13/05/2020
TTO – Sau quyết định của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao về vụ án Hồ Duy Hải, đã có nhiều ý kiến trái chiều về quyết định của hội đồng. Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Ngọc Hòa, thành viên Hội đồng thẩm phán (Tuổi Trẻ, ngày 12-5).
 |
| Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa – Ảnh: Việt Dũng |
Sau cuộc trao đổi này, các chuyên gia tiếp tục có ý kiến khác
nhau về các luận điểm do ông Bùi Ngọc Hòa đưa ra cũng như nội dung phán quyết
của Hội đồng thẩm phán (HĐTP) về vụ án này. Để rộng đường dư luận, Tuổi Trẻ
giới thiệu thêm các ý kiến phân tích về tính pháp lý của vụ việc.
* Đại biểu Quốc hội TRƯƠNG TRỌNG NGHĨA:
Cần hủy án, điều tra lại
Tôi thấy những luận cứ mà HĐTP TAND tối cao đưa ra chưa đủ sức
thuyết phục để giải quyết hết những vấn đề được nêu ra bởi Ủy ban Tư pháp của
Quốc hội và kháng nghị của Viện KSND tối cao. Khi chưa giải quyết được hết
những vấn đề đó thì quyết định giám đốc thẩm sẽ làm nhiều người lo ngại, băn
khoăn nhiều điểm.
Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) hiện đang tiếp cận với sự tiến
bộ của nền tư pháp của các quốc gia phát triển nhưng theo tôi, quyết định giám
đốc thẩm không phát huy được hết những tiến bộ trong đạo luật đó, đặc biệt là
nguyên tắc suy đoán vô tội. Mỗi quyết định của tòa giám đốc thẩm vô hình trung
sẽ trở thành án lệ hướng dẫn cho công tác tố tụng về sau.
Tuy nhiên, những sai sót về mặt tố tụng trong quá trình điều tra
cũng như giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm đã rất rõ. Ủy ban Tư pháp đã trực
tiếp giám sát toàn bộ hồ sơ vụ án, gặp Hồ Duy Hải trong trại giam, từ đó mới
đưa ra nhận định đánh giá. Dựa trên đánh giá của Viện KSND tối cao và Ủy ban Tư
pháp thì những sai sót của quá trình điều tra, bản án sơ thẩm, phúc thẩm là
nghiêm trọng.
Cần minh định rõ là kháng nghị của Viện KSND tối cao không hề
nói Hồ Duy Hải bị oan, mà chỉ nêu ra những vi phạm tố tụng nghiêm trọng nên đề
nghị điều tra lại. Khi xét xử vụ án nếu có sai sót nghiêm trọng về mặt tố tụng
thì luôn luôn có nguy cơ oan sai, nên việc hủy án điều tra lại là để tránh oan
sai.
BLTTHS cũng có những quy định chặt chẽ trong điều tra, thu thập
chứng cứ cũng như xét xử. Nếu việc tuân thủ các quy định này không đầy đủ thì
phải điều tra lại, để có bản án khác dựa trên cơ sở tuân thủ đầy đủ quy định đó
thì sẽ có sức thuyết phục đối với dư luận, với nhân dân, cử tri và cả chính bị
cáo.
Trong một vụ án giết người có mấy loại chứng cứ cực kỳ quan
trọng.
Thứ nhất, chứng cứ đầu tiên là vật chứng để chứng minh trực tiếp
hành vi phạm tội, nhưng quá trình thu thập đã vi phạm tố tụng nghiêm trọng. Các
vật chứng chủ yếu được kết luận là dùng để gây tội đã biến mất.
Thứ hai, dấu vết như máu, vân tay nhưng việc thu thập, xét
nghiệm có rất nhiều vấn đề.
Thứ ba, các loại thời gian thời điểm của nghi can, những người
khác có liên quan, thời gian thời điểm bị hại tử vong… là yếu tố cần thiết để
buộc tội giết người nhưng các yếu tố này trong vụ án Hồ Duy Hải đều có sai sót
nghiêm trọng, nên tôi cho rằng cần hủy án điều tra lại.
Về phán quyết của hội đồng giám đốc thẩm cho rằng kháng nghị của
viện kiểm sát vi phạm pháp luật, theo tôi, những căn cứ tòa đưa ra cũng chưa
thuyết phục. Theo điều 379 BLTTHS, kháng nghị theo hướng có lợi cho bị cáo thì
không bị khống chế về thời gian. Kể cả khi bị cáo đã chết vẫn có thể kháng
nghị.
Việc Chủ tịch nước quyết định bác hoặc chấp nhận đơn xin ân giảm
không tác động đến tính sai đúng của bản án. Nó khác với các quyết định kháng
nghị giám đốc thẩm, tái thẩm của chánh án TAND tối cao hay viện trưởng Viện
KSND tối cao. Pháp luật cũng không có quy định khi có quyết định bác đơn xin ân
giảm tử hình thì chấm dứt các thủ tục tố tụng sau này (nếu có).
Do đó, dù quyết định bác đơn xin ân giảm án tử hình của Chủ tịch
nước đối với Hồ Duy Hải đang có hiệu lực thì kháng nghị của Viện KSND tối cao
theo hướng có lợi cho bị án này vẫn có thể thực hiện bất cứ lúc nào.
