Đỗ
Trung Quân
Lâu hay chậm không quan trọng. Quan trọng là sự phục
thù mà tất cả tầng lớp, thể hệ nhân loại đều phải Tâm phục Khẩu phục ...
CHAT VỚI... KHÔNG PHẢI MOZART
Mấy năm trước, một nhóm nhạc sĩ Hànội dự định làm một
cuộc cách mệnh lật đổ một thể loại âm nhạc đại chúng của Sàigòn:
bolero. Khởi đầu bằng những phát biểu có tính mỉa mai và không xem đó là âm
nhạc, hầu hết những nhạc sĩ ấy đều là người tôi có quen biết, từng cụng ly uống
rượu và thậm chí tôi từng tham gia xuyên việt với tư cách MC. Tôi biết rõ “đại
ca lãnh đạo“ là ai. Thế nên, trong bài viết này sẽ trên tinh thần đối
thoại thẳng thắn nhưng không khiêu kích, bôi bác cá nhân ai, nó sẽ hiếu hòa
nhưng không nhượng bộ điều gì không thể nhượng bộ.
Chôn không chết
Sau 1975 ,toàn bộ nền âm nhạc miền nam nói chung
Sàigòn nói riêng được liệt kê vào loại phản động cấm phổ biến, trong đó bolero
cách gọi chung một thể loại nhạc đại chúng uỷ mị không có giá trị, nấm mồ được
đào và bolero cũng được chôn xuống chờ xanh cỏ…
Nhưng người miền nam trong thời chiến, trước 1975
không có thông tin để biết rằng tại Hànội miền bắc thập niên 1970 có một vụ án
bi thương: vụ án“Toán xồm – Lộc vàng“ (xin tra google), hai
chàng trai trẻ tuổi mê nhạc tiền chiến, nước ngoài, ”nhạc vàng“ của
Sàigòn dù đi hát chui cũng bị dong ra vành móng ngựa tội tuyên truyền phổ biến
nhạc đồi truỵ - phản động. Toán xồm 15 năm tù. Lộc vàng 10 năm tù. Nhờ án tù
cao nên hai người tù không phải đi lính, bộ đội, không phải đi qua chiến tranh.
Năm 1982, mãn án tù trở về khi tới ga Hàng Cỏ, từ những chiếc cassette chiến
lợi phẩm mang từ miền nam về ầm ĩ toàn những thứ “nhạc vàng uỷ mị“ thứ
âm nhạc lấy đi mỗi người trên dưới 10 năm trong lao tù. Toán xồm vài năm sau đó
chết trước cửa ngôi nhà cũ bị chiếm dụng của mình đúng ngày 30 tháng tư, Lộc
vàng còn sống đến hôm nay, mở một quán cà phê ven Hồ Tây đêm đêm vẫn hát… nhạc
vàng.
Thứ âm nhạc đã bị chôn mà không chết, mãi mồ không
xanh cỏ.
…
Thêm 40 năm nữa , một ngày kia bỗng thấy trên truyền
hình quốc gia VTV tràn ngập loại âm nhạc “uỷ mị bolero“.những cuộc
thi đủ màu sắc tưng bừng diễn ra.những gương mặt ca sĩ trước đây chỉ thấy ở
những chương trình hải ngoại nay nghiễm nhiên xuất hiện trên hàng ghế quyền lực
lệch trời với thí sinh: ban giám khảo! Thứ âm nhạc “uỷ mị - bình dân
–sến súa !“ ấy chiếm lĩnh sóng truyền hình hơn mọi game chơi nào khác.
Một cách tự nhiên cuộc “phục thù ngọt ngào“ không
đổ máu, không có tiếng súng đạn – chỉ thí sinh – ban giám khảo và bolero: sứ
mệnh hoàn tất.
…
Những ca khúc đỏ một thời bỗng lui vào viện bảo tàng,
chỉ đưa ra trong vài ngày “ giỗ chạp“.
Đấy! chết mà chưa chôn, chưa kể âm nhạc “
hường hường “ của các anh.
…
Trịnh Công Sơn
Hôm nay, dù yêu hay ghét Trịnh thì một sự thật không
thể phủ nhận đây là nhạc sĩ có khối lượng người hâm mộ trong và ngoài nước
khổng lồ. Người được công chúng quan tâm hàng đầu trong nền âm nhạc đương đại
việt nam.
