MÊNH MÔNG THẾ SỰ ĐỂ GIÓ CUỐN ĐI
SỐ
54
Ngồi trên xe quay về từ một đám tang, HTM nhắc chuyện
ký vào thư gửi Quốc hội sẽ họp ngày 22.10.2018 đòi ứng viên chủ tịch nước
Nguyễn Phú Trọng cần công khai tài sản trước khi quốc hội bỏ phiếu. Pha chút
hài hước, HKB nhắc lại câu chuyện đã kể nhiều lần: “nghệ sĩ BT có lần vừa
cười vừa nói với tôi, các vị ấy cứ diễn kịch hoài nhưng chúng tôi đâu có lạ, họ
diễn đâu bằng chúng tôi được, họ định thay nghề của chúng tôi sao? Làm chi
chuyện ấy cho mệt”! Cũng là chuyện tầm phào như bao chuyện tào lao khác
xoay quanh nhân vật có quá nhiều điều tiếng với bao đồn thổi, từng tốn không
biết bao nhiêu giấy mực, chiếm lĩnh quá nhiều thời lượng phát hình trên màn
tivi sáng trưa chiều tối, đệm thêm loa phường, loa xóm… Ấy vậy mà rồi “điều
đâu bay buộc ai làm”, tin đồn vẫn cứ khuấy động lên ngày càng lan rộng, bao
xôn xao, đàm tiếu quanh màn kịch mà ông ta vừa “diễn”!
Chắc phải có nguồn cơn gì đây chứ đâu phải “này ai
đan dậm giật giàm bỗng dưng”?
Thế rồi câu chuyện có thêm tình tiết mới. Vở diễn tăng
thêm kịch tính, sân khấu chính trị nhộn nhạo hẳn lên. Chỉ là vì, đã có biểu
quyết “trăm phần trăm” ở nơi chóp bu, ngay lập tức các nhân vật nhẵn mặt với
nghề tung hứng đã ồn ả đánh tiếng trên tivi. Rồi hùng hồn những câu trả lời
phỏng vấn đài nước ngoài. Rồi các bài viết được rải đều lên mặt báo nhà nước để
quảng bá cho “quyết định sáng suốt và kịp thời” về “nhất thể hóa”,
một “chủ trương lớn” đã từng được “làm thử” ở tỉnh Quảng Ninh ,
nhiều huyện, nhiều xã…Thế rồi, đợi đúng thời điểm trời cho, vị Chủ tịch đương
nhiệm mà ai đó muốn thay “đang sống…chuyển sang từ trần” như cách nói
của Bút Tre. Vậy là, phông màn đã sẵn, kịch bản đã duyệt, kéo màn lên, trống
kèn tùng tùng xòe, diễn!
Quả là “hay không bằng may”, dù “mười chưa
cầm thì cứ năm nắm chắc” vẫn hơn, các cụ chẳng từng có nhời răn như vậy,
chớ có sai. Phải quyết ngay tắp lự cho chắc ăn, dùng dằng có khi “đêm dài
lắm mộng” thêm mệt đầu. Lại phải thỉnh thị báo cáo, trao đi đổi lại nhỡ rồi
“nhất dạ bá kế” thì lôi thôi! Hơn nữa chuyện “chuẩn bị” thì chẳng phải
ngày một ngày hai mà đã hàng năm.
“Nghề chơi cũng lắm công phu” bao ngón nghề đã
phơi ra trước mắt bàn dân thiên hạ, chiêu hiểm, chiêu độc đều đã lộ diện. Thì
chẳng phải David Hutt, ký giả sành sỏi về tình hình Việt Nam và Đông Nam Á của
tờ Asia Times trích lời ông Carl Thayer, chuyên gia về chính trị Việt Nam của
đại học New South Wales: “Từ khi có tin Chủ Tịch Nước Trần Đại Quang bệnh
nặng, ông Trọng đã bắt đầu vận động hành lang cho việc nhất thể hóa” như
BBC dẫn ra ngày 4.10.2018 đó sao.
