Trung Khang, RFA
 |
Chỉ cần ra cột điện thì có hàng chục tờ rơi dán trên cột điện mời chào, chỉ
cần gọi số này số kia là trong vòng 15 phút chỉ cần có giấy tờ tùy thân là có
thể vay được tiền.
|
Thêm một hình thức cho vay được gọi là ‘vay ngang hàng trực tuyến’ đã xuất
hiện tại Việt Nam.
Thực chất dạng cho vay tiền này
là gì?
Cho vay ngang hàng trực tuyến (Peer to Peer -P2P lending) là hình thức các
doanh nghiệp thu hút tiền của nhà đầu tư, sau đó kết nối với bên cần vay tiền
là người dân hay doanh nghiệp nhỏ, với cam kết lợi nhuận cao qua trang web hoặc
nền tảng ứng dụng, giao dịch mà không qua ngân hàng. Tuy nhiên cũng có nhiều
công ty công nghệ cũng chính là bên cho vay.
Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát
triển Việt Nam – BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền
tệ Quốc gia, khi trao đổi với RFA hôm 27/3 cho biết thêm về hình thức cho vay
này tại Việt Nam:
“P2P lending xuất hiện lần đầu tại Việt Nam từ năm 2015, đã phát triển rất
nhanh tại Việt Nam. Hiện nay có khoảng hơn 10 công ty cho vay ngang hàng đang
hoạt động rất là tích cực và sôi động trên thị trường. Ngoài ra còn có một số
công ty nhỏ lẻ khác cũng đã và đang bắt đầu tham gia. Chẳng hạn có những công
ty cho vay ngang hàng mỗi ngày có thể kết nối từ 2 ngàn đến 3 ngàn khoản vay
khác nhau và cũng đã triển khai tương đối thành công thời gian vừa qua.”
Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, mỗi một nền tảng công nghệ mới đều đem lại mặt
tích cực và hạn chế. Về ưu điểm thì nó đem lại phương thức giao dịch mới giữa
người cho vay và người đi vay tiền mà không cần qua định chế trung gian. Giúp
tiết kiệm thời gian chi phí, đáp ứng nhu cầu vay tiền nóng mà không có tài sản
thế chấp. Thế nhưng cũng có rủi ro là nếu phát triển nhanh mà không có hành lan
pháp lý kịp thời thì có thể gây xáo trộn xã hội.
Rất nhiều người
cho vay đó là biến tướng của tín dụng đen, tức là loại cho vay lãi suất rất cao
và lãi suất cắt cổ. Bên cạnh đó cũng là hình thức chiếm đoạt tài sản trá hình,
tức là họ cho vay trên danh nghĩa với lãi suất hạ, nhưng cộng tất cả các chi
phí thì lãi suất có thể lên đến 400%, 500%, thậm chí 700%, 800%, trên cơ sở 1
năm.
-Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu
-Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu
Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính và ngân hàng, cho chúng tôi
biết thêm những mặt tiêu cực và biến tướng của cho vay ngang hàng:
“Mặc tiêu cực của cho vay ngang hàng là chính công ty cung cấp ứng dụng
công nghệ thông tin không những là người chấp nối mà cũng có thể là người cho
vay. Và rất nhiều người cho vay đó là biến tướng của tín dụng đen, tức là loại
cho vay lãi suất rất cao và lãi suất cắt cổ. Bên cạnh đó cũng là hình thức
chiếm đoạt tài sản trá hình, tức là họ cho vay trên danh nghĩa với lãi suất hạ,
nhưng cộng tất cả các chi phí thì lãi suất có thể lên đến 400%, 500%, thậm chí
700%, 800%, trên cơ sở 1 năm. Khi những người đi vay không có khả năng trả nợ
thì những nhóm cho vay sẽ dùng tất cả những biện pháp từ hù dọa đến khủng bố
tin thần, và dùng xã hội đen để lấy tiền của người dân vay, trong một vài
trường hợp đã đi đến cướp của giết người, làm tổn hại đến tinh thần cũng như
thân thể của người đi vay.”
Trả lời báo chí trong nước vào những ngày cuối tháng 3, Phó Thống đốc Ngân
hàng nhà nước Nguyễn Kim Anh cho biết, hiện nay cho vay ngang hàng đang gây ra
khá nhiều hệ lụy, biểu hiện rõ nhất là tại Trung Quốc và một số quốc gia Đông
Nam Á. Ông cho rằng, khi chính phủ Trung Quốc thắt chặt thì các công ty chuyển
địa bàn hoạt động sang các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.