Con người có vẻ ngoài gầy gò , gương mặt phảng phất vẻ
trầm mặc của một“thiền sư“, có một cuộc đời tưởng như êm ả với quá nhiều
thành công lại không phải vậy, trong niềm tin ngây thơ của một người thiên tả
ông phạm một vết hằn khó phai trong lời kêu gọi trên đài phát thanh trưa ngày
30 tháng 4 – 1975. Nhưng buồn thay cũng chính ông sau đó chịu nhiều đối xử,
phân biệt hệt như những văn nghệ sĩ khác của Sàigòn thời đó cho đến khi được
một“nhà bảo trợ lớn“ Võ Văn Kiệt đỡ đầu. Trịnh Công Sơn qua một
trang sử khác bắt đầu dễ thở hơn dù nhiều ca khúc danh tiếng của ông trước 1975
vẫn bị cấm phổ biết. Loạt “ca khúc da vàng” là một ví dụ, thập
niên 80 - 90 mỗi khi viết một ca khúc mới Trịnh Công Sơn vẫn phải đến hát trước
cho một vài anh chị em báo Tuổi Trẻ nghe, trong ấy có tôi để tìm sự khen ngợi,
ủng hộ cho ca khúc mới của mình. Báo Tuổi Trẻ luôn đăng những ca khúc ấy của
ông “Chiều trên quê hương tôi – Bốn mùa thay lá …” trừ “Em
còn nhớ hay em đã quên“vẫn bị kiểm duyệt buộc gỡ xuống trong đêm chuẩn bị
in báo từ một nhận định kiểu tuyên giáo “em ra đi nơi này phải đổi mới,
phải khác chớ sao vẫn thế? cách mạng đã về rồi Sàigòn phải khác…”
Cuối đời, khi mọi khó khăn đã qua, nhìn lại mình trong
nỗi cô đơn Trịnh Công Sơn viết ca khúc u uẩn như dành riêng cho mình “Tiến
thoái lưỡng nan - tiến thoái lưỡng nan đi về lận đận…ngày xưa lận đận không
biết về đâu… về đâu cuối phố về đâu góc trời…xa xăm tôi ngồi tôi tìm lại tôi …”
Trịnh Công Sơn mất, một đám tang vô tiền khoáng hậu số
lượng người Sàigòn đưa tiễn, hơn 10 năm sau, ông được đặt tên đường.
Trịnh Công Sơn, kẻ bị nghi kỵ, phân biệt đối xử bỗng
một hôm có không chỉ một mà đến hai con đường mang tên mình.một ở Hànội, một ở
Huế. Cái mà bao nhiêu nhạc sĩ cách mạng cả đời thèm muốn, đến chết vẫn thèm thì
Trịnh thong dong từ cõi vĩnh hằng hoàn tất cuộc “phục thù ngọt ngào“: Trịnh
Công Sơn có tên đường như Văn Cao, Đỗ Nhuận, Nguyễn Đình Thi...
…
Cũng thập niên 90, một nhạc sĩ xuất thân phong trào
sinh viên đô thị kênh kiệu tuyên bố “Nhóm những người bạn [Trịnh Công Sơn, Tôn
Thất Lập, Trần Long Ẩn, Thanh Tùng , Nguyễn Ngọc Thiện, Vũ Hoàng, Nguyễn Văn
Hiên, Từ Huy] đã đẩy lùi “âm nhạc hải ngoại“.
Tuyên giáo nghe sướng nhưng người nghe nhạc thì cười
mỉm . “ thật không? “
....
Khoảng sân nhỏ nhà tôi một buổi tối cúp điện những năm
ấy, điện cúp một tuần 2 ngày 3 đêm. Tôi tiếp anh trong khoảng sân nửa sáng nửa
tối của ngọn đèn dầu hắt ra, anh đến chào tạm biệt về lại Bắc Ninh. Giọng anh
buồn rầu “tôi phải về chốn cũ thôi, ở đây họ không chấp nhận nhạc của
tôi …” tôi nói “anh cứ về đi tôi tin rằng chỉ 5 năm sau khi
anh quay lại Sàigòn, sẽ là câu chuyện khác, họ sẽ phải nghe ca khúc của anh …”
Anh là người có kiến thức rộng nhiều lãnh vực, có tài
năng tôi tin như thế.
Tôi không rõ khi anh quay lại Sàigòn có đúng 5 năm
không, nhưng ca khúc của anh đang rất nổi tiếng “cho em một ngày, hoạ
mi hót trong mưa, nghe mưa..vv..” tên anh đã được nhắc tới.
...
Giờ thì anh đã có tên tuổi dù âm nhạc của anh ít dần
trong công chúng. Anh bắt đầu có những nhận định khác. Khi anh và nhóm của mình
coi thường một thể loại âm nhạc được các anh xem là “sến“ của
công chúng Sàigòn nghĩa là cùng lúc các anh giới thiệu một lỗ hổng lớn, một cái
nhìn cục bộ hẹp hòi mà âm nhạc, nghệ thuật không nên có. Các anh có người sang
tận Hoa Kỳ học hành trở về với nhiều tự hào vẫn quên một điều căn bản, nền giáo
dục nghệ thuật nước Mỹ cho mọi người ngay từ lớp học phổ thông hiểu biết về mọi
thể loại, hình thái âm nhạc : rock , funk , jazz, country vv… và ai chọn lựa
hình thái âm nhạc nhạc nào là quyền yêu thích riêng của họ, không có chuyện
Mozart , Beethoven …sang hơn anh mù Ray Charles hay John Denver của country
music là sến.
Các anh phạm vào điều cao ngạo, trịch thượng trong
nghệ thuật .
…
Những cuộc “ phục thù ngọt ngào “ đang
và đã diễn ra. Khán giả chọn lựa nó, thứ âm nhạc chôn mà không chết.
Muốn nó chết, dễ thôi! Các anh hãy làm nhạc hay hơn
nó, có tài năng hơn nó để vĩnh cửu như nó …
Dèm pha, mai mỉa, xúc phạm nó vô nghĩa ! Nó càng bất
tử !
Chỉ vậy thôi !
 |
|
Tố My: Ca sĩ bolero của năm tại lễ trao
giải tối 15.3 tại TP.HCM Nhưng bó hoa sao lại gói bằng giấy báo quảng cáo? |
Đ.T.Q.