Một cây bút lý luận của Việt Nam thì tỏ vẻ kiêu sang,
đắc chí gọt giũa một phẩm bình chắc nịch được pha thêm vào chút gia vị triết
lý: “Lịch sử đã chuẩn bị, đã mở đường đi cho
nó, chỉ có điều chúng ta chưa cảm nhận thấy hết và không hình dung nó nhanh như
chúng ta…mong đợi thôi!” để
Vietnamnet trang trọng đăng lên ngày 4.10.2018! Nên nhớ cho là “Lịch sử đã
chuẩn bị” và lịch sử “đã mở đường đi cho nó” rồi đấy nhé. Tức là “mở
đường”cho chuyện ông Chủ tịch Nước Trần Đại Quang “không may mất đi rất
đột ngột mặc dù bệnh hiểm nghèo đã được chữa trị cả năm nay” mà ông Trọng lấy làm đau đớn nhắc lại trong cuộc gặp
cử tri Hà Nội ! Thì ra kịch bản của vở diễn này đâu phải do ai đó biên soạn mà
là do chính “lịch sử đã chuẩn bị”, “lịch sử đã ở đường đi cho nó”.
Một đấng minh quân xuất hiện thì phải vậy mới xôm trò chứ! Lý luận và văn tài
tụng ca đến cỡ ấy thì chẳng còn gì để nói nữa. Tùng tùng xòe, bắt đầu đi!
Thôi thì khỏi rạch ròi thêm “chúng
ta” đây là những ai, và “mong đợi” là mong đợi cái gì từ câu chuyện
“đục nước béo cò, đắm đò giặt mẹt” quá ư ê chệ và đáng tủi hổ này.Tưởng
vậy là đã có thể hạ màn cho một đoạn công diễn mùi mẩn kéo dài để còn chuẩn bị
cho một màn bi hùng mới. Tuy đào kép cũ song với công nghệ 4.0 được vận dụng
một cách hào phóng, chắc cũng đủ sức huy động khán giả, quyến rũ người xem. Thế
mà lại vẫn chưa xong, kịch bản phải được bổ sung, đạo diễn phải được tập huấn
lại, phông màn phải hiện đại hơn. Chả là chẳng hiểu
nội tình cắc cớ làm sao, trong buổi gặp cử tri Hà Nội hôm 8.10.2018 như BBC đưa
tin: “ ông Trọng cho hay việc Tổng bí thư làm Chủ tịch nước "Không phải
nhất thể hóa" mà chỉ là giải pháp "tình huống". Vừa rồi không
may đồng chí Trần Đại Quang - nguyên Chủ tịch nước mất đi, rất đột ngột, mặc dù
bệnh hiểm nghèo đã được chữa trị cả năm nay. Khuyết chức danh Chủ tịch nước,
phải có người làm thay; Bộ Chính trị, Trung ương chuẩn bị nhiều phương án, quá
trình thảo luận rất dân chủ, rất trách nhiệm và nhất trí cao giới thiệu Tổng Bí
thư để Quốc hội bầu Chủ tịch nước. Đây là ý kiến của Trung ương còn ra Quốc hội
sẽ bầu".
Ông Trọng còn cẩn thận lưu ý bà con rằng: “không
nên nói là Tổng Bí thư kiêm Chủ tịch nước, nói tắt thì được nhưng không đúng
nghĩa”. Tổng Bí thư giải thích: “Đây là hai cơ chế khác nhau, hai
cơ quan khác nhau, không thiên vai nào chính vai nào phụ thì sẽ không chuẩn;
đồng thời cũng không nói nhất thể hoá, nôm na thì đây là bầu cho một người để
làm hai công việc này”.
Lại chuyện gì đây? Sao đấng minh quân lại ấp a ấp úng
lúng túng như gà mắc tóc làm vậy?