Ông cũng cho hay trong 40 công ty cho vay ngang hàng đang hoạt động ở
Việt Nam thì có 10 công ty có nguồn gốc từ Trung Quốc, một số công ty trong số
40 doanh nghiệp này đã xuất hiện những hoạt động biến tướng, vi phạm pháp luật
về ngân hàng và tín dụng.
Liên quan vấn đề này, Tiến sĩ Cấn Văn Lực nhận định:
“Việc các công ty tín dụng Trung Quốc tràn vào Việt Nam cho vay theo hình
thức P2P thì thông tin chưa được thống kê, chưa được thu thập đầy đủ. Nhưng
cũng có thể có một số công ty Trung Quốc đã sang thị trường Việt Nam, sang thị
trường Campuchia và sang một số thị trường khác để cung cấp nền tản cho vay
ngang hàng như vậy. Cái đó thì tôi nghĩ cũng không nên quá trầm trọng hóa vấn
đề.”
 |
| Cho vay ngang hàng trực tuyến (P2P lending) là hình thức các doanh nghiệp thu hút tiền của nhà đầu tư, sau đó kết nối với bên cần vay tiền, với cam kết lợi nhuận cao qua trang web hoặc nền tảng ứng dụng, giao dịch mà không qua ngân hàng. Screen capture |
Bởi vì với sự phát triển của công nghệ thông tin thì vấn đề hội nhập, giao
dịch xuyên biên giới, cung cấp dịch vụ xuyên biên giới thì đã và đang xảy ra.
Tiến sĩ Cấn Văn Lực cho rằng, cái quan trọng là chúng ta quản lý các công ty
cho vay ngang hàng của trong nước và nước ngoài như thế nào chứ không phải là
chúng ta phân biệt công ty đó của nước này hay nước khác.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu lại cho rằng đây là một rủi ro rất lớn:
“Việc tín dụng đen Trung Quốc lợi dụng cho vay ngang hàng để vào Việt Nam
cũng là một rủi ro rất lớn. Chúng ta cũng biết việc cho vay ngang hàng ở Trung
Quốc nở rộ, sau đó rất nhiều người đi vay chịu thiệt hại, ngay cả nhiều công ty
cho vay ngang hàng bị phá sản vì người vay không trả được tiền. Với hiện tượng
như vậy thì dĩ nhiên các tổ chức cho vay P2P lending như thế sẽ tìm đến những
vùng lãnh thổ khác, quốc gia khác để khai thác mà trong đó có Việt Nam là một
nước cận kề với Trung Quốc. Thành ra những cái xã hội đen, tín dụng đen, tổ
chức tín dụng như thế tìm cách len lỏi vào trong xã hội Việt Nam.”
Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu người dân khó có thể nhận ra đó là một tổ chức
tín dụng đen của Trung Quốc hay không. Vì các tổ chức tín dụng đen của Trung
Quốc khi len lỏi vào Việt Nam thì họ cũng dùng người Việt Nam để phổ biến những
sản phẩm của họ. Chỉ cần ra cột điện thì có hàng chục tờ rơi dán trên cột điện
mời chào, chỉ cần gọi số này số kia là trong vòng 15 phút chỉ cần có giấy tờ
tùy thân là có thể vay được tiền, do đó họ đâu thể dùng người Tàu nói tiếng
Trung Quốc. Ông cho rằng để nhận ra đó có phải là tín dụng đen Trung Quốc hay
không, là điều không thể.
Chúng tôi liên lạc một công nhân ở Đồng Nai để tìm hiểu thêm về việc này và
được cô cho biết như sau:
“Cái đó nhiều lắm, họ đứng đầy trước công ty phát tờ rơi, hỗ trợ vay tiền
không thế chấp, nói chung là vay rất dễ dàng…”
Một người dân ở Sơn La cũng cho biết việc tín dụng đen chào mời anh như thế
nào:
“Em thấy mấy công ty trên mạng họ hay gọi điện thoại cho em bảo muốn vay
tiền không? Chỉ cần chứng minh thư và sổ hộ khẩu… nhưng em không có nhu cầu.”
Anh vay 100
triệu đồng thì anh góp thành 120 triệu trong vòng 30 ngày, mỗi ngày góp 4 triệu
là hết cả gốc lẫn lời. Nếu mà anh thấy góp 4 triệu một ngày mà vất quá thì em
sẽ kéo dài thời gian cho anh lên 40 ngày, mỗi ngày góp 3 triệu đồng.
