Thời báo
Kinh tế Sài Gòn
(TBKTSG) - “Bà con nông dân tỉnh tôi đang ngồi trên đống lửa vì giá lúa rớt thê thảm. Chủ nhật vừa rồi tôi đi thăm họ mà thấy ai nấy đều buồn vì lúa bán không được. Trưa ghé ăn cơm huyện ủy lại được mời ăn gạo Sóc của Campuchia mà muốn rớt nước mắt. Mấy ảnh giải thích ăn gạo Campuchia... an toàn hơn”.
 |
| Nông dân Đồng Tháp thu hoạch lúa đông xuân 2018-2019. Ảnh: Hoàng Kim |
Câu chuyện của Bí thư Đồng Tháp Lê Minh Hoan kể
tại Lễ công bố hàng Việt Nam chất lượng cao 2019 cho thấy ngành nông nghiệp
Việt Nam đang có một mối nguy khác, thậm chí còn lớn hơn cả chuyện không
tiêu thụ được lúa đông xuân, đó là “người nhà” đang dần quay lưng lại với
chính nông sản của mình.
Trong thời buổi mở cửa và hội nhập, việc Việt Nam
xuất khẩu nông sản rồi lại phải nhập nông sản từ nước khác để đáp ứng nhu
cầu đa dạng của thị trường là chuyện bình thường. Nhưng điều bất thường nằm
ở lý do khiến người tiêu dùng chọn mua hàng nông sản ngoại - là vì nông sản
Việt Nam không an toàn. Không chỉ có lúa gạo, xu hướng này cũng đang diễn
ra với nhiều mặt khác khác, từ rau quả tươi cho đến nông sản chế biến.
Có thể nói, sự thiếu an toàn của nông sản Việt là
hệ quả tất yếu của thói quen canh tác lạm dụng phân thuốc.
Đã hơn 30 năm kể từ khi thoát khỏi tình trạng
thiếu lương thực và trở thành nước xuất khẩu gạo, ngành lúa gạo Việt Nam
vẫn chỉ đi theo một con đường là canh tác lúa ngắn ngày, phẩm cấp thấp để
có sản lượng cao hơn thông qua tăng vụ.
Việc tăng số vụ canh tác tuy có giúp sản lượng lúa
sản xuất ra của Việt Nam nhiều hơn và do đó lượng gạo xuất khẩu cũng tăng
lên, nhưng việc tăng sản lượng đã không giúp cho người trồng lúa giàu hơn,
mà nó còn khiến cho niềm tin của người tiêu dùng về sự an toàn đối với nông
sản sản xuất trong nước ngày một giảm. Bởi lẽ, việc thâm canh tăng vụ đã
không cho đất có thời gian “nghỉ” để tự phục hồi, đất đai vì thế bị bạc màu
nhanh hơn và cây trồng dễ bị sâu bệnh tấn công hơn, buộc nông dân phải chi
phí cho phân thuốc nhiều hơn để gìn giữ mùa màng và duy trì sản lượng. Nói
cách khác, với thói quen lạm dụng phân thuốc, chúng ta đã và đang đánh đổi
chất lượng và sự an toàn vệ sinh thực phẩm để lấy sản lượng.
Trước đây, khi chuyện “ăn no, mặc ấm” còn là mối
lo hàng đầu của các gia đình người Việt Nam, thì việc chọn giống lúa ngắn
ngày, phẩm cấp thấp và rẻ nhằm tăng vụ canh tác, qua đó gia tăng sản lượng
nhằm đáp ứng nhu cầu “ăn no” của người dân là hướng đi thích hợp. Nhưng khi
nền kinh tế phát triển, thu nhập của người dân tăng lên thì nhu cầu của họ
cũng tăng theo. Giờ đây mối bận tâm của các gia đình không còn là no và ấm
nữa, mà là ngon và an toàn cho sức khỏe. Một khi ngành nông nghiệp trong
nước không đáp ứng được nhu cầu này, thì việc hàng nhập khẩu tràn vào để
lấp khoảng trống của thị trường là điều tất yếu.
Chắc chắn rằng những gì đang diễn ra ở trong nước
cũng đã và sẽ xảy ra ở những thị trường xuất khẩu chính của lúa gạo Việt
Nam. Nếu ngay ở thị trong nước mà sản phẩm ngành nông nghiệp còn bị người
tiêu dùng quay lưng, thì chẳng mấy hy vọng nó sẽ tiếp tục được đón nhận ở
thị trường nước ngoài. Lúa đông xuân khó tiêu thụ, nếu chỉ là do vào mùa
thu hoạch rộ, thì có thể cứu. Nhưng một khi bị chính “người nhà” quay lưng
thì vô phương cứu.