“Đột ngột” kiểu gì khi mà “bệnh hiểm nghèo
đã được chữa trị cả năm nay”! Mà sao lại cần giải pháp tình huống
khiến ông Trọng phải mất công vạch ra? Chẳng phải Hiến pháp đã chuẩn bị sẵn cho
tình huống này rồi sao. Thì đó, điều 93 Hiến pháp 2013 ghi
rành rọt :“Khi Chủ tịch nước không làm việc được trong thời gian dài
thì Phó Chủ tịch nước giữ quyền Chủ tịch nước”, cũng tức là “giải pháp
tình huống” đã có sẵn trong Hiến pháp! Mà thực tế thì bà Phó Chủ
tịch Nước Đặng thị Ngọc Thịnh đã vào vai rồi. Chỉ có điều, trong danh sách Ban
Lễ tang, tên và chức danh Quyền Chủ tịch Nước của bà xếp thứ 17, khiến cho một
cụ về hưu ở Hà Nội gọi điện đòi tôi phải giải thích, mà cái thằng tôi này thì
chẳng biết mô tê gì ngoài chuyện thưa với cụ là vì “Đảng trên hết”, nên dù là quyền
Chủ tịch Nước thì cứ phải đứng sau các Ủy viên Bộ Chính trị khi mà bà chỉ
là Ủy viên TƯ! Chẳng thế mà nhiều khán giả vô tâm không lưu ý rằng, ngay trong
sự lúng túng, ông Trọng vẫn nhập tâm về vai trò của mình: “đây là hai cơ chế
khác nhau, hai cơ quan khác nhau, không thiên vai nào chính vai nào phụ thì sẽ
không chuẩn”.
Chớ có nghĩ bậy rằng đấng minh quân đang nói về vai
diễn chính phụ trong vở kịch ngài đang phải nhập vai. Là người đã quyết liệt
phản đối tam quyền phân lập nên ông Trọng rất “chuẩn” trong xác định “vai
chính”, “vai phụ” nơi triều chính! Một khi mà ai nói đến “tam
quyền phân lập” bị ông Trọng quy chụp là “thoái hóa chính trị, tư tưởng,
đạo đức”, một khi ông đã khẳng định Hiến pháp phải đứng sau Cương lĩnh của
Đảng thì Tổng Bí thư đương nhiên phải đứng trên Chủ tịch Nước! Vì thế ngay
trong câu chuyện tự miệng ông nói ra “bầu cho một người để làm hai công việc
này”, ông vẫn không chút lơ là về vai trò độc tôn của mình. Người
xưa thật thâm trầm và chí lý khi đưa một đúc kết : “quân tử ẩn hình, tiểu
nhân lộ tướng” còn Nguyễn Du thì đòi “anh hùng đoán giữa trần ai mới già”!
Mà thật ra, “trên trần ai, ai dễ biết ai”.
Nhưng nếu chỉ thế thì cũng chẳng nên chuyện. Dân tình
vẫn còn nhớ rõ, không ai khác, chính ông ta từng phê phán việc “nhất thể hóa”.
Trong buổi tiếp xúc với cử tri quận Hoàn Kiếm dạo tháng 5 năm 2015, ông nhận
xét về "nhất thể hóa":
“Bí thư kiêm chủ tịch thì to quá, ai kiểm soát ông”? Trên Asia Times, David Hutt đặt
ra câu hỏi: “dường như ông Trọng đã thay đổi suy nghĩ. Bởi trước đây ông Trọng
từng tỏ ý lo ngại về quyền lực tập trung không thể kiểm soát”. David Hutt
đưa ra 2 khả năng: Một là ông Trọng muốn tăng cường quyền lực chính trị cho bản
thân mình. Hai là việc kết hợp hai chức danh này vào thời điểm Đảng Cộng sản và
xã hội Việt Nam đang đối diện với quá nhiều những biến động đòi hỏi phải nhanh
chóng ổn định. Cánh nhà báo nước ngoài vốn rất cẩn trọng và dè dặt khi đưa ra
những bình luận, nói có sách mách có chứng là điều cần thiết mà những tờ báo
lớn đưa tin hoặc đăng bình luận. Ấy thế mà David Hutt, cây bút theo dõi chính
trị Việt Nam của tờ “The Diplomat” rành rọt nhận định: “Ông Nguyễn
Phú Trọng tính toán sẽ kiêm nhiệm chức chủ tịch nước, một sự hợp nhất hai chức
danh quyền lực có thể giúp ông trở thành Tập Cận Bình của Việt Nam.”. David
Hutt cho rằng: “Với việc được gia tăng quyền lực đáng kể trong hai năm tới,
không có gì đảm bảo ông Trọng sẽ tuân thủ các quy tắc của đảng CSVN về nhiệm kỳ
và độ tuổi lãnh đạo mà theo đó, ông sẽ phải rời ghế tổng bí thư năm 2021. Một
khi có nhiều quyền lực hơn trong tay, ông Trọng có thể quyết định thay đổi luật
chơi và không loại trừ khả năng tiếp tục ứng cử làm tổng bí thư kiêm chủ tịch
nước vào năm 2021 theo kiểu của ông Tập” .