-Một điểm cho vay tín dụng đen
-Một điểm cho vay tín dụng đen
Để tìm hiểu tình hình thực tế, phóng viên Đài Á Châu Tự Do đóng vai một
người muốn vay tiền và liên hệ số điện thoại quảng cáo cho vay nóng được dán
tại cột điện ở Sài Gòn và được người cho vay nói như sau:
“Cho vay tiền mặt, chỉ cần giấy tờ chứng minh thư gốc và hộ khẩu gốc, kể cả
anh vay 1 tỷ cũng được nhưng quan trọng là anh đủ khả năng góp cho bọn em và
giấy tờ để lại. Các anh của em làm cái này mấy năm rồi, bọn em có chi nhánh ở
khắp Sài Gòn. Anh vay 100 triệu đồng thì anh góp thành 120 triệu trong vòng 30
ngày, mỗi ngày góp 4 triệu là hết cả gốc lẫn lời. Nếu mà anh thấy góp 4 triệu
một ngày mà vất quá thì em sẽ kéo dài thời gian cho anh lên 40 ngày, mỗi ngày
góp 3 triệu đồng.”
Và đúng như lời Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, việc nhận ra đó có phải là tín
dụng đen Trung Quốc hay không là điều không thể, khi chúng tôi liên lạc các
công ty có trang web cho vay ngang hàng để tìm hiểu có phải là thuộc Trung Quốc
hay không thì chỉ nhận được chung một câu trả lời là không biết:
“Anh chỉ cần chứng minh nhân dân, hô khẩu, và hóa đơn điện… vay theo hình
thức hóa đơn điện…”
Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, mặc dù chính phủ Việt Nam rất cố gắng, Ngân
hàng nhà nước Việt Nam cũng rất cố gắng, nhưng có lẽ tại thời điểm này, diệt
trừ tín dụng đen là không thể. Ông cho rằng, trong một xã hội nào cũng có một
thành phần đi vào tín dụng đen, đi vay nóng để đáp ứng nhu cầu khẩn trương
thiết thực của họ, nhưng cũng có nhu cầu phi pháp như cờ bạc, ma túy.v.v… Họ
sẵn sàng chấp nhận tất cả các rủi ro của tín dụng đen, đi vay tiền để thỏa mãn
nhu cầu của họ.
Vì vậy theo Ông, vấn đề chính là người dân làm sao để cảnh tỉnh được trước
tất cả những rủi ro của tín dụng đen, đừng bao giờ gọi những số điện thoại trên
những tờ rơi họ phát ở chợ, công ty, dán trên cột điện: “cho vay rất dễ dàng,
chỉ cần chứng minh nhân dân là đủ, lãi suất rất hạ…” đây là những cái bẫy dụ
mình vào để gây tổn hại cho mình.
Còn Tiến sĩ Cấn Văn Lực thì cho rằng, trước tiên chính phủ phải hạn chế
kiểm soát các công ty P2P lending, phải đưa ra điều kiện tiêu chuẩn để cấp phép
cho các công ty cho vay ngang hàng, như điều kiện về công nghệ, vốn.v.v… Ngoài
ra cũng cần có một lộ trình mở cửa, chẳng hạng ban đầu công ty P2P lending đó
được phép kết nối giữa người cho vay và người vay chứ không được cho vay trực
tiếp… Cuối cùng theo Ông là phải có kiểm tra, giám sát từ nhiều ban ngành đối
với hoạt động của những công ty này.
Reuters trích số liệu từ p2p001.com cho biết lĩnh vực cho vay ngang hàng
của Trung Quốc có giá trị gần 218 tỷ USD. Hình thức này bắt đầu bùng nổ tại
Trung Quốc vào năm 2011 và rơi vào tình trạng không kiểm soát được vào năm
2015, khi đó Trung Quốc có khoảng 3.500 doanh nghiệp cho vay ngang hàng.
Từ năm 2015 đến nay, chính quyền Trung Quốc siết việc quản lý mô hình cho vay
trực tuyến phi ngân hàng nhằm tháo các ngòi nổ bong bóng nợ và giảm thiểu rủi
ro với nền kinh tế trong cả khu vực phi ngân hàng. Do đó, các công ty công nghệ
tài chính (Fintech) nói chung và cho vay ngang hàng (P2P lending) nói riêng đổ
xô sang các nước xung quanh trong đó có Việt Nam.