* TS LÊ HUỲNH TẤN DUY (tổ trưởng bộ môn tố tụng hình
sự, khoa luật hình sự Trường đại học Luật TP.HCM):
Quyết định kháng nghị không trái luật
 |
Đây là vụ án được dư luận quan tâm rất lớn, nên sáng nay (12-5) tôi
đã đọc bài trao đổi của Tuổi Trẻ với ông Bùi Ngọc Hòa, thành viên HĐTP, từ rất
sớm và nghiên cứu khá kỹ.
Tôi có một số ý kiến như sau: HĐTP TAND tối cao cho rằng quyết
định kháng nghị giám đốc thẩm của viện trưởng Viện KSND tối cao là không đúng
pháp luật vì quyết định của Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm án tử hình của Hồ
Duy Hải đang có hiệu lực.
Theo điều 367 BLTTHS năm 2015 về thủ tục xem xét bản án tử hình
trước khi thi hành không đặt ra điều kiện Chủ tịch nước phải hủy quyết định bác
đơn xin ân giảm án tử hình trước khi viện trưởng Viện KSND tối cao thực hiện
quyền kháng nghị giám đốc thẩm.
Hơn nữa, theo quy định tại khoản 2 điều 379 BLTTHS năm 2015,
“việc kháng nghị theo hướng có lợi cho người bị kết án có thể được tiến hành
bất cứ lúc nào, cả trong trường hợp người bị kết án đã chết mà cần minh oan cho
họ”.
Ở đây có một điểm khá thú vị, đó là nếu HĐTP TAND tối cao cho
rằng quyết định kháng nghị trên không hợp pháp thì không cần phải xem xét lại
vụ án. Tuy nhiên, có thể do pháp luật tố tụng hình sự chưa điều chỉnh trường
hợp đặc biệt này và đây cũng là cơ hội để xem xét lại cẩn trọng, toàn diện và
xử lý dứt điểm vụ án đối với người bị kết án tử hình trên cơ sở kiến nghị, yêu
cầu của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước… nên HĐTP vẫn tiến
hành thủ tục giám đốc thẩm.
* Ông ĐỖ ĐỨC VĨNH (nguyên kiểm sát viên cao cấp):
Cả hai cơ quan cùng vượt quá thẩm quyền
Rõ ràng BLTTHS chưa tiên liệu được trường hợp như vụ án của tử
tù Hồ Duy Hải, vậy nên khi xảy ra việc cả hai cơ quan tố tụng là tòa án và viện
kiểm sát đều có quyết định không kháng nghị bản án, nhưng rơi vào tình huống
buộc phải xem xét lại bản án thì mỗi cơ quan có cách áp dụng pháp luật khác
nhau.
Trong khi Viện KSND tối cao có đến hai quyết định vừa kháng nghị
vừa không kháng nghị, tòa mở phiên họp xem xét kháng nghị thì tòa cho rằng
kháng nghị không đúng luật. Không đúng luật nhưng vẫn xem xét cả nội dung và
hình thức, rồi thừa nhận một số nội dung kháng nghị đúng. Do vậy, theo tôi, cả
hai cơ quan tố tụng đều đã vượt quá thẩm quyền của mình.
Trong vụ án cụ thể này, sau khi thành lập đoàn liên ngành để xem
xét, đánh giá vụ án và đoàn này đã thống nhất vụ án không oan, không sai và
không cơ quan nào kháng nghị thì thẩm quyền của cả tòa án và viện kiểm sát đã
hết. Lúc này, nếu Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu mở phiên tòa đặc biệt để
xem xét lại vụ án thì TAND tối cao mở phiên tòa theo thủ tục đặc biệt để đánh
giá lại.
Lần đầu tiên xử giám đốc thẩm công khai
 |
Ngày 12-5, ông Nguyễn Trí Tuệ – phó chánh án TAND tối cao – đã
thông tin thêm về phiên xử giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải. Ông Tuệ cho biết
trong ba ngày làm việc, HĐTP TAND tối cao đã công bố các tài liệu, chứng cứ vụ
án, kết quả thẩm định vụ án. Việc tòa án các cấp xét xử Hồ Duy Hải về tội “giết
người” và “cướp tài sản” là có căn cứ.
Quá trình điều tra cũng như tại phiên tòa, Hải đều xin giảm nhẹ
hình phạt, sau khi bị Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình, Hải
mới kêu oan.
Ông Tuệ cũng khẳng định vụ án Hồ Duy Hải là vụ án lần đầu tiên
TAND tối cao xét xử giám đốc thẩm công khai. Thành phần tham dự có các cơ quan
tố tụng từ trung ương tới địa phương; các cơ quan tố tụng tham gia vụ án từ sơ
thẩm đến phúc thẩm; một số cơ quan như Ban Nội chính trung ương, Bộ Công an,
Văn phòng Chủ tịch nước.
Sẽ kiến nghị Quốc hội giám sát lại vụ án
Sau khi phân tích những vấn đề cốt lõi cho thấy nhiều luận cứ mà
Hội đồng giám đốc thẩm TAND tối cao đưa ra là chưa thuyết phục, ĐBQH Trương
Trọng Nghĩa nói: “Từ những băn khoăn trên, với tư cách là ĐBQH, tôi sẽ tiếp tục
theo dõi và quan tâm kiến nghị với Ủy ban Thường vụ Quốc hội để giám sát lại
quyết định giám đốc thẩm của TAND tối cao về vụ án này”.