Tiến sĩ Phạm Quý Thọ tại Học viện Chính sách và
Phát triển thì nêu vấn đề về “nhất thể hóa” có phần cẩn trọng hơn: “Câu
hỏi lớn nhất cho nhất thể hoá là liệu “quyền lực tuyệt đối có dẫn đến tha hoá
tuyệt đối”, mà Lord Acton đã cảnh báo từ thế kỷ 19, và được phân tích nhiều,
đặc biệt khi cạnh tranh gay gắt giữa hai mô hình thể chế: cộng sản và tư bản
trong thế kỷ 20. Hệ thống XHCN Đông Âu sụp đổ, nhưng còn đó mô hình Trung Quốc
ở châu Á…Theo ông Thọ, do “thiếu vắng nền tảng lý thuyết về mô hình
chuyển đổi từ thể chế tập trung sang thị trường, cho nên Trung Quốc vẫn đang là
kinh nghiệm đáng giá nhất cho Việt Nam, vì tính tương đồng của hai hệ thống
chính trị. Yếu tố Trung Quốc trong đời sống chính trị Việt Nam luôn phức tạp và
nhạy cảm, không chỉ về kinh tế, xã hội mà đặc biệt chính trị, khi “tình hữu
nghị giữa hai Đảng cộng sản và các nhà lãnh đạo” luôn được đề cao”. Ông Thọ
nói rõ: “ nguyên nhân quan trọng mang tính thể chế khiến Trung Quốc xuất
hiện “Hoàng đế đỏ”, khi lãnh đạo Tập Cận Bình được quy hoạch đã
“chín muồi'”. Cho dù thận trọng, ông Thọ vẫn phải nói ra một sự thật:
"Vì tương đồng về thể chế chính trị, cải cách mở cửa ở Việt Nam luôn
“nhìn” sang Trung Quốc để học tập...Nay là vấn đề nhất thể hoá. Thể chế chính
trị như một khuôn đúc định hình sản phẩm. Không thể có sản phẩm khác mẫu trong
khuôn đúc giống nhau. Vậy thì liệu người dân có thể hy vọng vào một mô hình
dân chủ cho VN tới đây hay không”?
Ông Thọ tế nhị không đưa ra câu trả lời, mà thật ra
câu trả lời đã nằm ngay trong câu hỏi! Theo mô hình của Tầu với “Hoàng đế đỏ”,
Việt Nam rồi cũng sẽ phải vậy thôi khi mà cái nền tảng kinh tế cũng được xây
đắp từ những nhóm lợi ích của những nhà tư bản đỏ gắn chặt với bộ máy quyền lực
với “sân trước, sân sau” được rào giậu kỹ càng, câu kết chặt chẽ theo
kiểu maphia được sơn phết, trang hoàng bằng những tấm áo Mác-Lênin lộng lẫy bắt
mắt nhằm che đi những khoản thu nhập khổng lồ gửi vào nhà băng ở nước ngoài và
những đất đai biệt thự đã chờ sẵn ở đó. Đúng là “trong khuôn đúc giống nhau”
thì “không thể có sản phẩm khác mẫu”. Bên kia có “hoàng đế Tập Cận Bình”
thì bên này cũng phải là “hoàng đế Nguyễn Phú Trọng”. Nhà lý luận từng khẳng
định chuyện “nhất thể hóa” là “lịch sử đã
chuẩn bị, đã mở đường đi cho nó”, tức là cho “hoàng đế đỏ” ở Việt
Nam chắc là phải chuẩn bị cho đội ngũ những nhà lý luận chính thống quen dần
với các từ “trẫm” và “bệ hạ” sẽ phải vận dụng trong xưng
hô “nhanh như chúng ta…mong đợi thôi”! Những ngôn từ làm vật trang sức
rẻ tiền, dễ kiếm kiểu “Chủ nghĩa Mác- Lênin”, “định hướng XHCN” e rồi sẽ nhanh
chóng phải lột bỏ như bên Tàu đã dẹp dần mà tham gia vào cuộc đua tăng trưởng
để nhanh chóng đạt được chỉ tiêu của một chủ nghĩa tư bản mang màu sắc Trung
Quốc của Tập Hoàng đế.
