ, Pháp và Anh cộng
lại.
Thứ tư, tác động của cuộc chiến thương mại là rất nhỏ lên nền
kinh tế TQ. Hơn 500 tỷ đô-la xuất khẩu sang Mỹ, chỉ tương đương 4,2% GDP. Theo
tính toán của Morgan Stanley, cuộc chiến thương mại này có thể làm giảm 0,0007%
đến tăng trưởng GDP của TQ. Một phân tích trên Bloomberg thì nói rằng tác động
chỉ là 0,0001-0,0002% hoặc cao nhất chỉ là 0,002%.
Một số phân tích cho rằng cuộc chiến này có thể định hình lại
các chuỗi giá trị toàn cầu và đảm bảo TQ sẽ chơi công bằng hơn. Tuy nhiên, điều
mà Việt Nam quan tâm là tác động tổng thể sẽ như thế nào và nên hành động như
thế nào là tốt nhất cho mình.
Với tiềm lực hiện hữu và nếu kịch bản tinh thần dân tộc của
người TQ được kích hoạt thì một năng lượng khủng khiếp của họ sẽ được giải
phóng và chưa biết điều gì có thể xảy ra.
Đối với Việt Nam, nếu nhìn vào các nước khác với ba điển
hình là Singapore, Phần Lan và Mexico thì cách tốt nhất để “thoát Trung” là Việt
Nam cần phải giàu và phát triển hơn Trung Quốc như điều mà Singapore đã làm được
với Malaysia và Indonesia, và Phần Lan đã làm được với Nga. Trái lại, Mexico
kém phát triển hơn thì luôn lo sợ Mỹ.
Thêm vào đó, nếu nhìn vào sân chơi toàn cầu và địa chính trị
quốc tế thì những nước thuộc “phía bên kia” của nước thống lĩnh thế giới thường
gặp rất nhiều rắc rối. Đối với Việt Nam, do mỗi quan hệ phức tạp trong lịch sử,
việc đặt vấn đề “cùng phía” với TQ sẽ đi ngược lại với tiềm thức của dân tộc.
Tuy nhiên, điều Việt Nam cần tránh là trở thành “phía bên kia” khi TQ trỗi dậy.
Việc Việt Nam cần làm hiện nay là cần xác định một vị trí
phù hợp để tận dụng các cơ hội phát triển, tránh bị lôi kéo vào bên này hay bên
kia khi bản thân chúng ta đã phải trả những giá rất đắt trong lịch sử vì quá sốt
sắng trong việc chọn bên.
Huỳnh Thế
Du