Cứ xem cách trang trí Hội trường
không còn treo ảnh Mác, Angghen, Lênin cũng dần hiểu ra người ta đang toan tính
những gì. Một chủ nghĩa tư bản thân hữu đang hiện diện rõ nét trong bộ
máy quyền lực các cấp với nguồn sở hữu mà những người nắm quyền sẽ hiểu ngay ra
điều không còn mấy bí mật ấy. Cái quy luật mà Max Weber từng chỉ ra: “quyền
lực đẻ ra sở hữu” đang hàng ngày hàng giờ được cấp tập phát huy theo cách
mà Lê nin đã cảnh báo “tranh thủ ngoạm một miếng rồi chuồn”! Người ta
hăm hở “trung thành với chế độ, với đảng” trong ngôn từ, để trong
ứng xử thực tiễn là trung thành với một thể chế đang duy trì và bảo
vệ quyền sở hữu mà họ đang chiếm được bằng quyền lực họ vừa giành được
trong cuộc loại bỏ đối thủ.
Một thống kê chưa đầy đủ của Hiệp hội Quốc gia chuyên
viên địa ốc Hoa Kỳ (NAR) vào tháng 3 năm ngoái cho thấy, người Việt Nam đã chi
tới 3 tỉ USD vào việc mua bất động sản tại Mỹ từ tháng 4-2016 đến tháng 3-2017. Cũng báo cáo trên cho biết năm 2017 người Việt Nam
đứng thứ 6 trong top 10 nước hàng đầu có công dân mua nhà ở Mỹ. Theo thống kê của Công ty Tư vấn đầu tư EB-5 có văn
phòng giao dịch tại phố Lý Thường Kiệt (Hoàn Kiếm, Hà Nội), số lượng visa định
cư Mỹ diện đầu tư EB-5 [hiểu nôm na là đầu tư tối thiểu 500.000 USD (11.7 tỷ đồng) vào tài sản hoặc các hạng
mục kinh doanh đã được chính phủ Mỹ phê duyệt và hoàn vốn sau khi có thẻ xanh
vĩnh viễn và khi tham gia, nhà đầu tư sẽ có được thẻ xanh cho cả gia
đình và sau đó chính thức trở thành một công dân Mỹ]. Số này đã tăng từ 121
visa (năm 2014) lên 280 visa (năm 2015) và 334 visa năm 2016. Với số lượng visa mới này, Việt Nam đứng thứ
hai chỉ sau Trung Quốc! Ngoài Mỹ, Australia, Canada cũng là điểm đến hấp
dẫn.Vũ Kim Cự, nguyên Bí thư Hà Tĩnh nhiều tai tiếng từ vụ Formosa, bị kỷ luật,
buộc thôi đại biểu Quốc hội, vừa ung dung lên máy bay đến định cư ở Canada là
một ví dụ.
Cái “nguyên
nhân quan trọng mang tính thể chế khiến Trung Quốc xuất hiện “Hoàng
đế đỏ” mà tiến sĩ Phạm Quý Thọ phân tích ở trên được hiện lên rõ mồn một
qua những điều vừa dẫn ra!
Có lẽ ai đó quá nôn nóng với mộng đế vương sẽ hiểu ra
ngay phải làm gì khi cơ may “trời cho” khó có ngày lặp lại, nên dù có
phải bị nguyền rủa là quá ư tàn nhẫn trong thủ đoạn loại trừ đối thủ, rồi lại
quá cấp tập đặt ngay ngai vàng quyền lực trên mảnh đất vừa vùi chôn người quá
cố chưa nhú nổi một chồi cỏ xanh, bất chấp, vẫn cứ phải dấn tới bằng được! Để
làm gì? Để đề phòng cái mầm hậu họa. Sau cái may trời cho “phúc bất trùng
lai” phải chộp ngay lấy nó, đồng thời lại phải nghĩ ngay vẫn còn kia cái “họa
vô đơn chí” vẫn đang là nhỡn tiền. Chỉ một chuyện, liệu có tin nổi lòng
người là “chăm phần chăm” không nhỉ? Đâu có dễ xuôi chèo mát mái làm
vậy!
Phải dày công luyện “thập bát ban võ nghệ”, lại
phải cử thân tín sang tu nghiệp, tập huấn công tác cơ cấu, luân chuyển cán
bộ của các đạo sư “cùng chung ý thức hệ” bên Tàu mới đưa ra được
những tuyệt chiêu cho việc loại trừ đối thủ, thâu tóm quyền lực bằng những “quy
định” ngang xương, trói tay đối phương. Thế thì liệu có thể rồi ra tất cả lại
răm rắp tán thành sau cái cứ cho là “ quá trình thảo luận rất dân chủ, rất
trách nhiệm và nhất trí cao” chăng? Ngẫm lời cụ Ôn Như Hầu mà chờn chợn “Tiêu
điều nhân sự đã xong, Sơn hà cũng ảo, côn trùng cũng hư” thì quả thật “vui
gì thế sự mà mong nhân tình”!
Liệu có phải vì thế mà ngôn từ, huấn lệnh của đấng
quân vương cứ rối như tơ vò, ý tứ cứ đá nhau loạn xà ngầu. Đã thế, trò đời “sinh
sự thì sự sinh”, lại phải làm sao đối phó cho êm với đòi hỏi kê khai tài sản
trước khi Quốc hội bỏ phiếu bầu Chủ tịch nước. Thì chẳng phải về chuyện này đã
nói trước cử tri dạo mới đây rồi sao: “Trước các sự kiện lớn, rồi đề bạt và
bổ nhiệm thì đều có kê khai. Vấn đề là ở chỗ có kê khai đúng, chính xác và
trung thực không, có công khai không. Ai đảm bảo việc kiểm tra giám sát kê khai là đúng hay sai”. Lại
cũng đã cố giải thích, và báo chí nhà nước đã rành rọt trương lên để RFA ngày
21.6.2018 đăng tải: “Về kê khai tài sản, công khai, kiểm soát tài sản, Tổng
bí thư khẳng định đây là vấn đề khó. Khó vì nó thiên biến vạn hoá, nhiều biến
tướng, kê khai thế nào rất khó kiểm soát. Cái khó nữa là liên quan đến luật
khác về quyền cá nhân, quyền công dân về bí mật tài sản, không phải cái gì cũng
công bố toàn thế giới là tài sản ông này có cái gì. Tất nhiên có quyền bí mật
tài sản nhưng mặt tiêu cực của nó là bí mật khó kiểm soát nên có chuyện trí trá
trong kê khai"!
Quả có chuyện ấy! Thế còn với luật an ninh mạng tạo cơ
sở cho công an vi phạm bí mật đời tư, quyền riêng tư của công dân thì sao đây?
Chẳng lẽ lờ tịt ư? Đành rằng, trong buổi nhiễu nhương, vàng thau lẫn lộn, thật
giả khó phân này cũng chẳng mấy ai hoài hơi bận tâm đến những đòn hội chợ thời
thượng cứ chăm chăm chú mục vào chuyện “đom đóm sáng đằng đít”!
Những ngày tới khi toàn cảnh được công diễn chắc sẽ có
nhiều chuyện sẽ phải phơi bày, bàn dân thiên hạ sẽ có dịp đối chiếu với những
đúc kết mang tầm vóc lịch sử để mà giải thích cho rõ những lúng túng trong ngôn
từ, huấn lệnh của đấng quân vương cứ ấp úng lúng túng như gà mắc tóc vừa nói ở
trên. Ví như sự phẩm bình có giá trị như sự đúc kết quy luật của cuộc sống của
Tư Mã Thiên, nhà sử học thiên tài của thời cổ đại :“ham muốn nhiều thì sinh
lo nghĩ, lòng người khó lường” [Hoài Âm Hầu liệt truyện. Sử Ký Tư Mã
Thiên, trang 668].
Dẫn
Tư Mã Thiên không phải là ngẫu hứng, mà là có duyên do.
Phải dừng “Điểm tin đáng đọc” đã mấy tuần vì
cảm cúm nằm dài. Biết là có hại và sẽ giảm sút thị lực sau khi mổ mắt, nhưng
nằm một chỗ thì càng khó chịu hơn, nên vẫn cứ phải mở Tư Mã Thiên ra đọc. Thế
rồi, cuốn “Sử Ký ” từng trang, từng trang giục giã, càng đọc lại càng
nôn nao, đầu óc không yên. Ngòi bút của “người thầy của giới sử học”
ấy khuấy động tâm tư vốn đã bất an vì thời cuộc! Bởi lẽ, nội dung của “Sử ký”
tuy nói chuyện cổ đại bên Tàu nhưng sao cứ ngồn ngộn những hình ảnh, những sự
kiện của dòng đời cứ như đang cuồn cuộn chảy giữa cuộc sống xô bồ, nhem nhuốc
này.
Nhữ Thành, người dịch Tư Mã Thiên có nhận định rằng,
đối với sử học Trung Quốc, Tư Mã Thiên là người duy nhất nói về đương thời.
Các sử gia về sau chỉ viết về một triều đại khi triều đại ấy đã chấm dứt. Họ sợ
hiện tại và lẩn tránh nó. Trái lại, Tư Mã Thiên đã dành một nửa tác phẩm cho
giai đoạn từ Hạng Vũ dến Hán Cao Tổ, tức là quãng thời gian ông sống và viết
sách (lúc ông lên sáu thì Hán Cao tổ [Lưu Bang] lên ngôi và ông chết cùng một
năm với Hán Cao Tổ).
Tôi nhớ có lần anh Phan Ngọc [tức Nhữ Thành] nói trong
dịp tôi mời anh đến trình bày trong một sinh hoạt khoa học của Viện về tác phẩm
Hàn Phi Tử anh vừa dịch : “tôi không có thì giờ để trình bày, nhưng tôi nghĩ
là anh nên dành thời gian đọc thật kỹ về “Sử Ký Tư Mã Thiên” để có tầm
mắt rộng mở về thế sự đang diễn ra”. Tôi đã nhiều lần thực hiện lời khuyên
của anh, và nay, có lẽ cũng đã gần 40 năm từ dạo ấy, tôi lại đọc lại Tư Mã
Thiên và càng thấm thía hơn lời anh, người bạn uyên bác mà tôi kính làm thày vì
những khuyên bảo đầy trí tuệ của anh. Từ một điểm quy chiếu cần thiết, những
đúc kết của nhà viết sử cổ đại ấy đã rọi ánh sáng vào những góc khuất của cuộc
sống con người hôm nay với những cơn biến động trong cuộc tranh bá đồ vương ở
nước Tầu láng giềng, quê hương của Tư Mã Thiên. Mà nói như chính tác giả tự bộc
bạch : “Cuốn “Sử Ký “ viết cho những người của nó”, và tôi tìm
thấy mình trong “những người” ấy!
Để rõ hơn lời phẩm bình mang tính đúc kết của Tư Mã
Thiên, xin dẫn tiếp đoạn về những lý lẽ của Khoái Thông nói với Hàn Tín đã chép
ở trên: “nay túc hạ [chỉ Hàn Tín] muốn làm việc trung tín để kết giao
với Hán Vương thì thế nào tình bạn cũng không vững chắc hơn tình bạn của hai
người kia. Đã thế, công việc lại nhiều và lớn hơn việc Trương Yêm, Trần Trạch,
cho nên túc hạ tin rằng Hán Vương sẽ không hại mình là lầm to! Ngày xưa Phạm
Lãi, Văn Chủng làm cho nước Việt sắp mất được tồn tại, Câu Tiễn dựng được
nghiệp bá, lập nên công, được thành danh, thế mà người thì chết, kẻ thì bỏ
trốn.
Thú trong đồng nội đã hết thì chó săn bị nấu. Nói về mặt
bạn bè thân thiết thì túc hạ với Hán Vương không bằng Trương Nhĩ với Thành An
Quân. Nói về mặt trung tín thì chẳng qua như đại phu Chủng, Phạm Lãi đối với
Câu Tiễn là cùng. Túc hạ cứ xem hai người đó là đủ rõ….Túc hạ mang cái uy lấn
át cả chủ, ôm cái công không có cách nào thưởng, theo Sở thì người Sở không
tin, về Hán thì người Hán hoảng sợ. Túc hạ muốn mang cái công lao, cái mưu lược
ấy về đâu?...Tôi trộm lấy làm nguy cho túc hạ… Đại phàm công lao thì khó thành
mà dễ bại, thời cơ thì khó được mà dễ mất. Ôi! Thời cơ không trở lại. Xin túc
hạ xét cho rõ”.
Hàn Tín vẫn do dự, cuối cùng bị chết vào tay Lữ Hậu.
Thấy Tín đã chết, Hán Vương vừa mừng vừa thương, hỏi: “ Lúc chết Tín có nói
gì không? Lữ Hậu nói : “Tín tiếc không dùng mưu của Khoái Thông”.
Hán Vương sai bắt và định giết, Khoái Thông phân trần : “Lúc bấy giờ thần
chỉ biết có Hàn Tín, không biết có bệ hạ. Vả chăng, những kẻ mài giáo, cầm lao
muốn làm những điều bệ hạ đã làm cũng rất nhiều, nhưng chỉ vì họ không đủ sức
đấy thôi. Bệ hạ có thể giết tất cả được không”?
Chuyện cổ đại bên Tàu mà cứ như những mảng sống động
của cuộc sống đang bủa vây quanh ta, rọi soi những điều vốn được gọi là thâm
cung bí sử trong những diễn biến chính trị mà ở đó luôn ẩn dấu những mưu ma
chước quỷ, những toan tính sống mái nhày nhụa và ghê tởm, nhằm giành giật những
cái ghế quyền lực từ cao xuống thấp. Nhà sử học vĩ đại “viết để hả lòng căm
giận” như lời ông tự bộc bạch, còn tôi đọc Tư Mã Thiên là để “có tầm mắt
mở rộng về thế sự” như tôi vừa dẫn. Chính vì thế, càng đọc càng giúp tôi
thấm thía câu “tôi phản kháng
là tôi tồn tại” một tuyên ngôn của Albert Camus, nhà văn được giải
Nobel văn chương năm 1957. Tôi tìm thấy trong đó có điểm tương đồng với Tư Mã
Thiên thời cổ đại, nhà tư tưởng gắng gượng sống, sống để viết, viết “để sách
thay mình nói với cuộc đời” như tâm nguyện của ông.
Càng ngẫm nghĩ về tuyên ngôn Camus, người “đã đưa
ra ánh sáng những vấn đề đặt ra cho lương tâm loài người trong thời đại của
chúng ta” mà kỳ diệu thay, nhà tư tưởng thời cổ đại Tư Mã Thiên cũng có
quan điểm chẳng khác mấy ấy, càng hiểu hơn mình sẽ phải viết và cố gắng viết
những gì khi mà quỹ thời gian không còn được bao lăm!
Ngày
21.10.2018